Loading AI tools
powieść science fiction autorstwa Franka Herberta Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Diuna (ang. Dune) – powieść science fiction napisana przez Franka Herberta, uhonorowana pierwszą przyznaną nagrodą Nebula w 1965 i nagrodą Hugo w 1966. Powieść odniosła olbrzymi sukces komercyjny, sprzedano ją na całym świecie w ponad 20 milionach egzemplarzy. W 1987 roku w głosowaniu czytelników czasopisma Locus na najlepszą powieść science fiction wszech czasów zajęła 1. miejsce[1].
 Szej-Hulud, stworzenie zwane też czerwiem pustyni | |||
| Autor | |||
|---|---|---|---|
| Typ utworu | |||
| Wydanie oryginalne | |||
| Miejsce wydania | |||
| Język | |||
| Data wydania | |||
| Wydawca |
Chilton Books | ||
| Pierwsze wydanie polskie | |||
| Data wydania polskiego | |||
| Wydawca | |||
| Przekład |
Marek Marszał (inne wydania: Jerzy Łoziński) | ||
| |||
Powieść ukazała się w odcinkach w czasopiśmie Analog Science Fact and Fiction w latach 1963–1964 w ośmiu odcinkach jako Dune World, a następnie w roku 1965 była kontynuowana przez The Prophet of Dune, zaś całość (uzupełniona kilkoma dodatkami i mapą z notą kartograficzną) wydana została w 1965 przez wydawnictwo Chilton pod tytułem Dune.
Diuna to pierwsza część cyklu powieści Kroniki Diuny. W Polsce ukazała się po raz pierwszy w 1985 roku nakładem Wydawnictwa Iskry w tłumaczeniu Marka Marszała. W latach 1992–1993 wydawnictwo Phantom Press wydało całą sagę Kroniki Diuny (przekłady Marka Marszała oraz innych tłumaczy). W latach 1997–2001 wznowiło ją Wydawnictwo Zysk i S-ka (w nowym, wzbudzającym wiele kontrowersji przekładzie Jerzego Łozińskiego piszącego pod pseudonimem Ładysław Jerzyński). W 2007 roku Dom Wydawniczy Rebis wznowił Diunę (poprawiony przekład Marka Marszała), w maju 2007 Mesjasza Diuny (nowy przekład Marka Marszała), w roku 2008 – Dzieci Diuny (nowy przekład Marka Marszała i Andrzeja Jankowskiego), natomiast w marcu 2009 – Boga Imperatora Diuny, w listopadzie 2009 Heretyków Diuny (obydwa w nowym przekładzie Marka Michowskiego), a w sierpniu 2010 roku Kapitularz Diuną.
Akcja powieści dzieje się w bardzo dalekiej przyszłości (patrz: Uniwersum Diuny). Najważniejszą planetą we wszechświecie stała się Arrakis, jedyna, na której znajdują się złoża melanżu – substancji przedłużającej życie, a także umożliwiającej jasnowidzenie niezbędne do uniknięcia niebezpieczeństw ponadwymiarowych podróży kosmicznych. Powstawanie melanżu związane jest z cyklem rozwojowym czerwi pustyni – olbrzymich istot, żyjących w piaskach Arrakis.
Diuna zostaje oddana w lenno rodowi Atrydów. Na planetę przybywają książę Leto I Atryda, jego konkubina lady Jessika, syn Paul oraz ich armia. Wkrótce po przybyciu Atrydów ród Harkonnenów wspomagany przez oddziały imperialne dokonuje przewrotu. Lady Jessice i Paulowi udaje się uciec z pogromu. Uciekając trafiają do obozu zamieszkiwanego przez Fremenów – koczowniczych wojowników pod przywództwem Stilgara. „Bestia” Rabban Harkonnen eksploatuje Arrakis stosując terror, przez co buduje powszechną wrogość Fremenów do nowych panów. Paul pod wpływem Wody Życia (przeobrażone wydzieliny utopionego czerwia) budzi w sobie moce prorocze, okazując się oczekiwanym elementem doboru naturalnego Bene Gesserit – Kwisatz Haderach. Przyjmując imię „Paul Muad'Dib” prowadzi Fremenów do walki z Harkonnenami. Po pokonaniu Harkonnenów i unieruchomieniu wojsk Imperatora Szaddama IV, dochodzi do przejęcia władzy nad Arrakis przez ród Atrydów.
