Chiralność osiowa

Chiralność osiowa – rodzaj chiralności powstającej w wyniku rozmieszczenia czterech podstawników w dwóch parach wokół osi chiralności. Przykładami molekuł charakteryzujących się występowaniem osi chiralności są alleny (abC=C=Ccd lub abC=C=Cab) i atropoizomeryczne orto-podstawione bifenyle. Indywiduum molekularne może być więc chiralne, nie posiadając centrum stereogenicznego. Konfigurację wskazują wtedy stereodeskryptory R_a i S_a^[1].

Określanie konfiguracji absolutnej

Konfigurację absolutną ustala się na podstawie reguł Cahna-Ingolda-Preloga. Są one jednak złagodzone, ponieważ wystarczy, by podstawniki były różne jedynie na końcach osi. Cząsteczka zamiast czterech różnych podstawników może zawierać więc dwie pary takich samych. Pojawia się również dodatkowa zasada: grupy znajdujące się bliżej obserwatora mają wyższy priorytet niż grupy dalsze^[2].

Przykłady

Enancjomery R_a i S_a allenu (wiązania podwójne nie są wyróżnione) o dwóch parach podstawników X i Y. X jest podstawnikiem o wyższym priorytecie. Projekcja Newmana przedstawia widok cząsteczki obserwowanej od strony lustra. Linie przerywane: niebieska - lustro, czerwona - oś chiralności.

Atropoizomery R_a i S_a pochodnej bifenylu (wiązania podwójne nie są wyróżnione) o dwóch parach podstawników X i Y. X jest podstawnikiem o wyższym priorytecie. Projekcja Newmana przedstawia widok cząsteczki obserwowanej od strony lustra. Linie przerywane: niebieska - lustro, czerwona - oś chiralności.