Drugi rząd Wincentego Witosa

Drugi rząd Wincentego Witosa – gabinet pod kierownictwem premiera Wincentego Witosa, utworzony 28 maja 1923 roku. Rząd ustąpił 14 grudnia 1923 roku.

Drugi rząd Wincentego Witosa

Polska
Drugi rząd Wincentego Witosa po zmianach 27 października 1923
Premier	Wincenty Witos
Partie	PSL„Piast”, ZLN, PSChD, ChNSR, NPR
Kadencja	od 28 maja 1923 do 14 grudnia 1923
Poprzedni	Pierwszy rząd Władysława Sikorskiego
Następny	Drugi rząd Władysława Grabskiego

Pakt Lanckoroński i utworzenie rządu Chjeno-Piasta

W okresie rządów Władysława Sikorskiego toczyły się rozmowy między prawicą a „Piastem”. Odbywały się często konferencje. Brali w nich udział m.in. Wincenty Witos, Stanisław Głąbiński oraz senator „Piasta” Ludwik Hammerling, właściciel Lanckorony. W rozmowach tych uczestniczyli także przedstawiciele Chadecji oraz chrześcijańsko-narodowi, którzy byli przeciwni ustępstwom dla „Piasta” w sprawie reformy rolnej. W klubie PSL „Piast” grupa Dąbskiego też stanowczo sprzeciwiała się porozumieniu z prawicą.

W marcu obradował Zarząd Główny PSL „Piast”, który wyraził sprzeciw wobec projektu utworzenia rządu opartego na PSL Piast, lewicy i słowiańskich mniejszościach narodowych. Pozostawał tylko sojusz z prawicą, który w kwietniu zatwierdził klub parlamentarny PSL Piast.

Dnia 17 maja w mieszkaniu senatora ZLN Juliana Zdanowskiego w Warszawie podpisano słynny Pakt Lanckoroński. Udział Hammerlinga w kierowniczym aktywie Piasta i fakt, że obrady wstępne odbywały się podobno w jego majątku w Lanckoronie, przyczyniły się do powstania powszechnie przyjętej, choć nieścisłej nazwy. Pakt podpisali: Głąbiński, Seyda, Witos, Kiernik, Korfanty i Chaciński.

Po podpisaniu porozumienia Piasta, ZLN i chadecji (Klub Chrześcijańsko-Narodowy przeciwny reformie rolnej odmówił podpisania paktu, obiecując jednak poparcie nowemu rządowi) pozostawała jeszcze kwestia ewentualnego pozyskania NPR.

Zjazd NPR z dni 20-21 maja 1923 r. zajął postawę niezdecydowaną wobec nowo powstałej centroprawicowej większości parlamentarnej.

W tej sytuacji Piast i ChZJN postanowiły obalić rząd Sikorskiego. Premier Sikorski dowiedziawszy się o pakcie lanckorońskim, postanowił postawić pod głosowanie prowizorium budżetowe, które miało być swego rodzaju wotum zaufania dla jego rządu.

Dopiero 26 maja doszło do głosowania w sprawie prowizorium budżetowego. W obronie rządu Sikorskiego wystąpiły PSL Wyzwolenie i PPS. Partie te broniły Sikorskiego od chwili gdy stało się jasne że po jego upadku dojdzie do władzy rząd centrowo – prawicowy. W głosowaniu za skreśleniem funduszów dyspozycyjnych wypowiedziało się 279 posłów (Piast, ZLN, Chadecja, komuniści i mniejszości narodowe), natomiast za rządem głosowały kluby PPS, PSL Wyzwolenie, NPR oraz grupa Dąbskiego w sumie 117 głosów.

Wobec tego rząd Sikorskiego podał się do dymisji, a grupa Dąbskiego (14 posłów) wystąpiła z PSL Piast, tworząc klub sejmowy PSL Jedność Ludowa.

