Charles Bronson

Charles Bronson, właśc. Charles Dennis Buchinsky^[1] (ur. 3 listopada 1921 w Ehrenfeld k. Pittsburgha, zm. 30 sierpnia 2003 w Los Angeles) – amerykański aktor filmowy i telewizyjny pochodzenia litewskiego.

Charles Bronson

Charles Bronson (1987)
Imię i nazwisko	Charles Dennis Buchinsky
Data i miejsce urodzenia	3 listopada 1921 Ehrenfeld
Data i miejsce śmierci	30 sierpnia 2003 Los Angeles
Zawód	aktor
Współmałżonek	Harriet Tendler (1949–1967; rozwód) Jill Ireland (1968–1990; jej śmierć) Kim Weeks (1998–2003; jego śmierć)
Lata aktywności	1950–1999
Odznaczenia

W 1972 podczas 29. ceremonii wręczenia Złotych Globów został uhonorowany Nagrodą Henrietty (Henrietta Award) dla najbardziej popularnego aktora filmowego^[2]. 10 grudnia 1980 otrzymał własną gwiazdę w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdującą się przy 6901 Hollywood Boulevard^[3][4].

Wczesne lata

Charles Bronson, 1961

Gwiazda w hollywoodzkiej Alei Sławy

Urodził się w Ehrenfeld k. Pittsburgha w rodzinie emigrantów z terenów dzisiejszej Litwy, jako dziewiąte dziecko w piętnastoosobowej rodzinie^[5]. Jego ojciec, Walter Buchinski (Vladislavas Valteris Paulius Bučinskas/Bučinskis), Tatar lipkowski^[6], wyemigrował do Ameryki z Druskienik, matka zaś, Mary (z domu Valinsky), była córką imigrantów litewskich pracujących w kopalni antracytu w Tamaqua w Pensylwanii^[7]. W szkole uznawał się, czy też był uznawany, za Litwina i Rosjanina^[8].

Straciwszy ojca, w wieku 10 lat podjął pracę w miejscowej kopalni, równocześnie się ucząc. Wedle wspomnień Bronsona, jego rodzina była w dobie wielkiego kryzysu tak uboga, że do szkoły South Fork High School^[9] w Ehrenfeld uczęszczał w sukience po siostrze.

W 1943 wstąpił do Korpusu Powietrznego Armii Stanów Zjednoczonych i od 1945 służył jako strzelec pokładowy na bombowcach B-29 stacjonujących na Pacyfiku (Guam)^[10]. Za odniesione w wojnie rany został odznaczony Purpurowym Sercem.

W okresie makkartyzmu zmienił nazwisko na Bronson w obawie, że „Buchinsky” kojarzyć się może z nazwiskami rosyjskimi^[7]. Imał się różnych zawodów, był górnikiem, bokserem, kierowcą^[10].

W 1949 uczył się aktorstwa w Pasadena Community Playhouse^[11].

Kariera aktorska

Karierę aktorską rozpoczął w 1951^[11]. Początkowo odgrywał epizody, wcielając się w gangsterów i Indian. Popularność zdobył po występie w westernie Siedmiu wspaniałych (1960) oraz Wielkiej ucieczce (1963)^[12][13]. Sukces odniósł też dzięki rolom w Parszywej dwunastce (1967) i Pewnego razu na Dzikim Zachodzie (1968). Często grywał Polaków i osoby polskiego pochodzenia (Wielka ucieczka, Bitwa o Ardeny, Parszywa dwunastka, Akt zemsty).

Od lat 70. wcielał się głównie w postacie „twardych mężczyzn”, m.in. Paula Kerseya w serii Życzenie śmierci^[14].

Życie prywatne

W ostatnich latach życia ujawniły się u niego pierwsze objawy choroby Alzheimera. Zmarł 30 sierpnia 2003 w wieku 81 lat na zapalenie płuc w szpitalu Cedars-Sinai Medical Center^[15] w Los Angeles^[16].

