Czartawa

Czartawa (Circaea L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny wiesiołkowatych (Onagraceae). Należy do niego 8^[4][5] gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego), w obrębie rodzaju częste są mieszańce międzygatunkowe^[5]. Rośliny te rosną na rozległych obszarach na półkuli północnej^[5]. W Polsce występują trzy gatunki, z których najpospolitszym na niżu jest czartawa pospolita (Circaea lutetiana), drugiem jest czartawa drobna (Circaea alpina), a trzecim utrwalony mieszaniec między nimi – czartawa pośrednia (Circaea × intermedia)^[6].

Czartawa

Czartawa drobna
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mirtowce
Rodzina	wiesiołkowate
Rodzaj	czartawa
Nazwa systematyczna
Circaea L. Sp.Pl. 9. 1753
Typ nomenklatoryczny
Circaea lutetiana L.[3]
Synonimy
Carlo-stephania Bubani Ocimastrum Ruprecht Regmus Dulac[3]

Morfologia

Pokrój

Byliny kłączowe, często tworzące rozległe kolonie^[5].

Liście

Ogonkowe, w dole naprzeciwległe, w górze (w obrębie kwiatostanu) skrętoległe^[5].

Kwiaty

Skupione w grona na szczytach pędu i jego odgałęzień, proste lub rozgałęzione. Kwiaty dwukrotne, działki kielicha i płatki korony naprzemianległe. Płatki białe lub różowe, na szczycie zwykle wycięte. Pręciki naprzeciwległe działkom. Zalążnia jedno- lub dwukomorowa, z pojedynczymi zalążkami w komorze. Szyjka słupka długości równej lub nieco dłuższej od pręcików, na szczycie z rozwidlonym znamieniem^[5].

Owoce

Torebki pokryte haczykowatymi włoskami zawierające gładkie nasiona^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj należy do podrodziny Onagroideae w rodzinie wiesiołkowatych (Onagraceae). Rodzaj jest blisko spokrewniony z rodzajem fuksja Fuchsia^[7].

Wykaz gatunków^[4]

• Circaea alpina L. – czartawa drobna
• Circaea canadensis (L.) Hill
• Circaea cordata Royle
• Circaea × decipiens Boufford
• Circaea × dubia H.Hara
• Circaea erubescens Franch. & Sav.
• Circaea glabrescens (Pamp.) Hand.-Mazz.
• Circaea × intermedia Ehrh. – czartawa pośrednia
• Circaea lutetiana L. – czartawa pospolita
• Circaea × mentiens Boufford
• Circaea mollis Siebold & Zucc.
• Circaea × ovata (Honda) Boufford
• Circaea repens Wall. ex Asch. & Magnus
• Circaea × skvortsovii Boufford
• Circaea × sterilis Boufford
• Circaea × taronensis H.Li

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-14] (ang.).
3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-24].
4. Circaea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-06-08].
5. Jiarui Chen, David E. Boufford: Circaea. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-06-10].
6. ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 60, ISBN 978-83-62975-45-7.
7. David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 374, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.

Encyklopedie internetowe (takson):

• Britannica: plant/enchanters-nightshade
• DSDE: steffensurt

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 71213
• Flora of China: 107126
• Flora of North America: 107126
• GBIF: 3188793
• identyfikator iNaturalist: 47933
• IPNI: 60436661-2
• ITIS: 27562
• NCBI: 13010
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:60436661-2
• Tela Botanica: 86179
• identyfikator Tropicos: 40009201
• USDA PLANTS: CIRCA
• CoL: 3Q3C