Dąbrówka rozłogowa

Dąbrówka rozłogowa (Ajuga reptans L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Występuje w stanie dzikim na terenie północnej Afryki (Algieria i Tunezja), w całej Europie, Azji Zachodniej (Iran, Turcja) i na Kaukazie (Azerbejdżan, Gruzja, Dagestan)^[4]. W Polsce jest rośliną pospolitą^[5].

Dąbrówka rozłogowa

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	dąbrówka
Gatunek	dąbrówka rozłogowa
Nazwa systematyczna
Ajuga reptans L. Sp. pl. 2:561. 1753[3]

Morfologia

Pokrój

Tworzy kępy o wysokości do 30 cm. Ma płożące, zakorzeniające się nadziemne rozłogi, o długości do 30 cm^[6].

Łodyga

Prosto wzniesiona, pojedyncza, o wysokości 15–30 cm. W dolnej części naga, w środkowej i górnej owłosiona, przeważnie na dwóch przeciwległych bokach. Jest czworokanciasta, zielona do czerwonawej^[6].

Liście

Zebrane w rozetę. Odwrotnie jajowate, trwałe, ogonkowe, całobrzegie lub płytko karbowane. Liście łodygowe naprzeciwległe, krótkoogonkowe. Ciemnozielone, u odmian ogrodowych do czerwonopurpurowych^[6].

Kwiaty

Zebrane w groniasty kwiatostan na szczycie łodygi, ułożone w 4–12 kwiatowe pozorne okółki. Kwiaty wyrastają z przysadek w kształcie liści, mają krótkie szypułki, dzwonkowaty i szorstko owłosiony kielich. Korona niebieskofioletowa, sporadycznie różowa lub biała, z górną wargą krótszą, dolną większą, trójklapową, zwisającą. W środku kwiatu 2 dwusilne pręciki i pojedynczy słupek z czterokomorową zalążnią i dwudzielnym znamieniem. Pręciki mają owłosione nitki i znacznie wystają z rurki korony^[6][5].

Owoce

Jajowate, pomarszczone rozłupki. W miejscu przyczepu mają dużą bliznę z elajosomem^[6].

Korzeń

Krótki korzeń główny, rozgałęzione korzenie boczne^[6].

Kwiatostany

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do sierpnia. Nasiona roznoszone są przez mrówki (myrmekochoria)^[6]. Roślina miododajna, duży, złocistego koloru miodnik znajduje się przy nasadzie zalążni. Preferuje stanowiska słoneczne i półcieniste, chociaż dość dobrze radzi sobie w cieniu. Rośnie w lasach liściastych, na glebach świeżych, zasobnych w próchnicę i składniki mineralne^[6]. W górach występuje po regiel górny^[5]

Znaczenie dla zwierząt

Jest podstawowym źródłem nektaru dla motyli dostojki eufrozyny i dostojki selene^[7].

Zastosowanie

• Roślina ozdobna. Nadaje się na skalniaki i jako roślina okrywowa. Czerwonopurpurowe liście odmian ogrodowych ładnie komponują się z innymi roślinami^[8].
• Roślina okrywowa – porasta zacienione, trudno dostępne miejsca, także skarpy, przez co chroni glebę przed osuwaniem i erozją.
• Dąbrówka rozłogowa jest proponowana jako jedna z roślin stanowiących florę tzw. "zielonego dachu".
• Dawniej uznawana była za roślinę leczniczą, obecnie pod tym względem została zapomniana^[6].

Zmienność

Odmiana 'Burgundy Glow'

Mieszańce: Tworzy mieszańce z dąbrówką kosmatą (A. x hybrida) i d. piramidalną^[9].

Kultywary

• 'Alba' – odmiana o białych kwiatach.
• 'Atropurpurea' – odmiana dąbrówki rozłogowej częściowo zimozielona, o purpurowych liściach i wydłużonych, niebieskich kwiatostanach.
• 'Braunherz' – liście eliptyczne o brązowo-purpurowej barwie.
• 'Burgundy Glow' – odmiana o liściach biało-purpurowych.
• 'Cameleon' – odmiana o ciemnozielonych liściach z czerwonymi i żółtymi przebarwieniami.
• 'Multicolor' – wysokość 10–15 cm, kwiaty ciemnoniebieskie, liście z przebarwieniami.
• 'Tricolor' – odmiana o liściach brązowo-purpurowych z żółtymi przebarwieniami.
• 'Variegata' – wysokość 5–10 cm, kwiaty niebieskie.

Uprawa

Rozmnaża się jesienią, przez podział kęp. Jest w pełni mrozoodporna (strefy mrozoodporności 3-10). Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Rośnie szybko. Jest jednak bardzo ekspansywna – tworząc rozłogi wkrótce może zagłuszyć inne rośliny. Aby do tego nie dopuścić należy systematycznie usuwać te rozłogi i nadmiar ciągle pojawiających się nowych kęp rośliny^[8].