Cosplay

Cosplay (jap. コスプレ kosupure) – artystyczne hobby, w ramach którego osoby nazywane cosplayerami tworzą przebrania i wcielają się w postać fikcyjną^[1]. Termin ‘cosplay’ powstał w Japonii w 1984 roku, ale za początki tego hobby uważa się konwent 1st World Science Fiction Convention, który miał miejsce w Nowym Jorku w 1939 roku.

Cosplayerzy

Cosplay często nazywany jest hobby, a samo cosplayowanie odnosić się może do każdej sytuacji, w której ważną rolę odgrywa jakiś strój i zmiana charakteru, a miejscem występu nie zawsze jest scena, np. gry fabularne (inaczej zwane RPG). Cosplayerzy inspiracje czerpią z wielu źródeł, przy czym najpopularniejszymi z nich są komiksy (w tym manga), anime, seriale telewizyjne, filmy aktorskie i animowane, książki oraz gry wideo^{[potrzebny przypis]}.

Cosplay jako hobby bardzo mocno rozwija się również obecnie. W latach 90. zyskał miano fenomenu w wielu częściach Azji, szczególnie w Japonii i po dziś dzień to właśnie z tą częścią świata jest najbardziej kojarzony.

Cosplayerów najczęściej można spotkać na zlotach fanów fantastyki oraz kultury azjatyckiej, na których organizowane są specjalne konkursy, w ramach których wybiera się najlepszy kostium i występ sceniczny. Czasami organizowane są wydarzenia dedykowane właśnie cosplayerom, a konkursów o charakterze międzynarodowym wciąż przybywa. Istnieją również specjalne strony internetowe i aplikacje skierowane konkretnie do pasjonatów cosplayu^{[potrzebny przypis]}.

Etymologia

Termin ‘cosplay’ to kombinacja słów ‘costume’ (kostium, strój) oraz ‘play’ (odgrywanie roli)^[1]. Nazwę tę wymyślił Noboyuki Takahashi pracujący w Studio Hard^[2], który w 1984 roku uczestniczył w konwencie 1984 World Science Fiction Convention (Worldcon) w Los Angeles^[3] i zafascynował się osobami, które wcielały się w ukochanych bohaterów swoim strojem i zachowaniem. Swoje wrażenia opisał w magazynie „My Anime”. Chcąc uniknąć terminu ‘Maskarada’, który nie pasował do tego, co chciał zawrzeć w swoim opisie, stworzył nowe słowo, właśnie ‘cosplay’^{[potrzebny przypis]}.

Kostiumy i gra aktorska

Uczestnicy konkursu cosplay, 35. Festiwal Komiksu i Gier w Łodzi, 2024

Stroje, które tworzą cosplayerzy, mają bardzo zróżnicowaną tematykę, mogą powstawać z wielu materiałów i różnić się od siebie poziomem trudności wykonania. Przyjmuje się jednak, że stroje kojarzone z Halloween czy Mardi Gras nie są częścią cosplayu, ponieważ nie odnoszą się do odtworzenia stroju i usposobienia danej postaci, a skupiają na kulturze oraz symbolice danego święta^[4].

Poza tworzeniem strojów, często bardzo szczegółowych, cosplayerzy starają się wcielić w postać, której strój szykują poprzez imitowanie jej manier czy języka ciała, szczególnych póz lub mówieniem o sobie jak o postaci.

Postaci, w które się wcielają cosplayerzy, mogą pochodzić z wielu źródeł, w tym komiksów, anime, seriali telewizyjnych, filmów aktorskich i animowanych oraz gier wideo. Równie często zdarzają się stroje inspirowane kreacjami z musicali, a nawet zespołami muzycznymi. Niektórzy cosplayerzy decydują się tworzenie własnych kreacji, na podstawie ilustracji lub opisów, które sami stworzyli. Inspiracje mogą mieć wiele źródeł, a nawet fuzją kilku gatunków, np. Wonder Woman w stroju kojarzonym ze Steampunkiem. Nie istnieją również bariery etniczne ani płciowe. W cosplayu każdy może być, kim chce^{[potrzebny przypis]}.

