Cmentarz Garnizonowy w Gdańsku
cmentarz komunalny (Gdańsk, Polska; otw. 1822) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cmentarz Garnizonowy w Gdańsku – cmentarz komunalny położony w Gdańsku przy ulicy gen. Henryka Dąbrowskiego 2. Obiekt wpisany przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do rejestru zabytków nieruchomych województwa gdańskiego. Jego powierzchnia wynosi 2,19 ha.
 nr rej. 1063 d. 907 z 28.08.1984 | |
 Widok na kwatery 16. i 17. Cmentarza Garnizonowego w Gdańsku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Gdańsk Aniołki, ul. Dąbrowskiego 2 |
| Typ cmentarza |
komunalny |
| Stan cmentarza |
otwarty |
| Powierzchnia cmentarza |
2,19 ha |
| Liczba pochówków |
ponad 10 tysięcy |
| Liczba kwater cmentarnych |
33 plus kolumbarium |
| Data otwarcia |
1822 (1947) |
| Zarządca | |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
| 54,358280°N 18,636932°E | |
| Strona internetowa | |
Zaczątkiem obecnego cmentarza był Cmentarz Wojskowy, po raz pierwszy zaznaczony na mapie miasta w 1822. Od 1846 podlegał on kościołowi garnizonowemu św. Elżbiety[1]. W drugiej połowie XIX w. w tym samym rejonie powstał cmentarz przy ewangelickim kościele Bożego Ciała, a na początku XX wieku – cmentarz Gminy Bezwyznaniowej. Około 1905 dwa pierwsze z wymienionych cmentarzy połączono. Po raz ostatni cmentarz został powiększony w 1915[2]. Po I wojnie światowej powstała na nim kwatera prawosławna. Służył za miejsce pochówku żołnierzy pruskich poległych w wojnie z Francją w latach 1870–1871 i I wojnie światowej, austriackich jeńców wojennych osadzonych w Gdańsku podczas wojny z Prusami w 1866, rosyjskich w czasie I wojny światowej oraz polskich, brytyjskich, czechosłowackich, francuskich i włoskich w trakcie II wojny światowej[1]. Po wojnie zmarli Brytyjczycy zostali ekshumowani na cmentarz w Malborku, Włosi – w Warszawie, Francuzi - na Cmentarz Żołnierzy Francuskich w Gdańsku. Na cmentarzu spoczęło 15 marynarzy, którzy 26 sierpnia 1914 zatonęli w Zatoce Fińskiej na pokładzie krążownika SMS „Magdeburg”.
Po przyłączeniu miasta do Polski nekropolia funkcjonowała jako Cmentarz Komunalny nr 10 od 1946 do zamknięcia w 1961 (ostatnie pochówki w tym okresie miały miejsce w 1959)[3]. W tym okresie na cmentarzu spoczęło około 6 tysięcy osób, w tym marynarze traceni z wyroków Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni i Sądu Rejonowego w Gdańsku, np. Adam Dedio[1]. Przyłączono do niego około jednej piątej powierzchni cmentarza Gminy Bezwyznaniowej, reszta posłużyła za teren Cmentarza Żołnierzy Radzieckich. Plany zamienienia cmentarza na park nie zostały zrealizowane. Cmentarz został ponownie otwarty w 1995 po przeprowadzeniu prac renowacyjnych, m.in. w kaplicy. Od tego czasu większość nowych grobów powstała na miejscu opuszczonych lub ekshumowanych. Od 23 września 1995 do 28 stycznia 2009 na cmentarzu pochowano 4086 zmarłych. Obecnie możliwe są jedynie pogrzeby urnowe w części przyległej do ulicy Kolonia Jordana oraz zawierającym 510 nisz kolumbarium[4]. W 1995 na cmentarzu wydzielono kwatery: wojskową (dla zawodowych żołnierzy Garnizonu Gdańsk) i kombatancką. W późniejszym okresie powstała również odrębna kwatera muzułmańska (pierwszym pochowanym na cmentarzu muzułmaninem był w 1953 wileński imam Ibrahim Smajkiewicz)[2].
W wydzielonej w 1995 kwaterze kombatanckiej, administrowanej przez Porozumienie Niepodległościowych Związków Kombatanckich z siedzibą w Gdańsku, znajduje się pomnik - częściowo oszlifowany głaz granitowy z wykutymi krzyżem i orłem Wojska Polskiego, tablicą „Bóg – Honor – Ojczyzna” oraz tablicą z cytatem z wiersza Edwarda Słońskiego: „Cześć wam zdziesiątkowanym w ciężkich bojach, więzieniach, Wam braciom nie uznanym, żywą Polskę niosącym w sumieniach”. W 1998 został on uzupełniony o dwa dodatkowe głazy: ku czci dawnych obrońców Polski i Gdańska oraz obrońców Ojczyzny, którzy polegli lub zostali zamordowani, ale ich miejsca pochówku nie są znane lub nie istnieją. 28 sierpnia 2016 w tej kwaterze miał miejsce państwowy pogrzeb Danuty Siedzikówny i Feliksa Selmanowicza[5], których anonimowy grób został odnaleziony w ramach prac zespołu ds. poszukiwań nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego Instytut Pamięci Narodowej na cmentarzu we wrześniu 2014.
