Górskie lasy deszczowe półwyspu Huon

Górskie lasy deszczowe półwyspu Huon (AA0107) – ekoregion wydzielony przez WWF w ramach biomu lasów tropikalnych. Obejmuje półwysep Huon wraz z ciągnącymi się dalej na zachód od niego Górami Nadbrzeżnymi w północnej części wyspy Nowa Gwinea w granicach Papui-Nowej Gwinei. Obszar cechował się co najmniej do końca XX wieku dobrze zachowanymi wilgotnymi lasami nizinnymi pogórza i wilgotnymi lasami górskimi. Wyróżnia się zróżnicowaniem flory i fauny, zwłaszcza ptaków, w tym z dużą reprezentacją endemitów i subendemitów. Bardzo niewielka część obszaru poddana jest ochronie prawnej.

Górskie lasy deszczowe półwyspu Huon

Huon Peninsula montane rain forests

Lasy pokrywające góry wokół Kasanombe (1970)
Państwo	Papua-Nowa Gwinea
Powierzchnia	16 560 km²[1]
Rodzaj obiektu	ekoregion
Położenie na mapie Papui-Nowej Gwinei Górskie lasy deszczowe półwyspu Huon
6,4°S 147,5°E

Położenie

Półwysep Huon na zdjęciu satelitarnym

Ekoregion obejmuje górzysty półwysep Huon pokryty Górami Nadbrzeżnymi wraz z ich zachodnią częścią ciągnącą się wzdłuż północnych brzegów Nowej Gwinei. Góry te dzielą się na kilka pasm, z których najwyższe to Finisterre (sięgające 4176 m n.p.m.) oraz Saruwaged (do 4122 m n.p.m.). Niższe są pasma Rawlinson i Cromwell Mountains. W wyższych partiach gór występują formacje trawiaste wyodrębniane w ekoregion Subalpejskich hal Gór Centralnych (AA1002). Od reszty Nowej Gwinei ekoregion oddzielają szerokie doliny rzek Ramu i Markham wchodzące w skład ekoregionu Północno-nowogwinejskich nizinnych lasów deszczowych i zalewowych (AA0115)^[2].

Ogólna charakterystyka środowiska naturalnego

Ekoregion obejmuje tereny górzyste o skomplikowanej budowie geologicznej. Występują tu skały osadowe, wulkaniczne i wapienne. Te ostatnie dominują zwłaszcza w górach Finisterre wyróżniających się bardzo stromym pasmem wapiennym. Na przełomie XX i XXI wieku tereny nieleśne zajmowały w obrębie ekoregionu tylko 17% (2857 ha). Dominowały tu tropikalne wilgotne lasy nizinne w wariancie pagórkowatym, na niskich wzniesieniach, (54% – 8885 ha) i tropikalne wilgotne lasy górskie (26% – 4205 ha). Niewielką powierzchnię – ok. 3% (498 ha) zajmowały specyficzne lasy nawapienne^[3]. W całym obszarze panuje wilgotny klimat równikowy^[4][1].

Rozległy obszar gór Finisterre w zachodniej części ekoregionu jeszcze w 2021 roku określany był wciąż jako teren niezbadany^[5].

Szata roślinna

W latach 90. XX wieku w obszarze dominowały wilgotne lasy wiecznie zielone. W wariancie dominującym powierzchniowo kształtującym się w niższych położeniach, ale na terenach pagórkowatych drzewostany są stosunkowo niskie w porównaniu do lasów nizinnych i zalewowych, rosnących w położonych dalej na południu dolinach Ramu i Markham, słabo rozwinięta jest tu warstwa krzewów, ale za to bardziej zróżnicowana i gęsta jest warstwa runa. Rzadziej rosną tu palmy. W warstwie drzew dominują rodzaje: kanarecznik Canarium, migdałecznik Terminalia, czapetka Syzygium, figowiec Ficus, wiązowiec Celtis, Pometia, Anisoptera, Cryptocarya, Dysoxylum i Buchanania. Lokalnie licznie występują także: ukęśla Dillenia, Koompassia, Eucalyptopsis, Vatica i Hopea. Bardzo lokalnie występują tu drzewostany z panującą araukarią Araucaria^[4][2].

Lasy górskie są bardzo zróżnicowane ze względu na zmienność warunków siedliskowych zależnych od topografii, wysokości i warunków mikroklimatycznych. Generalnie drzewostany są w nich niższe niż w lasach niżej położonych, drzewa rosną tu w dużym zwarciu, silnie rozwinięta jest warstwa krzewów. Lokalnie niemal jednogatunkowe drzewostany tworzą bukany i araukarie. Poza tym w lasach o mieszanym składzie bukany często także występują licznie. Na wysokościach do 2000 m n.p.m. dominują zwykle Lithocarpus i Castanopsis, bardzo obficie rosną tu także: czepetki, ostrokrzewy Ilex, wawrzynowate Lauraceae, radziliszkowate Cunoniaceae i eleokarpowate Elaeocarpaceae. Przedstawiciele tej ostatniej rodziny oraz mirtowatych Myrtaceae i drzewa iglaste występują coraz liczniej w lasach wraz ze wzrostem wysokości. Iglaste z rodzajów zastrzalin Podocarpus, kokietnik Phyllocladus, Dacrycarpus i Papuacedrus obecne są generalnie powyżej 2000 m n.p.m. W Cromwell Mountains znajdowały się ostatnie naturalne lasy z panującym Dacrycarpus zachowane na półkuli południowej. Powyżej 2000 dominują zwykle lasy Xanthomyrtus-Vaccinium-Rhododendron. Na wysokości 2300 m dominuje las Lithocarpus-Elmerrillia, na 2400 m i wyżej dominuje mala Elaeocarpus i drzewa iglaste^[4][2].

