Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dixit Dominus g-moll (HWV 232, ChA 38, HHA III/1) – sakralna kompozycja Georga Friedricha Händla do tekstu psalmu 110 (109), napisana w 1707 roku .
Jesienią 1706 roku Händel skomponował w Hamburgu dwie opery: Florindo HWV 3[1] oraz Daphne HWV 4[2]. Opery zamówił u Händla kompozytor i dyrektor opery w Hamburgu Reinhard Keiser[3]. W związku z tym, że Händel nie miał żadnego wpływu na przedstawienia oper (Keiser w obawie, by spektakl nie okazał się „zbyt poważny”, włączył do Daphne intermezzo Die lustige Hochzeit (Ucieszne wesele))[4], postanowił opuścić miasto i nikomu nic nie mówiąc (nie pożegnał się nawet ze swoim bliskim przyjacielem Johannem Matthesonem[5]), nagle, udał się w podróż do Włoch.
Florencja była prawdopodobnie pierwszym miastem we Włoszech, które odwiedził Händel. Przybył tam na zaproszenie Gian Gastonea de' Medici, późniejszego wielkiego księcia Wielkiego Księstwa Toskanii, którego poznał wcześniej w Hamburgu. 14 stycznia 1707 roku Händel przybył do Rzymu. W tym czasie poznał wiele osób ze świata muzyki (Arcangelo Corelli, Alessandro Scarlatti, Domenico Scarlatti), sztuki, polityki (markiz Francesco Maria Ruspoli) a także kardynałów – mecenasów sztuki (Benedetto Pamphilj, Pietro Ottoboni, Carlo Colonna). Powstały wtedy kantaty włoskie. W marcu rozpoczął prace nad oratorium Il Trionfo del Tempo e del Disinganno HWV 46a[6] do tekstu kardynała Benedetto Pamphiljego, które zostało wystawione w czerwcu 1707 roku prawdopodobnie w pałacu u kardynała Pietro Ottoboniego.
Utwory napisane podczas pobytu G.F. Händla u kardynała Carlo Colonny w 1707 roku:
Händel zaczął komponować Dixit Dominus we Florencji pod koniec 1706 roku[7][8]. Dzieło zostało ukończone w kwietniu 1707 roku, na rękopisie można przeczytać: „S.D.G. G. F. Hendel, 1707 li d’Aprile. Roma”[9][10]. Kompozycja została wykonana po raz pierwszy 16 lipca 1707 z okazji nabożeństwa Nieszporów Karmelitów w Santa Maria in Monte Santo[11] w Rzymie przy Piazza del Popolo ku czci Marii Dziewicy[12] (być może z okazji upamiętnienia ofiar silnego trzęsienia ziemi, jakie nawiedziło środkowe Włochy w 1703 roku[13]) razem z Haec est regina virginum HWV 235, Laudate pueri dominum HWV 237, Saeviat tellus HWV 240 oraz Te decus virginum HWV 243. Z dużym prawdopodobieństwem cztery ostatnie utwory mogły zostać skomponowane specjalnie na tę okazję[14]. Dixit Dominus został jednak skomponowany kilka miesięcy wcześniej, być może na inną okazję, i nie można łączyć tej kompozycji z tym wydarzeniem[14]. Jedynym utworem, który można wiązać wydarzeniem upamiętnienia trzęsienia ziemi, jest kantata Donna, che in ciel HWV 233, wykonana 1 (lub 2) lutego 1708 roku w bazylice Matki Bożej Ołtarza Niebiańskiego w Rzymie[15][16]. Ciekawym pomysłem wydaje się umieszczenie Nieszporów G.F. Händla pomiędzy Vespro Della Beata Vergine Claudia Monteverdiego[17] z 1610 roku a Vesperae Solennes de Confessore KV 339 Wolfganga Amadeusa Mozarta[18] z 1780 roku. Z pewnością nabożeństwo Nieszporów z 1707 roku, które celebrował kardynał C. Colonna, było znakomitą okazją dla prezentacji talentu przez 22-letniego kompozytora. Inna teoria głosi, że Dixit Dominus został skomponowany jako psalmus in tempore belli (psalm na czas wojny) podczas obecności hiszpańskiego ambasadora Juana Francisco Pacheco, książę de Uceda[19] w miasteczku Frascati na północ od Rzymu[16] Również i w tym przypadku nie ma na to wystarczających dowodów[16].