Kwatera wojenna żołnierzy niemieckich poległych w II wojnie światowej została otwarta 21 sierpnia 2000. Spoczywają w niej szczątki 366 żołnierzy niemieckich ekshumowanych z cmentarzy polowych w Chwaszczynie, Czarnej Wodzie, Gdyni-Chyloni, Gdyni-Wiczlinie, Sopocie, Gdańsku-Sobieszewie, Gdańsku-Wisłoujściu, Kmiecinie, Płocicznie i Rębielczu. Na terenie kwatery znajduje się granitowy pomnik z napisem w językach niemieckim i polskim - „TU SPOCZYWAJĄ ŻOŁNIERZE NIEMIECCY WOJNY 1939–1945 – DLA ICH UPAMIĘTNIENIA ORAZ OFIAR WSZYSTKICH WOJEN”, odsłonięty 16 lipca 1922 r. Pomnik Policjantów Gdańskich[7] oraz głaz ku czci osób pochodzenia niemieckiego pochowanych na zlikwidowanych cmentarzach gdańskich[3].
W górnej części cmentarza znajduje się kwatera żołnierzy niemieckich poległych w okresie I wojny światowej. Na terenie cmentarza znajdują się również pomniki żołnierzy austriackich z wojny prusko-austriackiej (stożek z czterech luf armatnich na kamiennej podstawie), żołnierzy pruskich i francuskich (biały marmurowy krzyż z trójlistnie zakończonymi ramionami) z wojny prusko-francuskiej, rosyjskich poległych i zmarłych w niewoli podczas I wojny światowej (wolnostojąca stela) oraz poległych marynarzy z krążownika „Magdeburg”[2]. Oddanie im hołdu w rocznicę katastrofy było pretekstem wpłynięcia do portu gdańskiego pancernika SMS Schleswig-Holstein, użytego do ataku na polską Wojskową Składnicę Tranzytową na Westerplatte 1 września 1939.
- neogotycka drewniana kaplica przedpogrzebowa z 1896, poddana renowacji w latach 1990–1992
- neogotycki dom grabarza
- drzewostan: aleje lipowe, wiązowe i jesionowe, pojedyncze wiązy i jesiony.
Na terenie cmentarza pochowani zostali m.in.:
- Zofia Adamczewska-Goncerzewicz (zm. 2014) – profesor neurochemii
- Brunon Bendig (1938–2006) – medalista olimpijski w boksie
- Andrzej Chodubski (1952–2017) – profesor politologii
- Adam Dedio (1918–1947) – oficer wywiadu Okręgu Morskiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, ofiara represji stalinowskich
- Kinga Choszcz (1973–2006) – podróżniczka
- Tadeusz Dmochowski (1962–2022) – politolog, dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego (2016–2022)
- Łukasz Dorosz (1897–1954) – elektryk, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku w 1948
- Łukasz Dziekuć-Malej (1888–1955) – białoruski działacz narodowy, duchowny baptystyczny, tłumacz Biblii
- Izydor Gencza ps. „Junak” (1919–2017) – komendant organizacji konspiracyjnej „Jaszczurka”
- Jan Kielas (1916–1997) – biegacz długodystansowiec, olimpijczyk
- Zbigniew Klewiado (1949–2017) – twórca pierwszej prywatnej stacji telewizyjnej w Polsce Sky Orunia
- Jacek Lenartowicz (muzyk) (1961–2004) – perkusista rockowy (Deadlock, Tilt)
- Marian Mroczko (1938–2017) – profesor historii
- Stanisław Niewinowski (1892–1955) – poseł Narodowego Związku Robotniczego
- Roman Rogocz (1926–2013) – piłkarz Lechia Gdańsk
- Bogusław Rosa (1925–2008) – profesor geografii
- Józef Rumiński (1919–2000) – historyk, archiwista
- Edwin Rymarz (1936–2008) – kompozytor, organista, pedagog
- Feliks Selmanowicz ps. „Zagończyk” (1904–1946) – oficer 4 Wileńskiej Brygady AK, ofiara represji stalinowskich
- Danuta Siedzikówna ps. „Inka” (1928–1946) – sanitariuszka 5 Wileńskiej Brygady AK
- Andrzej Sulewski (1945–2010) – popularny wśród turystów i mieszkańców Głównego Miasta „gdański pirat”
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
