Edward Makula

Edward Makula (ur. 4 lipca 1930 w Kończycach, zm. 15 stycznia 1996 w Warszawie) – polski pilot szybowcowy i samolotowy. Szybowcowy mistrz świata w klasie otwartej (1963) i wicemistrz świata w tej klasie (1960) na szybowcu Zefir 2. 4-krotny mistrz Polski (lata 1957, 1965, 1966, 1978). 7-krotny rekordzista świata i 17-krotny rekordzista Polski. Sędzia międzynarodowy w sporcie szybowcowym, instruktor. Zdobywca medali: Tańskiego (1957) i Lilienthala (1965) oraz Złotej Odznaki Szybowcowej z 3 diamentami.

Edward Makula

Data i miejsce urodzenia	4 lipca 1930 Kończyce
Data i miejsce śmierci	15 stycznia 1996 Warszawa
Odznaczenia

Życiorys

W lipcu 1946 r. rozpoczął szkolenie szybowcowe i uzyskał kategorię A i B pilota szybowcowego. W 1947 r. podwyższył uprawnienia do kategorii C. W Cywilnej Szkole Pilotów i Mechaników w Ligotce Dolnej odbył kurs podstawowego pilotażu samolotowego^[1]. W latach 1948–1949 spełnił warunki do Srebrnej Odznaki Szybowcowej. W 1950 r. ustanowił dwa rekordy Polski w przelocie docelowo-powrotnym, w tym samym roku z nawigatorem Zbigniewem Radowiczem zajął trzecie miejsce w XI Krajowych Zawodach Lotniczych^[2]. Uzyskał uprawnienia instruktora szybownictwa, w 1951 r. prowadził wykłady z zakresu szybownictwa wyczynowego w ramach szkoły instruktorów szybowcowych w Aleksandrowicach^[3].

W 1951 r. zdał egzamin maturalny w liceum mechanicznym w Katowicach i rozpoczął pracę jako technolog, a później jako nauczyciel przedmiotów zawodowych w Technikum Energetycznym w Bytomiu, gdzie pracował do 1965^[4]. W 1952 r. został zatrudniony w Pałacu Młodzieży w Katowicach w pracowni modelarskiej i samochodowej jako instruktor. W tym samym roku, wspólnie ze Stanisławem Skrzydlewskim i Adamem Witkiem, wykonał po raz pierwszy na świecie zespołową akrobację szybowcową^[5]. W 1953 r., wspólnie ze Stanisławem Skrzydlewskim i Stanisławem Wielgusem, wydał książkę Przeloty szybowcowe^[6].

Rozpoczął studia w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej w Katowicach, które ukończył w 1955 r. W tym samym roku wyjechał do Indii z polską wyprawą szybowcową. Za udział w tej wyprawie został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. 14 kwietnia zdobył ostatni diament do swej Złotej Odznaki Szybowcowej. W 1957 r. został członkiem Zarządu Aeroklubu Śląskiego oraz Szybowcowej Kadry Narodowej^[2]. Za wybitne osiągnięcia w szybownictwie w 1957 r. otrzymał Medal Tańskiego^[7].

W 1958 r. ukończył studium magisterskie na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach i uzyskał tam dyplom magistra inżyniera mechanika, ze specjalizacją technologii budowy maszyn. W tym samym roku został odznaczony Srebrnym Medalem za Wybitne Odznaczenia Sportowe. W 1960 r. na VIII Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Kolonii zdobył tytuł wicemistrza klasy otwartej^[8]. W tym samym roku został zatrudniony jako pilot w wojewódzkiej Stacji Ratunkowej w Katowicach i otrzymał Złoty Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe. W 1961 r. ukończył kurs pilotażu śmigłowcowego. W lutym 1963 r. w Argentynie zdobył tytuł Szybowcowego Mistrza Świata. Za swe osiągnięcia otrzymał w 1965 r. Medal Lilienthala^[9].

W 1965 r. zakończył pracę w zawodzie pilota sanitarnego w ośrodku katowickim i został zatrudniony w PLL LOT. W 1970 r. wziął udział w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Marfie, gdzie zajął piąte miejsce w klasie otwartej^[10]. Po zakończeniu kariery zawodniczej latał jako pilot, pod koniec pracy zawodowej (ze względów zdrowotnych) jako nawigator na samolotach Ił-62M. Znalazł się w gronie załóg wykonujących loty pasażerskie nad biegunem północnym^[11]. W 1994 r. został wyróżniony Złotym Medalem Aeroklubu Polski^[12].

Pochowany w Warszawie na Powązkach Wojskowych^[13].

Krewny Jerzego Makuli.