Fauna

Drzewiak rudy jest endemitem półwyspu Huon

Z ekoregionu znanych jest 81 gatunków ssaków, z czego 6 to gatunki endemiczne lub subendemiczne. Tylko stąd znany jest drzewiak rudy Dendrolagus matschiei z kangurowatych. Poza tym do subendemitów należą myszowate: krzakorzyk dżunglowy Pogonomelomys mayeri, papuasomysz górska Abeomelomys sevia, szczur nowogwinejski Rattus novaeguineae, nowogwinejek papuaski Leptomys ernstmayeri, szczurzynek czarnogonowy Melomys rufescens. Obszar jest ważną ostoją zagrożonej prakolczatki papuaskiej Zaglossus bartoni^[4][2].

Obszar cechuje się bogactwem gatunkowym ptaków, przy czym jednocześnie określany jest jako wciąż słabo poznany. Do charakterystycznych dla tutejszej awifauny należą rodziny: altanniki Ptilonorhynchidae, skalinkowate Petroicidae, miodojady Meliphagidae i cudowronki Paradisaeidae. W ekoregionie występuje w sumie 16 gatunków ptaków endemicznych lub subendemicznych: figówka czerwonobroda Psittaculirostris edwardsii, brązogłówka mała Psittacella madaraszi, lora oliwkowa Chalcopsitta duivenbodei, rogatnik ciemnoskrzydły Eurostopodus archboldi, salangana papuaska Aerodramus papuensis, paskowik żółtawy Ptiloprora meekiana i rudogrzbiety P. guisei, dziwook łupkowy Melidectes ochromelas i koralowy M. foersteri, dziwoliczek wielki Melipotes ater, ściółkarz brązowogłowy Ptilorrhoa geislerorum, modrogłówka Ifrita kowaldi, sześciopiór garbonosy Parotia wahnesi, astrapia żabotowa Astrapia rothschildi, cudowronka białopióra Paradisaea guilielmi i świergotek górski Anthus gutturalis^[4]. Obszar ekoregionu pokrywa się w dużym stopniu z Endemic Bird Area Adelbert and Huon ranges^[6].

W ekoregionie występuje co najmniej jeden gatunek endemiczny motyla. Do istotnych drapieżników w miejscowej faunie należą: niełaz białoplamkowany Dasyurus albopunctatus, orzeł molucki Aquila gurneyi, orzełek australijski Hieraaetus morphnoides, harpia papuaska Harpyopsis novaeguineae, sokół wędrowny Falco peregrinus i sokół brunatny Falco berigora^[4][2].

Zagrożenie i ochrona

Ekoregion jeszcze na przełomie XX i XXI wieku opisywany był jako średnio zagrożony koncesjonowaniem eksploatacji lasów^[7], z 80% powierzchni zachowanej w stanie naturalnym^[8]. Według WWF 18% powierzchni ekoregionu chroniona była wówczas w dwóch obszarach (Finisterre 2290 km² i Mt. Bangeta 550 km²)^[4]. Jednak według danych administracji Papui-Nowej Gwinei w obszarze znajduje się tylko jedna forma ochrony przyrody powołana w XX wieku (w 1986) Wildlife Management Area Nusareng zajmująca zaledwie 0,22 km². Drugi obszar chroniony o nazwie YUS wyznaczony został w 2009 roku na powierzchni 750 km² i należy do VI (najniższej) kategorii form ochrony przyrody, zgodnie z kategoryzacją IUCN^[9]. Na niejasny status, włącznie z brakiem podstaw prawnych, obszarów chronionych Finisterre i Mt. Bangeta uwagę też zwrócili autorzy projektu One Earth^[1].

W dokumentach administracji rządowej obszar gór Finisterre oraz położone w południowo-wschodniej części pasma Saruwaged i Cromwell wskazywane są jako obszary „biologicznie cenne”^[5]. Cromwell Mountains i północne wybrzeże półwyspu Huon na wysokości pasma Finisterre uznawane są za obszary krytycznie wymagające ochrony^[10].

W ekoregionie silnie przekształcone obszary i wycięte lasy rozciągają się wzdłuż wybrzeża i jego południowych obrzeży. Poza tym w obszarze tym eksploatowane są lasy na podstawie Buweng Timber Rights Purchase (drzewa transportowane są za pomocą helikopterów)^[1].