Coeligena

Coeligena – rodzaj ptaków z podrodziny paziaków (Lesbiinae) w rodzinie kolibrowatych (Trochilidae).

Coeligena[1]
Lesson, 1832[2]
Przedstawiciel rodzaju – elfik wstęgoszyi (C. torquata)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	kolibrowate
Podrodzina	paziaki
Plemię	Heliantheini
Rodzaj	Coeligena
Typ nomenklatoryczny
Ornismya coeligena Lesson, 1833
Synonimy Helianthea Gould, 1848[3] Bourcieria Bonaparte, 1850[4] Conradinia Reichenbach, 1854[5] Homophania Reichenbach, 1854[5] Hypochrysia Reichenbach, 1854[6] Lampropygia Reichenbach, 1854[5] Diphogena Gould, 1854[7] Polyaena F. Heine Sr., 1863[8] Urania Fitzinger, 1863[9] Calligenia Mulsant, 1876[10] Eudosia Mulsant, 1876[11] Euphasia Mulsant & Verreaux, 1876[12] Pilonia Mulsant & Verreaux, 1876[13] Leucuria Bangs, 1898[14] Coeliola Simon, 1918[15] Pseudocoeligena Simon, 1921[16] Pseudodiphlogaena Simon, 1921[17] Pseudohomophania Simon, 1921[18]
Gatunki
zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej (Kolumbia, Wenezuela, Ekwador, Peru i Boliwia)^[19].

Morfologia

Długość ciała 11–15 cm; masa ciała samca 4–13 g, samicy 4–8,1 g^[19].

Systematyka

Etymologia

• Coeligena: epitet gatunkowy Ornismya coeligena Lesson, 1833; łac. coeligenus „urodzony w niebie, niebiański”, od coelum lub caelum „niebo”; genus „potomstwo”, od gignere „przynosić”^[20].
• Helianthea: epitet gatunkowy Ornismya helianthea Lesson, 1839; gr. ἡλιος hēlios „słońce”; ανθειον antheion „kwiat”^[21]. Gatunek typowy: Ornismya helianthea Lesson, 1839.
• Bourcieria: Claude-Marie Jules Bourcier (1797–1873), francuski konsul generalny w Ekwadorze w latach 1849–1850, przyrodnik, kolekcjoner specjalizujący się w kolibrach^[22]. Gatunek typowy: Ornismya coeligena Lesson, 1833.
• Conradinia: epitet gatunkowy Trochilus conradii Bourcier, 1847^[23]; Conrad Loddiges Jr. (1821–1865), angielski ogrodnik, syn trochilidysty George’a Loddigesa (zm. 1846)^[24]. Gatunek typowy: Trochilus conradii Bourcier, 1847^{[uwaga 1]}.
• Homophania: gr. ὁμος homos „uniform”, od ὁμως homōs „podobny, jednakowy”; φανιον phanion „mała pochodnia”, zdrobnienie od φανος phanos „pochodnia”^[25]. Gatunek typowy: Trochilus prunellei Bourcier, 1843.
• Hypochrysia: gr. ὑποχρυσος hupokhrusos „zawierający domieszkę złota, pozłacany”, od ὑποχρυςοω hupokhrusoō „złocić, pokrywać złotem”, od χρυσος khrusos „złoto”^[26]. Gatunek typowy: Ornismia bonarpartei Boissonneau, 1840.