Osiągnięcia sportowe

W swej karierze zawodniczej brał udział w wielu zawodach, najważniejsze to^[14][15]:

Data	Zawody	Miejsce	Lokata
1957	IV Szybowcowe Mistrzostwa Polski	Leszno	1
1958	7. Szybowcowe Mistrzostwa Świata	Leszno	5
1960	8. Szybowcowe Mistrzostwa Świata	Kolonia	2
1962	2. Szybowcowe Mistrzostwa Państw Socjalistycznych	Leszno	6
1963	9. Szybowcowe Mistrzostwa Świata	Junín	1
1965	10. Szybowcowe Mistrzostwa Świata	Sout Corney	4
1965	XI Szybowcowe Mistrzostwa Polski	Leszno	1
1966	XII Szybowcowe Mistrzostwa Polski	Leszno	1
1968	11. Szybowcowe Mistrzostwa Świata	Leszno	8
1970	12. Szybowcowe Mistrzostwa Świata	Marfa	5
1978	XXIII Szybowcowe Mistrzostwa Polski	Leszno	1

Ustanowione rekordy świata^[16]:

Data	Kategoria	Trasa	Wynik
16 sierpnia 1955	Przelot szybowcem jednomiejscowym na trasie trójkąta o długości 200 km	Lisie Kąty, Przepałkowo, Zblewo, Lisie Kąty	67,304 km/h
31 lipca 1972	Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km	Douglas County, Bridgeport, Rawhide, Douglas County	113,72 km/h
4 sierpnia 1972	Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 500 km	Douglas County, Susanville, Old Lovelock, Douglas County	101,18 km/h
6 sierpnia 1972	Przelot szybowcem jednomiejscowym na trasie trójkąta o długości 100 km	Minden, Dayton, Valley View, Minden	130,72 km/h
8 sierpnia 1972	Przelot docelowo-powrotny szybowcem dwumiejscowym	Douglas County, Darwin, Douglas County	718,2 km
20 lipca 1974	Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km	Douglas County, Chalfant, Gabbs, Douglas County	114,86 km/h
24 sierpnia 1974	Przelot szybowcem dwumiejscowym na trasie trójkąta o długości 300 km	Minden, -, Minden	122,06 km/h

Ustanowione rekordy Polski^[2]:

Data	Kategoria	Wynik
maj 1950	Przelot docelowo-powrotny	121 km
czerwiec 1950	Przelot docelowo-powrotny	231 km
1951	Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km	57,18 km/h
1954	Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km	88 km/h
czerwiec 1958	Przelot na trasie trójkąta o długości 200 km	79 km/h
czerwiec 1958	Przelot na trasie trójkąta o długości 300 km	70,605 km/h
maj 1960	Przelot na trasie trójkąta o długości 100 km	103,1 km/h
czerwiec 1960	Przelot na trasie trójkąta o długości 200 km	93,928 km/h
czerwiec 1962	Przelot na trasie trójkąta o długości 300 km	79,5 km/h
luty 1963	Przelot otwarty	716 km

Przypisy

1. Czepirski, Wiejak 2004 ↓, s. 60.
2. Skrzydlata Polska 1963 ↓, s. 8.
3. Skarbiński 2015 ↓, s. 345.
4. 85 ROCZNICA URODZIN „EDA” CZ. I. kjwozniak.wordpress.com. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-17)]. (pol.).
5. Samek 1997 ↓, s. 308.
6. Szydłowski 1986 ↓, s. 257.
7. Medal Tańskiego. Szybowce.Com. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (202-09-25)]. (pol.).
8. Skarbiński 2015 ↓, s. 180.
9. FAI Award: The Lilienthal Gliding Medal. FAI. [dostęp 2023-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-19)]. (ang.).
10. Skarbiński 2015 ↓, s. 183.
11. Samoloty PLL LOT zaczęły latać trasą nad biegunem północnym, wyposażenie uzupełnione o kombinezony polarne dla załóg i zestawy przetrwania. Wszystko Co Najważniejsze. [dostęp 2023-08-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-07-18)]. (pol.).
12. Samek 1997 ↓, s. 24.
13. Ofiary katastrof lotniczych. Członkowie rządu PRL, żona aktora, nastoletni syn ministra. Śmierć na planie filmowym, tragedie na pokazach akrobacji samolotowej. Niezapomniani. www.se.pl. [dostęp 2023-02-20].
14. Edward Makula. Medale na skrzydłach. [dostęp 2023-08-19]. (pol.).
15. Szydłowski 1986 ↓, s. 272-273, 281.
16. History of Records: Edward MAKULA (POL). FAI. [dostęp 2023-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-08)]. (ang.).

Bibliografia

• Adam Czepirski, Alojzy Wiejak: Ligota Dolna. Cywilna Szkoła Pilotów i Mechaników. Kraków: Muzeum Lotnictwa Polskiego, 2004, seria: Acta Aeronautica. ISBN 83-915921-8-9. OCLC 749598386.
• Andrzej Samek (red.): Polskie lotnictwo sportowe. Almanach tom II. Kraków: SO Wydawnictwo, 1997. ISBN 83-902156-8-3. OCLC 1262362969.
• Adam Skarbiński: Dzieje lotnictwa na Podbeskidziu. Wrocław: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2015. ISBN 978-83-64688-05-8. OCLC 909180717.
• Henryk Szydłowski (red.): Polskie lotnictwo sportowe. Kraków: KAW, 1986. ISBN 83-03-01157-X. OCLC 803064028.
• Edward Makula. „Skrzydlata Polska”. 12/1963, 24 marca 1963. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.

Encyklopedie internetowe (osoba):

• PWN: 3936609