Dyspersja (z łac. dispersio, czyli rozproszenie), rozprzestrzenianie się – proces przemieszczania się organizmów w stosunku do obszaru zajętego przez populację lub poza organizm macierzysty.
1a. anemochoria – owoc mniszka z aparatem lotnym z puchu kielichowego
1b. anemochoria – skrzydlaki klonu
2a. hydrochoria – owoc kokosa przeniesiony przez wodę w odległe miejsce
2b. hydrochoria – kiełkujący owoc kokosa
3a. zoochoria – owoc rzepnia kolczastego, przyczepiający się do sierści zwierząt
3b. zoochoria – owoc bielunia dziędzierzawy
Dyspersja kierunkowa to migracja (zwierząt lub roślin). Bezkierunkowe przemieszczanie się młodych ptaków po uzyskaniu samodzielności poza miejsce rozrodu nazywane jest dyspersją polęgową.
Ze względu na tempo i sposób rozprzestrzeniania się organizmów można wydzielić kilka jego typów. Według systemu Evelyn Christine Pielou[1] są to:
- rozchodzenie się (ang. diffusion), czyli powolne, rozciągające się na całe pokolenia, rozszerzanie zasięgu gatunku w korzystnych warunkach (np. trwające od połowy XIX w. rozchodzenie się brudnicy nieparki w Ameryce Północnej)
- rozprzestrzenianie się skokowe (ang. jump dispersal), czyli pokonanie bariery przez niewielką grupę osobników i utworzenie w ciągu życia pokolenia założycielskiego zupełnie nowej populacji lokalnej (np. kolonizacja wysp, niektóre przypadki przesiedlenia przez człowieka)
- powolne rozszerzanie zasięgu (ang. secular dispersal), związane z ewolucją gatunku.
U roślin głównym sposobem dyspersji jest rozsiewanie propagul. Za formę adaptacji umożliwiającą dyspersję w czasie uważana jest diapauza[2].
Do czynników ograniczających możliwości dyspersji osobników należą czynniki geograficzne (na przykład izolacja na wyspach środowiskowych) oraz bariery topograficzne, naturalne (rzeki, pasma górskie) i pochodzenia antropogenicznego (autostrady).
W ramach ochrony przyrody tworzone są korytarze ekologiczne, umożliwiające dyspersję zwierząt i roślin oraz zachowanie łączności pomiędzy zdefragmentowanymi siedliskami.
Zobacz też
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