Cosplayerzy najczęściej tworzą stroje w oparciu o grafikę lub zdjęcie referencyjne zwane potocznie ‘refką’. Każdy kostium to godziny pracy i poświęcenia, by strój był jak bardziej zbliżony do tego, co widać na obrazku. Poza zdobywaniem nowych umiejętności, hobby to uczy praktycznych rozwiązań, a także pracy z często nietypowymi materiałami. Zdarza się, że cosplayerzy kształcą się w dziedzinach, które pomagają im w rozwoju. Nawet w Polsce można spotkać wielu cosplayerów kształcących się na takich kierunkach jak krawiectwo, projektowanie ubioru czy wizaż^[5]. By w pełni wcielić się w postać, często o odmiennym kolorze włosów lub oczu, cosplayerzy zakładają peruki oraz szkła kontaktowe. Niezwykle ważna jest również charakteryzacja oraz makijaż^{[potrzebny przypis]}.

Zdarza się, że postać posiada broń lub różdżkę, takie elementy również wykonują cosplayerzy. W Polsce najpopularniejszymi materiałami używanymi do tego typu prac są drewno, styrodur, termoplastyki, a ostatnio również druk 3D.

Konkursy i ocena strojów

Grupa cosplayerów na festiwalu fantastyki Pyrkon w 2014 roku.

Cosplayerzy z Pyrkonu 2022.

Konkursy na najlepszy strój oraz prezentacje odbywają się na praktycznie każdym konwencie związanym z grami wideo, kulturą azjatycką oraz fantastyką. Często są najważniejszym punktem programu, który gromadzi pod sceną tłumy. Kilka lat temu nagrodami były głównie punkty, które można było wymienić w konwentowym sklepie z gadżetami, obecnie najpopularniejsze są statuetki i medale, zdarzają się również nagrody pieniężne^{[potrzebny przypis]}.

Jury oceniające stroje składa się najczęściej z cosplayerów docenionych na konkursach międzynarodowych lub odbywających się w Polsce, a także osób znanych ze swoich strojów lub prezentacji. Często do jury zaprasza się również fotografów związanych z fandomem cosplayowym lub osoby, których wiedza może posłużyć w uczciwej i rzetelnej ocenie, np. rzemieślników^{[potrzebny przypis]}.

Ocenie podlega zgodność stroju z grafiką referencyjną, różnorodność technik, poprawne wykonanie, a także zachowanie sceniczne, pomysł na zaprezentowanie się na scenie i odgrywanie postaci. Najpopularniejszymi kategoriami konkursowymi są najlepszy strój, najlepsza prezentacja i najlepsza prezentacja grupowa. Na części konkursów pojawiają się również takie kategorie jak największe podobieństwo do postaci, najlepszy strój postaci własnej, najlepsza charakteryzacja/makijaż czy najlepsza peruka^{[potrzebny przypis]}.

Konkursy międzynarodowe

Od 2010 roku w Polsce organizowane są eliminacje do konkursów międzynarodowych. Większość z nich przeprowadzana jest na konwentach Magnificon EXPO. Pozostałymi wydarzeniami z eliminacjami są konwent Ryucon oraz festiwal fantastyki Pyrkon.

Eliminacje do konkursów międzynarodowych przeprowadzane na konwentach Magnificon EXPO:

• Gyeonggi International Cosplay Festival Championship (GICOF) z finałami w Korei
• AnimeS Cosplay World Stars (AWCS) z finałami w Bułgarii
• Europa Cosplay Cup (E2C) z finałami we Francji
• Wolrd Cosplay Summit (WCS) z finałami w Japonii
• Cosplay World Masters (CWM) z finałami w Portugalii
• Cosplay Central Crown Championships (CCCC) z finałami w Wielkiej Brytanii
• Cosplay Champions Cup (CCC) z finałami na Węgrzech
• Nordic Cosplay Championship (NCC) z finałami w Norwegii (pierwsze eliminacje w Polsce odbędą się w 2026 roku)

Eliminacje do konkursu międzynarodowego przeprowadzane na konwentach Ryucon:

• International Cosplay League (ICL) z finałami w HiszpaniiEliminacje do konkursu międzynarodowego przeprowadzane na festiwalach fantastyki Pyrkon:

• Extreme Cosplay Gathering (ECG) z finałami we Francji