Misję utworzenia nowego rządu otrzymał Wincenty Witos i w nocy 28 maja powołano rząd w składzie:

• Wincenty Witos (PSL „Piast”) – premier
• Stanisław Głąbiński (ZLN) – wicepremier i minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (do 27 października 1923)
• Władysław Kiernik (PSL „Piast”) – minister spraw wewnętrznych
• Marian Seyda (ZLN) – minister spraw zagranicznych (do 27 października 1923)
• Aleksander Osiński – kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych (do 13 czerwca 1923)
• Stanisław Nowodworski (ChNSP) – minister sprawiedliwości
• Władysław Grabski – minister skarbu (do 1 lipca 1923)
• Władysław Kucharski (ZLN) – minister przemysłu i handlu (do 1 września 1923)
• Jerzy Gościcki (ZLN) – minister rolnictwa i dóbr państwowych (do 27 października 1923)
• Leon Karliński – minister kolei żelaznych (do 14 września 1923)
• Jan Moszczyński – minister poczt i telegrafów (do 5 grudnia 1923)
• Jan Łopuszański – minister robót publicznych
• Ludwik Darowski – minister pracy i opieki społecznej (do 1 września 1923)
• Jerzy Bujalski (NPR) – kierownik Ministerstwa Zdrowia Publicznego

Zmiany w składzie

• 13 czerwca 1923
  • ministrem spraw wojskowych został Stanisław Szeptycki.

• 1 lipca 1923
  • ministrem skarbu został Hubert Linde.

• 24 lipca 1923
  • utworzono Ministerstwo Reform Rolnych, ministrem został Stanisław Osiecki (PSL „Piast”).

• 1 września 1923
  • ministrem skarbu został dotychczasowy minister przemysłu i handlu Władysław Kucharski (ZLN)
  • ministrem przemysłu i handlu został Marian Szydłowski (PSL „Piast”).
  • Stefan Smólski (ChNSP) został kierownikiem w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej w miejsce Ludwika Darowskiego.

• 14 września 1923
  • nowym ministrem kolei żelaznych został Andrzej Nosowicz.

• 27 października 1923
  • Wojciech Korfanty (ChNSP) został wicepremierem i ministrem bez teki w miejsce Stanisława Głąbińskiego;
  • Roman Dmowski (ZLN) został nowym ministrem spraw zagranicznych w miejsce Mariana Seydy;
  • Stanisław Grabski (ZLN) został ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego;
  • Alfred Chłapowski (ChNSR) został ministrem rolnictwa i dóbr państwowych.

• 28 listopada 1923
  • zlikwidowano resort ministra zdrowia publicznego, Jerzy Bujalski zachował jednak do końca trwania rządu stanowisko kierownika w tym ministerstwie.

• 5 grudnia 1923
  • uległo likwidacji ministerstwo poczt i telegrafów

Skład rządu w momencie odwołania

• Wincenty Witos (PSL „Piast”) – premier
• Wojciech Korfanty (ChNSP) – wicepremier
• Andrzej Nosowicz - minister kolei żelaznych
• Stefan Smólski (ChNSP) - kierownik Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej
• Marian Szydłowski (PSL „Piast”) - minister przemysłu i handlu
• Jan Łopuszański - minister robót publicznych
• Alfred Chłapowski (ChNSR) - minister rolnictwa i dóbr państwowych
• Władysław Kucharski (ZLN) - minister skarbu
• Władysław Kiernik (PSL „Piast”) – minister spraw wewnętrznych
• Stanisław Szeptycki - minister spraw wojskowych
• Roman Dmowski (ZLN) - minister spraw zagranicznych
• Stanisław Nowodworski (ChNSP) - minister sprawiedliwości
• Stanisław Grabski (ZLN) - minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego
• Jerzy Bujalski (NPR) - kierownik Ministerstwa Zdrowia Publicznego

Bibliografia

• Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M.Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, t. I, s. 24-25