• Lampropygia: gr. λαμπρος lampros „znakomity”; -πυγιος -pugios „-zady”, od πυγη pugē „zad, kuper”^[27]. Gatunek typowy: Trochilus wilsoni De Lattre & Bourcier, 1846.
• Diphogena: gr. δι- di- „podwójnie”, od δις dis „dwa razy”, od δυο duo „dwa”; φλογινος phloginos „ognisty, płonący”, zdrobnienie od φλοξ phlox, φλογος phlogos lub φλογια phlogia „płomień”^[28]. Gatunek typowy: Helianthea iris Gould, 1853.
• Polyaena: gr. πολυαινος poluainos „bardzo chwalony”, od πολυς polus „więcej”; αινεω aineō „chwalić”^[29]. Gatunek typowy: Ornismia torquata Boissoneau, 1840.
• Urania: gr. ουρανιος ouranios „niebiański”^[30]. Gatunek typowy: Ornismya coeligena Lesson, 1833.
• Coeligena: w mitologii greckiej Calligeneia lub Kalligeneia (gr. Καλλιγενεια Kalligeneia), była opiekunką pięknych narodzin, epitet Demeter^[20]. Gatunek typowy: Trochilus lutetiae De Lattre & Bourcier, 1846; młodszy homonim Calligenia Duponchel, 1844 (Lepidoptera).
• Eudosia: w mitologii greckiej Eudoso, hojna, imię bogini Afrodyty w Syrakuzach, od intensywnego przedrostka ευ- eu; δοσις dosis „dawanie, rozdawanie” (por. ευδια eudia „pokój, spokój”; ωσια ōsia „istota”)^[31]. Gatunek typowy: Eudosia traviesi Mulsant, 1876 (= hybryda Coeligena torquata z nieznanym gatunkiem).
• Euphasia: gr. ευ eu „dobry”; φασις phasis, φασεος phaseos „wygląd”^[32]. Gatunek typowy: nie podany.
• Pilonia: gr. πιλος pilos „filcowa czapka” (być może jakaś postać z mitologii)^[33]. Gatunek typowy: Trochilus prunellei Bourcier, 1843.
• Leucuria: gr. λευκουρος leukouros „białoogonowy”, od λευκος leukos „biały”; -ουρος -ouros „-ogonowy”, od ουρα oura „ogon”^[34]. Gatunek typowy: Leucuria phalerata Bangs, 1898.
• Coeliola: zdrobnienie łac. caelum „niebo”^[35]. Gatunek typowy: Ornismya coeligena Lesson, 1833.
• Pseudocoeligena: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Coeligena Lesson, 1833^[36]. Gatunek typowy: Ornismya coeligena Lesson, 1833.
• Pseudodiphlogaena: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Diphlogena Mulsant & Verreaux, 1876^{[uwaga 2][37]}. Gatunek typowy: Trochilus violifer Gould, 1846.
• Pseudohomophania: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Homophania Reichenbach, 1854^[38]. Gatunek typowy: Trochilus wilsoni De Lattre & Bourcier, 1846.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[39]:

• Coeligena prunellei (Bourcier, 1843) – elfik czarny
• Coeligena wilsoni (De Lattre & Bourcier, 1846) – elfik szarawy
• Coeligena coeligena (Lesson, 1833) – elfik brązowy
• Coeligena torquata (Boissonneau, 1840) – elfik wstęgoszyi
• Coeligena violifer (Gould, 1846) – elfik płowy
• Coeligena iris (Gould, 1854) – elfik tęczowy
• Coeligena phalerata (Bangs, 1898) – elfik białosterny
• Coeligena bonapartei (Boissonneau, 1840) – elfik złotobrzuchy
• Coeligena helianthea (Lesson, 1839) – elfik różowobrzuchy
• Coeligena lutetiae (De Lattre & Bourcier, 1846) – elfik płowoskrzydły
• Coeligena orina Wetmore, 1953 – elfik zielony – takson wyodrębniony ostatnio z C. bonapartei^[40]

Uwagi

1. Podgatunek C. torquata.
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Diphogena Gould, 1854.

Przypisy

1. Coeligena, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. R.-P. Lesson: Les trochilidées, ou, Les colibris et les oiseaux-mouches, suivis d’un Index général, dans lequel sont décrites et classées méthodiquement toutes les races et espèces du genre Trochilus. Paris: A. Bertrand, 1832, s. xviii. (fr.).
3. J. Gould. Drafts for a new arrangement of the Trochilidæ. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 16, s. 11, 1844. (ang.).
4. Ch.-L. Bonaparte: Conspectus generum avium. T. 1. Lugduni Batavorum: Apud E.J. Brill, 1850, s. 73. (łac.).
5. Reichenbach 1854 ↓, s. 4, 10.
6. Reichenbach 1854 ↓, s. 4, 9.
7. J. Gould: A monograph of the Trochilidæ, or family of humming-birds. Cz. 4. London: Taylor and Francis, 1861, s. ryc. 247. (ang.).
8. F. Heine. Trochilidica. „Journal für Ornithologie”. 11, s. 191, 1863. (niem.).
9. L. Fitzinger. Über das System und die Charakteristik der natürlichen Familien der Vögel. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 46 (1), s. 236, 1863. (niem.).
10. Mulsant 1876 ↓, s. 225.
11. Mulsant 1876 ↓, s. 216.
12. É. Mulsant & Verreaux: Histoire naturelle des oiseaux-mouches, ou, Colibris constituant la famille des trochilidés. Cz. 2. Lyon: Au Bureau de la Société Linnéenne, 1876, s. 289. (fr.).
13. É. Mulsant & Verreaux: Histoire naturelle des oiseaux-mouches, ou, Colibris constituant la famille des trochilidés. Cz. 3. Lyon: Au Bureau de la Société Linnéenne, 1877, s. 2, 4. (fr.).
14. O. Bangs. On some birds from the Sierra Nevada de Santa Marta, Colombia. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 12, s. 173, 1898. (ang.).
15. E. Simon: Notice sur les Travaux Scientifiques. Paris: 1918, s. 39. (fr.).
16. Simon 1921 ↓, s. 171, 363.
17. Simon 1921 ↓, s. 166, 360.
18. Simon 1921 ↓, s. 171, 362.
19. K.L. Schuchmann: Family Trochilidae (Hummingbirds). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 5: Barn-owls to Hummingbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 1999, s. 627–629, 631. ISBN 84-87334-25-3. (ang.).
20. The Key to Scientific Names ↓, Coeligena [dostęp 2020-03-26].
21. The Key to Scientific Names ↓, Helianthea [dostęp 2020-03-26].
22. The Key to Scientific Names ↓, Bourcieria [dostęp 2020-03-26].
23. The Key to Scientific Names ↓, Conradinia [dostęp 2020-03-26].
24. The Key to Scientific Names ↓, Conradii [dostęp 2020-03-26].
25. The Key to Scientific Names ↓, Homophania [dostęp 2020-03-26].
26. The Key to Scientific Names ↓, Hypochrysia [dostęp 2020-03-26].
27. The Key to Scientific Names ↓, Lampropygia [dostęp 2020-03-26].
28. The Key to Scientific Names ↓, Diphogena [dostęp 2020-03-26].
29. The Key to Scientific Names ↓, Polyaena [dostęp 2020-03-26].
30. The Key to Scientific Names ↓, Urania [dostęp 2020-03-26].
31. The Key to Scientific Names ↓, Eudosia [dostęp 2020-03-26].
32. The Key to Scientific Names ↓, Euphasia [dostęp 2020-03-26].
33. The Key to Scientific Names ↓, Pilonia [dostęp 2020-03-26].
34. The Key to Scientific Names ↓, Leucuria [dostęp 2020-03-26].
35. The Key to Scientific Names ↓, Coeliola [dostęp 2020-03-26].
36. The Key to Scientific Names ↓, Pseudocoeligena [dostęp 2020-03-26].
37. The Key to Scientific Names ↓, Pseudodiphlogaena [dostęp 2020-03-26].
38. The Key to Scientific Names ↓, Pseudohomophania [dostęp 2020-03-26].
39. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Heliantheini Reichenbach, 1853 (wersja: 2020-03-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-26].
40. J.L. Parra, J.V. Remsen Jr., M. Alvarez-Rebolledo & J.A. McGuire. Molecular phylogenetics of the hummingbird genus Coeligena. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53 (2), s. 425–434, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.07.006. (ang.).

Bibliografia

• H.G.L. Reichenbach. Aufzalilung der Colibris Oder Trocbilideen in ihrer wahren natürlichen Verwandtschaft, nebst Schlüssel ihrer Synonymik. „Journal für Ornithologie”. 1, s. 1–24, 1854. (niem.).
• É. Mulsant. Catalogue des oiseaux-mouches ou colibris. „Annales de la Société Linnéenne de Lyon”. Nouvelle série. 22, s. 199–228, 1876. (fr.).
• E. Simon: Histoire naturelle des „Trochilidae” (synopsis et catalogue). Paris: L. Mulo, 1921, s. 1–416. (fr.).
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• GBIF: 2477027
• identyfikator iNaturalist: 6213
• ITIS: 553716
• NCBI: 56649
• CoL: 62MS4