Filmografia

Charles Bronson w programie Man with a Camera, 1959

Charles Bronson na planie serialu The Travels of Jaimie McPheeters, 1963

Charles Bronson jako gen. Dan Szomron w filmie Atak na Entebbe, 1977

• The Mob (1951) jako Jack, robotnik portowy (debiut aktorski)
• The People Against O’Hara (1951) jako Angelo Korvac
• You’re in the Navy Now (1951) jako Wascylewski
• Kurier dyplomatyczny (1952) jako rosyjski agent
• Pat i Mike (1952) jako Henry „Hank” Tasling
• Panna Sadie Thompson (1953) jako szeregowy Edwards
• Gabinet figur woskowych (1953) jako Igor
• Ostatnia walka Apacza (1954) jako Hondo
• Vera Cruz (1954) jako Pittsburgh
• Ranczo w dolinie (1956) jako Reb Haislipp
• Tak niewielu (1959) jako sierż. John Danforth
• Siedmiu wspaniałych (1960) jako Bernardo O’Reilly
• Władca świata (1961) jako John Strock
• X-15 (1961) jako ppłk Lee Brandon
• Kid Galahad (1962) jako Lew Nyack
• Wielka ucieczka (1963) jako por. Danny Velinski
• Czworo z Teksasu (1963) jako Matson
• Diabelska broń (1965) jako Linc Murdock
• Brodziec (1965) jako Cos Erickson
• Bitwa o Ardeny (1965) jako mjr Wolenski
• Przeznaczone do likwidacji (1966) jako J.J. Nichols
• Parszywa dwunastka (1967) jako Joseph Wladislaw
• Żegnaj przyjacielu (1968) jako Franz Propp
• Villa Rides (1968) jako Rodolfo Fierro
• Strzelby dla San Sebastian (1968) jako Telco
• Pewnego razu na Dzikim Zachodzie (1968) jako człowiek z harmonijką
• Lola (1969) jako Scott Wardman
• Pasażer w deszczu (1970) jako płk Harry Dobbs
• Najemnicy (1970) jako Josh Corey
• Miasto przemocy (1970) jako Jeff Heston
• Zimny pot (1970) jako Joe Moran (Joe Martin)
• Ktoś za drzwiami (1971) jako przybysz
• Samuraj i kowboje (1971) jako Link Stuart
• Mechanik (1972) jako Arthur Bishop
• Chato (1972) jako Chato
• Joe Valachi (1972) jako Joe Valachi
• Kamienny zabójca (1973) jako Lou Torrey
• Konie Valdeza (1973) jako Chino Valdez
• Mr. Majestyk (1974) jako Vince Majestyk
• Życzenie śmierci (1974) jako Paul Kersey
• Brawurowe porwanie (1975) jako Nick Colton
• Ciężkie czasy (1975) jako Chaney
• Przełęcz Złamanych Serc (1975) jako John Deakin
• Ucieczka z otchłani lub Brawurowe porwanie (1975) jako Nick Colton
• St. Ives lub Detektyw z powołania (1976) jako Raymond St. Ives
• Od południa do trzeciej (1976) jako Graham Dorsey
• Telefon (1977) jako mjr Grigorij Borzov
• Atak na Entebbe (1977) jako gen. Dan Szomron
• Biały bizon (1977) jako Bill Hickoc
• Miłość i kule (1979) jako Charlie Congers
• Granica (1980) jako Jeb Maynard
• Caboblanco (1980) jako Gifford „Giff” Hoyt
• Śmiertelne polowanie (1981) jako Albert Johnson
• Życzenie śmierci 2 (1982) jako Paul Kersey
• Za dziesięć minut północ (1983) jako Leo Kessler
• Zło, które człowiek czyni (1984) jako Holland/Bart Smith
• Życzenie śmierci 3 (1985) jako Paul Kersey
• Prawo Murphy’ego (1986) jako Jack Murphy
• Akt zemsty (1986) jako Joseph „Jock” Yablonski
• Życzenie śmierci 4 (1987) jako Paul Kersey
• Zamach (1987) jako Jay Killion
• Posłaniec śmierci (1988) jako Garret Smith
• Zakazane tematy (1989) jako Crowe
• Gdzie jesteś Święty Mikołaju? (1991) jako Francis Church
• Indiański biegacz (1991) jako pan Roberts
• Donato i córka (1993) jako Mike Donato
• Wilk morski (1993) jako kpt. Wolf Larsen
• Życzenie śmierci 5 (1994) jako Paul Kersey
• Rodem z policji lub Rodzina gliniarzy (1995) jako Paul Fein
• Rodem z policji 2 lub Prawo rodziny: Próba wiary (1997) jako Paul Fein
• Rodem z policji 3 lub Prawo rodziny: W kręgu podejrzeń (1999) jako Paul Fein