Części utworu oraz obsada:
Obsada: Chór: Sopran I, II, Alt, Tenor, Bas, Skrzypce I, II, Altówki I, II, basso continuo
Obsada: Alt, basso continuo
Obsada: Sopran I, Skrzypce I, II, Altówki I, II, basso continuo
Obsada Chór: Sopran I, II, Alt, Tenor, Bas, Skrzypce I, II, Altówki I, II, basso continuo
Obsada: Chór: Sopran I, II, Alt, Tenor, Bas, Skrzypce I, II, Altówki I, II, basso continuo
Obsada: Sopran I solo, Sopran II solo, Chór: Sopran I, II, Alt, Tenor, Bas, Skrzypce I, II, Altówki I, II, basso continuo
Obsada: Sopran I solo, Sopran II solo, Chór: Sopran I, II, Alt, Tenor, Bas, Skrzypce I, II, Altówki I, II, wiolonczela, basso continuo
Obsada: Chór: Sopran I, II, Alt, Tenor, Bas, Skrzypce I, II, basso continuo
Część | Tekst (Łacina) | Tekst (Polski) | |
---|---|---|---|
1 | Chór | Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. |
Rzekł Pan do pana mego swym głosem łaskawym: Siądź mi po boku prawym, Aż twe nieprzyjacioły złupione ze zbroje jako inszy podnóżek dam pod nogi twoje. |
2 | Aria A | Virgam potentiae tuae emittet Dominus ex Sion: dominare in medio inimicorum tuorum. |
Na kraj świata rozciągnę z Syjonu wielkiego władzę królestwa twego, A ty na wszytki strony używaj praw swoich rozkazując w pośrzodku nieprzyjaciół twoich. |
3 | Aria S | Tecum principatus in die virtutis tuae, in splendoribus sanctis. Ex utero ante luciferum genui te. |
Czasu ruszenia twego przy tobie, swym panie, twój lud chętliwie stanie: Lud w cnotach okazały, świetny w pobożności, rosa różanej żarze, krew twojej młodości. |
4 | Chór | Juravit Dominus et non paenitebit eum: | Przysiągł Pan, a za Jego żal nie chodzi słowem: |
5 | Chór | Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. | Tyś Melchizedechowem porządkiem kapłan wieczny. |
6 | Soliści i Chór | Dominus a dextris tuis, confregit in die irae suae reges. |
Pan przy boku twoim na wieki, Pan tyrany zetrze w gniewie swoim. |
7 | Chór | Judicabit in nationibus, implebit ruinas, conquassabit capita in terra multorum. | Sąd swój rozciągnie, pola trupami okryje, Władców i możnych zabije. |
8 | Duet S i Chór | De torrente in via bibet, propterea exaltabit caput. |
Krwią płynącą będzie pił wodę patokową, Przeto nieba dosięże wysokiego głową. |
9 | Chór | Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto, Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum. Amen. |
Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu, jak była na początku, teraz i zawsze, i na wieki wieków. Amen. |
Obsada dzieła jest charakterystyczna dla muzyki włoskiej, zwłaszcza włoskiej muzyki religijnej: soliści: sopran, alt; chór mieszany (sopran I, II, alt, tenor, bas) oraz orkiestra smyczkowa (skrzypce I, II, altówka I, II) i basso continuo. W składzie orkiestry brak jest instrumentów dętych (flety, oboje, fagoty, trąbki) oraz kotłów. Utwór został skomponowany w stylu religijnej muzyki włoskiej, którą szczególnie reprezentowali m.in.: Giacomo Carissimi, Alessandro Stradella, Alessandro Scarlatti, Antonio Vivaldi. Najsłynniejszym fragmentem jest chóralne otwarcie kompozycji, przepełnione dramatyzmem i wzniosłością. Dixit Dominus jest jedną z najpopularniejszych kompozycji religijnych Händla.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.