Na rynku polskim istnieją dwa przekłady „Diuny”, jeden autorstwa Marka Marszała, drugi Jerzego Łozińskiego (poprawione edycje pod pseudonimem Ładysław Jerzyński) i wynikają z tego pewne różnice w terminologii. Poniżej podano kilka przykładów:
| W oryginale | Przekład M. Marszała | Przekład M. Marszała (Rebis) | Przekład J. Łozińskiego | Przekład Ł. Jerzyńskiego |
|---|---|---|---|---|
| Fremen | Fremeni | Fremeni | Wolanie | Fremeni |
| CHOAM | KHOAM | KHOAM | ZNAH | KHOAM |
| Emperor | Imperator | Imperator | Cesarz | Cesarz |
| suspensor | dryf | dryf | odciążacz | odciążacz |
| sandworm | czerw pustyni | czerw pustyni | piaskal | piaskal |
| stillsuit | filtrfrak | filtrak | hermetyk | destylozon |
| Alia-the-Strange-One | Alia-Ta-Dziwna | Alia ta Dziwna | Alia Przedziwna | Alia Przedziwna |
| lasgun | rusznica laserowa | rusznica laserowa | laserobin | laserobin |
| hunter-seeker | grot-gończak | grot-gończak | skrytobójka | skrytobójka |
| glowglobe | kula świętojańska | lumisfera | jarzyca | lumisfera |
| distracters | sekundanci | sekundanci | zmylnicy | zmylnicy |
| shigawire | szigastruna | szigastruna | szigarut | szigarut |
| Heighliner, liner | galeon | liniowiec | liniowiec | liniowiec |
| Imperial Conditioning | imperialne uwarunkowanie | najwyższe uwarunkowanie | najwyższe uwarunkowanie | najwyższe uwarunkowanie |
| Hagga Basin | Basen Hagga | basen Hagga | Kotlina Hagga | Kotlina Hagga |
| dump boxes | szalandy | szalandy | zrzutniki | zrzutniki |
| Fish Speakers | Mówiące-do-Ryb | rybomówne (M. Michowski) | Mówiące Rybom | Mówiące Rybom |
| Butlerian Jihad | Dżihad Kamerdyńska (wyd. Iskier) | Dżihad Butleriański | Dżihad Butleryjski | Dżihad Butleryjski |
W oparciu o wątki powieści powstał film Diuna nakręcony w 1984 przez Davida Lyncha, dwa miniseriale telewizyjne (na podstawie pierwszego tomu cyklu – Frank Herbert's Dune oraz na podstawie drugiego i trzeciego tomu – Frank Herbert's Children of Dune), a także kilka gier komputerowych (jak Dune, Dune II: Battle for Arrakis, Dune 2000, Emperor: Battle for Dune), z czego najważniejszą był uważany za pierwszy w historii gier RTS – Dune II wydany przez firmę Westwood Studios.
W 2021 roku miała premierę nowa adaptacja Diuny, w reżyserii Dennisa Villeneuve’a. W rolę Paula Atrydy wcielił się Timothée Chalamet[2]. Premiera filmu pierwotnie miała mieć miejsce w roku 2020, lecz została przełożona z powodu pandemii[3]. Film obejmuje połowę pierwszego tomu cyklu. Pozostała część została zaadaptowana w drugim filmie, którego premiera odbyła się 1 marca 2024.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
