Eklektyzm starożytny

Eklektyzm starożytny - kierunek filozoficzny starożytności, łączący w sobie elementy z różnych doktryn filozoficznych, zwłaszcza hellenistycznych - epikureizmu, sceptycyzmu i stoicyzmu. Eklektyzm można podzielić na grecki (Akademia Platońska) i rzymski (przede wszystkim Cyceron).

Czwarta Akademia (przezwyciężanie sceptycyzmu)

Filon z Laryssy nauczał, że mimo że stoickie kryterium prawdy nie wytrzymuje krytyki sceptycyzmu, nie wynika z tego, że rzeczy są niezrozumiałe obiektywnie, lecz że to my ich nie rozumiemy. Może istnieć jakieś inne kryterium prawdy, które taką krytykę wytrzyma, ponieważ z natury rzeczy mogą być zrozumiałe.

Nie należy więc całkowicie odrzucać pojęcia prawdy. Należy przyjąć odróżnienie prawdy od fałszu, choć nie posiadając kryterium odróżniania tego co jest prawdą i posiadając jedynie pozory, możemy stwierdzić tylko to co prawdopodobne.

Filon przyjmuje prawdę odciśniętą w duszy i umyśle, której jednak nie można ująć ani zrozumieć na poziomie obiektywnej pewności.

Piąta Akademia

Antiochos z Askalonu nauczał, że prawda istnieje i jest poznawalna. Był przekonany, że nauki Platona i Arystotelesa, a także nauki stoików mówią to samo. Kierunki te wyrażały te same treści za pomocą różnych słów.

W fizyce, logice i etyce popierał stoików. Nauczał życia zgodnego z rozumną naturą. Zarówno cnota, jak i dobra materialne są konieczne do szczęścia.

Eklektyzm rzymski

Za najbardziej reprezentatywnego przedstawiciela eklektyzmu rzymskiego uznaje się Cycerona. Był on doskonale obeznany z doktrynami głównych szkół filozoficznych swoich czasów. Cyceron zestawiał ze sobą poglądy różnych szkół filozoficznych, starając się określić, które z nich są najbardziej prawdopodobne (eklektyczny probablizm)^[1]. Obok wartości metodologicznej, takie zestawienie było też jego zdaniem doskonałym ćwiczeniem wymowy. Cechował go umiarkowany sceptycyzm, co do możliwości jednoznaczego określenia prawdy. To, że wybitni myśliciele nie byli w stanie zgodzić się co do żadnych podstawowych prawd, wskazuje jego zdaniem, że prawda jest nieosiągalna, a jedyne co człowiekowi pozostaje, to zbliżające się do prawdy prawdopodobieństwo^[2]. Jego najważniejsze dzieła poświęcone były tematyce etycznej. Odrzucał etykę epikurejską, czołowe znaczenie przyznając stoicyzmowi, zmieniając go jednak pod wpływem arystotelizmu i platonizmu^[3]. Przede wszystkim odrzucił stoicki elitaryzm, uznający, że tylko mędrzec jest cnotliwy. Według Cycerona nikt ze śmiertelnych nie dostąpił prawdziwej cnoty, należy się więc zająć problemami codziennego życia. Rygoryzm stoicyzmu uległ u niego złagodzeniu i duża część pism etycznych Cycerona poświęcona jest fenomenologicznym analizom różnych sytuacji moralnych^[4].

Przypisy

1. Reale 1999 ↓, s. 541.
2. Reale 1999 ↓, s. 542.
3. Reale 1999 ↓, s. 550.
4. Reale 1999 ↓, s. 551.

Bibliografia

• Giovanni Reale: Historia filozofii starożytnej. T. 3. Lublin: Wydawnictwo KUL, 1999.
• Władysław Tatarkiewicz Historia filozofii, tom I, Warszawa, PWN, 1999