Czterej pancerni i pies (powieść)

Czterej pancerni i pies – powieść dla młodzieży Janusza Przymanowskiego z 1964 roku.

Ten artykuł dotyczy powieści. Zobacz też: inne znaczenia tego terminu.

Czterej pancerni i pies

Inscenizacja czołgu „Rudy” z częścią załogi
Autor	Janusz Przymanowski
Tematyka	II wojna światowa
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Polska
Język	polski
Data wydania	1964
Wydawca	Wydawnictwo MON

Janusz Przymanowski, autor powieści

O powieści

Akcja powieści osnuta jest na historycznych motywach z dziejów II wojny światowej i działań bojowych Ludowego Wojska Polskiego. Poprzez pryzmat załogi czołgu nr 102 „Rudy” (T-34) ukazuje szlak bojowy I Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Na tym tle autor rozwinął dzieje Polaków walczących w armii Berlinga. Wartka fabuła, charakterystyczne typy bohaterów, ukazanie wojny poprzez ciąg przygód (osłabienie grozy, elementy baśniowości) wpłynęły na popularność nakręconego na jej podstawie czarno-białego serialu telewizyjnego, w konsekwencji na popularność książki. Powieść została przetłumaczona na języki obce.

Dla pokolenia dzisiejszych trzydziesto- i czterdziestolatków, dla ich synów, a w przyszłości zapewne i wnuków, Czterej pancerni są tym, czym była Sienkiewiczowska Trylogia dla ich pradziadów – wpisaną w burzliwe historyczne dzieje ilustracją odwiecznego mitu o walce dobra ze złem, miłości z nienawiścią i rozumu z głupotą...^[1]

Główni bohaterowie

• Jan Kos (Janek) – Polak z Gdańska, strzelec-radiotelegrafista, a po śmierci Wasyla Semena dowódca czołgu „Rudy”
• Wasyl Semen (w serialu ta postać nazywa się Olgierd Jarosz) – radziecki oficer odkomenderowany do LWP, dowódca czołgu „Rudy” (poległ pod Wejherowem). W książce jest on rodowitym Rosjaninem, w serialu jest on potomkiem polskich zesłańców.
• Gustaw Jeleń (Gustlik) – Ślązak, dezerter z Wehrmachtu, ładowniczy, a od 3 tomu działonowy czołgu „Rudy”.
• Grigorij Grigorjewicz Saakaszwili (Grześ) – Gruzin odkomenderowany do LWP, kierowca-mechanik czołgu „Rudy”.
• Tomasz Czereśniak (Tomuś) – chłop małorolny z Mazowsza, strzelec-radiotelegrafista dokooptowany do załogi czołgu w Gdańsku po śmierci Wasyla Semena. Od 3 tomu ładowniczy.
• Franciszek Wichura (Wichura) – kierowca w brygadzie, pochodzi ze Lwowa, od 3 tomu, gdy załoga dostaje nowy, 5 osobowy czołg, uzupełnia załogę jako strzelec-radiotelegrafista.
• Marusia Ogoniok – radziecka sanitariuszka, miłość Janka.
• Lidia Wiśniewska (Lidka) – Polka z Warszawy, radiotelegrafistka brygady.
• Honorata (Honoratka) – krajanka Gustlika i jego miłość.
• Generał – dowódca brygady, (w serialu pojawia się jako pułkownik, a generałem zostaje w maju 1945) wzorowany na płk/gen. bryg. Janie Mierzycanie i ppłk/płk Aleksandrze Malutinie.

Polskie wydania

Pierwsze wydanie powieści z 1964 to zaledwie jedna trzecia znanej dziś objętości. Kończyła się ona w momencie gdy brygada pancerna dociera do Bałtyku (tam też następuje rozwiązanie akcji – Polska zostaje wyzwolona, dostęp do morza odzyskany, a główny bohater odnajduje ojca). Później Przymanowski dopisał dalsze dzieje załogi czołgu „Rudy”, a z pierwotnego zapisu uczynił tom I. Wszystkie trzy tomy (oddzielnie) wydały po raz pierwszy Iskry w latach 1968-1969. W 1973 Wydawnictwo MON po raz pierwszy wydało wszystkie trzy tomy w jednym woluminie. W 1986 roku Krajowa Agencja Wydawnicza wydała powieść w II tomach. W III Rzeczypospolitej książka została wydana po raz pierwszy po 17-letniej przerwie w 2004 przez wydawnictwo „In Rock”^[2].

Przypisy

1. Fragment recenzji do wydania książki z 2007 roku.
2. Marek Łazarz: Polskie wydania powieści "Czterej pancerni i pies". [dostęp 2010-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 września 2010)]. (pol.).

Bibliografia

• Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży, KrystynaK. Kuliczkowska (red.), BarbaraB. Tylicka (red.), IzabellaI. Jastrzębska-Okoń, Warszawa: „Wiedza Powszechna”, 1979, ISBN 83-214-0018-3, OCLC 69343511. Brak numerów stron w książce