Loading AI tools
grzybowa choroba roślin Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Choroba panamska – grzybowa choroba bananowców wywoływana przez Fusarium oxysporum E.F. Sm. & Swingle.
Fusarium oxysporum przenosi się wraz z wodą lub ziemią, wnika do rośliny przez korzenie i doprowadza do więdnięcia liści i całkowitego obumarcia drzewa[1], pozbawiając system naczyniowy możliwości rozprowadzania wody do komórek[2].
Zwalczanie tego gatunku grzyba jest utrudnione ze względu na jego znaczną odporność wobec chemicznych środków ochrony roślin. W celu ochrony upraw stosuje się jedynie separację zdrowych roślin od zainfekowanych[3], np. poprzez wycinkę drzew i wykopanie rowów, które pozwolą na oddzielenie i kwarantannę zdrowej części upraw[4]. W celu ochrony nowych roślin przed przeniesieniem zakażenia na maszynach rolniczych stosuje się także ręczne nasadzanie sadzonek[2]. Fusarium oxysporum wykazuje dużą zdolność do przetrwania w glebie, sięgającą 30 lat[5], w związku z czym przez wiele lat po epidemii nie jest możliwe zakładanie plantacji banana na skażonym uprzednio terenie[1].
Choroba odkryta w 1920 roku w Surinamie, w następnych latach zniszczyła plantacje w Ameryce Środkowej. W 1950 roku epidemia choroby panamskiej prawie całkowicie wyniszczyła banana odmiany Gros Michel[3], a do lat 1960. odmiana całkowicie zniknęła z rynku[6]. Wówczas United Fruit (90% rynku bananów) ustąpiło pozycji lidera koncernowi Standard Fruit[7], który do upraw wprowadził pochodzącą z Azji Południowo-Wschodniej odmianę Cavendish[8]. Cavendish był odporny na chorobę panamską, ale jednocześnie wrażliwy na inne patogeny, co podrażało koszty produkcji, miał miękką skórkę[7], która wymagała transportu w wyściełanych skrzyniach, wymagał też zbioru i transportu przed dojrzeniem[2], a w dodatku jego smak był w ocenie wielu konsumentów gorszy od odmiany Gros Michel[7]. W trakcie zbioru, z przyczyn estetycznych, jest ponadto odrzucane aż 40% owoców[2].
Po zniknięciu odmiany Gros Michel United Fruit podjął się opracowania nowej odmiany bananowca, która połączy walory smakowe i odporność na choroby. W Hondurasie zorganizowano wówczas laboratorium badawcze, które przez 40 lat badań wyhodowało 20 000 odmian, jednak żadna z nich nie okazała się dość dobra do opanowania rynku, a United Fruit przystąpił do uprawy odmiany Cavendish[7].
Pod koniec lat 1980. na Tajwanie pojawiła się nowa odmiana grzyba Fusarium oxysporum, oznaczona TR4, która zniszczyła 70% upraw odmiany Cavendish na wyspie i zaczęła rozprzestrzeniać się po całej Azji Południowo-Wschodniej, m.in. poprzez transport zarażonych sadzonek, na narzędziach rolniczych i odzieży roboczej. Początkowo odmiana TR4 zaatakowała uprawy w Indonezji, a potem w Malezji, Chinach, Filipinach i Australii[7]. Na początku XXI wieku szczep TR4 zaczął rozprzestrzeniać się w kierunku Afryki[3] i na Bliski Wschód. W początkach XXI wieku odmiana Cavendish stanowiła 47% globalnej produkcji bananów[4].
Prowadzone w tym czasie próby genetycznego uodpornienia roślin na szczep TR4 natrafiały na sprzeciw przeciwników modyfikowanej żywności i bariery prawne w obrocie żywnością modyfikowaną, zaś opracowana odmiana Goldfinger nie znalazła uznania u konsumentów ze względu na konsystencję miąższu zbliżoną do jabłka[2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
