Gąska czarnołuskowa

Gąska czarnołuskowa (Tricholoma atrosquamosum Sacc.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)^[1].

Gąska czarnołuskowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	gąskowate
Rodzaj	gąska
Gatunek	gąska czarnołuskowa
Nazwa systematyczna
Tricholoma atrosquamosum Sacc. Syll. fung. (Abellini) 5: 104 (1887)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[2]:

• Agaricus atrosquamosus Chevall. 1837
• Cortinellus squarrulosus (Bres.) S. Imai 1938
• Tricholoma atrosquamosum var. squarrulosum (Bres.) Mort. Chr. & Noordel. 1999
• Tricholoma nigromarginatum Bres. 1926
• Tricholoma squarrulosum Bres. 1892
• Tricholoma terreum var. atrosquamosum (Sacc.) Massee 1893

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r^[3]. W niektórych atlasach grzybów gąska ta opisywana jest jako gąska ciemnołuskowata^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 3–9 cm, początkowo dzwonkowaty lub szerokostożkowaty z wąsko podwiniętym brzegiem, później łukowaty lub rozpostarty, często pofalowany. Na środku zwykle posiada szeroki garb. Skórka ma kolor i jest gęsto pokryta włóknistymi łuskami, które na młodych owocnikach są siwoczarne, na starszych brązowoczarne. Najciemniejszy jest środek kapelusza, brzegi często są białawe^[4].

Blaszki

Dość gęste, o barwie od białej do siwawej. Czasami na ich ostrzach występują czarne kosmki^[4].

Trzon

Wysokość 3–8 cm, grubość do 2 cm, walcowaty, pełny. Powierzchnia o barwie od białawej do czarniawołuskowatej, gładka lub włóknista^[4].

Miąższ

Kruchy, mięsisty, białawy. Smak lekko mączny, zapach korzenny^[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki o rozmiarach 4,5  × 3 6 um^[5].

Występowanie

Występuje w Ameryce Północnej i Europie. Jest dość rzadki^[6]. W Polsce nie jest zagrożona wyginięciem, ale znajduje się na czerwonych listach gatunków zagrożonych w Niemczech, Danii, Anglii, Norwegii, Holandii, Słowacji, Szwecji i Czechach^[3]. Na polskiej czerwonej liście jako zagrożona jest wymieniona odmiana Tricholoma atrosquamosum var. squarrulosum (zagrożenie nieokreślone)^[7], jednak według Index Fungorum jest to synonim.

Rośnie na ziemi, spotykana jest w lasach liściastych i mieszanych, szczególnie pod bukami i na glebach wapiennych lub piaszczystych^[3]. Inne źródła podają, że występuje również w lasach iglastych pod świerkami i sosnami^[4].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[3]. Brak informacji o przydatności do spożycia, jako grzyb rzadki nie ma też znaczenia praktycznego i nie powinien być zbierany^[4], w Rosji jednak uważany jest za grzyb jadalny^[8].

Gatunki podobne

Jest kilka gatunków o szarym ubarwieniu^[4]:

• gąska pieprzna (Tricholoma virgatum), która jednak zawsze posiada ostry garb na kapeluszu a jego powierzchnia nie jest tak łuskowata, lecz promieniście włóknista i ma ostry smak,
• gąska ziemistoblaszkowa (Tricholoma terreum), ale ta z kolei ma kapelusz bardziej włosisty niż łuskowaty i jest bledsza i bardziej siwawa,
• gąska czerwieniejąca (Tricholoma orirubens), u której blaszki dorosłych owocników są zabarwione na różowawo,
• gąska niekształtna (Tricholoma portentosum) ma trzon i blaszki żółtawe, smak łagodny, orzechowy.