Do dziewki (III, 82)

Do dziewki – rubaszna fraszka Jana Kochanowskiego wydana w 1584 r. nakładem Drukarni Łazarzowej w zbiorze Fraszki jako utwór 82. Ksiąg trzecich. Zbudowana jest z trzech strof czterowersowych.

Fraszka stanowi połączenie cech erotyku o antycznym rodowodzie, utworu późnopetrarkistycznego oraz pieśni bachicznej. Podmiot liryczny kieruje zalotne słowa wobec młodej dziewczyny, sam będąc w podeszłym wieku (Z twoją rumianą twarzą moja broda siwa / Zgodzi się znamienicie, w. 2–3). Strofę pierwszą charakteryzuje wyszukany styl, w drugiej autor obniża nieco tonację, aby w strofie trzeciej zakończyć na niedwuznacznych aluzjach. Następuje więc przejście z kunsztownych form pierwszej zwrotki do frywolnego nastroju w ostatniej części, w której autor m.in. przytacza popularne przysłowie – (...) im kot starszy, / Tym, pospolicie mówią, ogon jego twarszy. (w. 9–10). Z kolei ostatni wers drugiej zwrotki, także będący rubaszną aluzją (Czosnek ma głowę białą, a ogon zielony), upowszechnił się w języku polskim jako przysłowie^[1] – w 1618 r. zanotował je Salomon Rysiński w swoim zbiorze Proverbiorum polonicorum (...) collectorum centuriae decem et octo (Przypowieści polskie)^[2].

Dwie pierwsze zwrotki rozpoczynają się refrenem inicjalnym (Nie uciekaj przede mną, dziewko urodziwa), natomiast w trzeciej refren jest skrócony do słów Nie uciekaj ma rada! Taka konstrukcja sugeruje meliczny charakter wiersza. Według Janusza Pelca^[2] fraszka może być parafrazą anakreońskiej piosenki. Badacz wskazuje także na fakt, że refreny inicjalne pojawiały się nie tylko w poezji greckiej, ale także w rzymskiej oraz w sielance renesansowej. Tego typu zabieg stylistyczny stosował także sam Kochanowski, np. w Epitaphium Doralices.

Zobacz też

Zobacz w Wikiźródłach tekst Do dziewki

• lista dzieł Jana Kochanowskiego

Przypisy

1. Pelc 1998 ↓, s. 167.
2. Pelc 2001 ↓, s. 377.

Bibliografia

• Janusz Pelc: Przypisy. W: Jan Kochanowski: Fraszki. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998. ISBN 83-04-04411-0.
• Janusz Pelc: Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13133-0.