Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Deir el Medina[1][2] (Dajr al-Madina[3]) – osada rzemieślników (budowniczych i artystów) tworzących królewskie grobowce w Dolinie Królów, istniejąca w starożytnym Egipcie w okresie Nowego Państwa, współcześnie stanowisko archeologiczne.
Badacze historii i kultury starożytnego Egiptu okazjonalnie badali Deir el-Medina od I poł. XIX w., pozyskiwali też do muzeów i prywatnych kolekcji różne zabytki z tego stanowiska. Działali tu także miejscowi poszukiwacze zabytków zajmujący się handlem nimi. Pierwsze systematyczne badania naukowe na szeroką skalę tego stanowiska prowadził w latach 1922–1951 (z przerwą w czasie II wojny światowej) francuski archeolog Bernard Bruyère[4].
Osada znajdowała się na zachodnim skraju Teb, w małym wadi na południowy zachód od Szeich Abd el Gurna. Funkcjonowała blisko 500 lat, z krótką przerwą w czasach trzech kolejno rządzących faraonów: Echnatona, Tutanchamona i Aja. Powstała w czasie panowania Totmesa I, a została opuszczona w okresie XXI dynastii. Później była niezamieszkana na stałe, choć czasami remontowano świątynie dawnej osady, ponadto na polecenie faraona Taharka zbudowano tu kaplicę Ozyrysa[5], a z rozkazu Ptolemeusza IV Filopatora w miejscu wcześniejszej świątyni Ramzesa II zaczęto wznosić nową świątynię, ostatecznie ukończoną za rządów Ptolemeusza XII. Z inicjatywy Juliusza Cezara zbudowano świątynię Izydy[6]. Jedną ze świątyń przebudowano w V w n.e. na chrześcijański klasztor pw. św. Izydora, z czym wiąże się współczesna nazwa stanowiska (Deir el-Medina to po arabsku „klasztor miejski”)[7], w bezpośredniej okolicy klasztoru osiedlali się też pustelnicy. W VII w. n.e. w efekcie zajęcia Egiptu przez Arabów życie w Deir el Medina całkowicie zanikło[8].
Główna część osady, zbudowana na planie prostokąta o bokach 131 × 50 m, otoczona była murem. Znajdowało się w niej 60, a później, po rozbudowie, 70 budynków mieszkalnych[9]. Była wytyczona tylko jedna większa ulica[10]. W czasie prosperity miejscowości istniało także do 50 domów na zewnątrz ogrodzonego obszaru[9]. Osada składała się z małych domków, budowanych rzędami. Każdy miał podobny układ pomieszczeń[11], był parterowy, o ścianach w dolnej partii zbudowanych z kamienia łamanego, a powyżej z suszonej cegły[12]. Za drzwiami wejściowymi znajdowała się komnata pełniąca głównie funkcję domowej kaplicy zdobiona malowidłami ze scenami religijnymi, następnie była większa i wyższa zdobiona komnata z jedną lub dwoma kolumnami podtrzymującym strop, wykorzystywana do bardziej reprezentacyjnych celów, np. podejmowania odwiedzających. Schody biegnące w dół prowadziły do piwnicy, gdzie przechowywano co bardziej wartościowe dobra rodziny. W dalszej kolejności w głąb domu był pokój lub pokoje prywatne, a na samym końcu ciągu niezadaszona lub przykryta matą roślinną kuchnia (z piecem) wraz z piwnicą gospodarczą. Na dachu pokoju prywatnego urządzano otwarty taras[13].
W osadzie znajdowała się również świątynia poświęcona protektorkom jej mieszkańców – boginiom Hathor i Maat.
W czasach funkcjonowania osada nazywała się w języku egipskim Set Maat, co oznacza „miejsce Prawdy”.
Rzeczą niespotykaną wśród innych rzemieślników w starożytnym Egipcie był królewski przywilej, nadający członkom społeczności prawo do budowy własnych grobowców w sąsiedztwie grobów królewskich. Podczas wykopalisk odkryto około 450 niedekorowanych i 53, zawierających zdobienia ścian, grobowców mieszkańców osady. Są wśród nich arcydzieła zawierające wspaniałe malowidła o tematyce mitologicznej i religijnej, między innymi w grobowcu Nebenmaat’a, przedstawiające Anubisa dokonującego „Otwarcia Ust” oraz boginię Nieba Nut, pojącą spragnione dusze Nebenmaat’a i jego żony.
Deir el-Medina nie była dużą miejscowością, w zależności od fazy rozwoju mieszkało tu od 60 do maksimum 120 pracowników, a wraz z rodzinami i służbą w okresie szczytowego rozwoju (okres XIX dynastii) cała populacja przekraczała 1200 ludzi[14]. Zamieszkiwana była przez zamkniętą społeczność[15], podlegającą bezpośrednio wezyrowi (w okresach, gdy było dwóch wezyrów – wezyrowi Górnego Egiptu)[16]. Ich życie i praca objęte było najwyższą tajemnicą. Żyli w izolacji względem reszty społeczeństwa egipskiego. Z drugiej strony, ponieważ rekrutowano do pracy przy grobach królewskich najlepszych rzemieślników[17] mieli oni szereg przywilejów: wszelkie ich potrzeby zaspokajane były przez państwo, mieli własną szkołę, specjalnie dla nich pracowali rzemieślnicy wytwarzający wszelkie potrzebne przedmioty i produkty (m.in. piekarze, garncarze, tkacze, rolnicy)[15], a także zatrudniani przez państwo służący pomagający w pracach w gospodarstwie domowym[18]. W ramach wynagrodzenia przekazywano artykuły spożywcze (w tym napoje), oliwę do ciała, ubrania i tkaniny[19]. Czasowy brak tych dostaw w okresie władania Ramzesa III stał się powodem strajku rzemieślników, co jest najstarszym znanym w dziejach ludzkości strajkiem[17][20].
Znaczna część rzemieślników i ich żon potrafiła czytać[21]. W osadzie istniał lokalny sąd[17]. Oprócz bogów ogólnoegipskich rozkwitał tu, ograniczony tylko do tej osady, kult własnych bóstw i niektórych postaci historycznych, np. faraona Amenhotepa I[22].
W osadzie panowała wysoka dyscyplina. Pracownicy podzieleni byli na dwie ekipy, które nieustannie wymieniały się przy pracy. Podczas gdy jedni pracowali, innym nie brakowało czasu na odpoczynek.
Grimal określił znaczenie odkryć z tego stanowiska dla poznania życia ówczesnego Egiptu jako „ogromne”[7]. Wynika to z następujących czynników:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
