Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Efekt kontrastu (zaliczany do grupy efektów kontekstu) – błąd polegający na subiektywnym powiększeniu lub umniejszeniu obserwowanych cech obiektu w sytuacji porównywania go z wcześniej (lub jednocześnie) obserwowanym innym obiektem.
Na przykład letnia woda może wydawać się raz gorąca, a raz zimna, w zależności od tego, w jakiej wodzie (zimnej czy gorącej) trzymaliśmy wcześniej rękę. Tej obserwacji dokonał filozof John Locke[1].
Obiekty porównywane muszą być do siebie podobne: człowiek normalnej budowy ciała stojący obok niskiego i cienkiego słupka nie będzie wydawał się potężniejszy, niż jest w rzeczywistości.
Jako pierwszy koncepcję kontrastu, rozumianego jako wyolbrzymienie różnic, przedstawił niemiecki lekarz Hermann von Helmholtz w 1866 r. Zauważył on, że komentator sportowy wydaje się wyższy, gdy rozmawia z niskim sportowcem (dżokejem), a niższy, gdy rozmawia z potężnym atletą[2]. Efekt kontrastu, nazwany „prawem relatywizmu”, pojawił się potem w pracy niemieckiego psychologa Wilhelma Wundta w 1894, a dokładnie opisany został w jego podręczniku Outlines of Psychology w 1897 r. W publikacji tej przedstawiono efekt kontrastu jako fundamentalny, wszechobecny i mający znaczący wpływ na ludzką percepcję[3].
Efekt kontrastu jest wszechobecny i występuje w postrzeganiu zarówno u ludzi, jak i u zwierząt[4]. Może odnosić się do wszelkich cech danego obiektu, zarówno fizycznych: wielkość, waga, kolor, czy atrakcyjność, jak i niefizycznych: cech charakteru, osobowości, wartości, satysfakcji i wielu innych. Wpływa na percepcję, poznanie i zachowanie będące wynikiem oceny obiektu. Dzięki swej uniwersalności efekt kontrastu może występować jako przedmiot badań w różnych dziedzinach: naukach społecznych (na przykład spostrzeganie ludzi, poznanie, relacje interpersonalne), naukach przyrodniczych (behawioryzm, motywacja zwierząt), naukach humanistycznych (relatywizm) oraz w naukach ekonomicznych (podejmowanie decyzji).
Jednym z przykładów używanych w badaniach nad efektem kontrastu jest złudzenie Ebbinghausa. W tym przypadku obiekt obserwowany (pomarańczowe kółka) występuje równocześnie z obiektem porównania (duże lub małe kółka). Pomarańczowe koła są tej samej wielkości, jednakże to otoczone przez większe koła (po lewej) wydaje się być mniejsze.
Innym przykładem, w którym obserwowany obiekt jest porównywany z obiektem występującym tym razem wcześniej, są koła znajdujące się po prawej stronie. Wystarczy wpatrywać się przez jakiś czas w środek jednego z kolorowych kół znajdujących się u góry obrazka, a następnie przenieść wzrok na odpowiadające mu żółte koło z dolnej części obrazka. Żółte koła - początkowo o tej samej barwie - teraz wydają się być innego koloru.
Efekt kontrastu badano w wielu eksperymentach, oto niektóre wyniki:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.