Uistiti czarnoucha

Uistiti czarnoucha^[3] (Callithrix kuhlii) – gatunek małpy szerokonosej z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae), występującej w tropikalnych i subtropikalnych lasach wschodniej Brazylii. Jest narażony na wyginięcie.

Uistiti czarnoucha

Callithrix kuhlii
Coimbra-Filho, 1985[1]
Uistiti czarnoucha w Blank Park Zoo w Des Moines
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	pazurkowcowate
Rodzaj	uistiti
Gatunek	uistiti czarnoucha
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
narażony na wyginięcie
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1985 roku brazylijski prymatolog Adelmar F. Coimbra-Filho nadając mu nazwę Callithrix kuhlii^[1]. Miejsce typowe to rzeka Jequitinhonha, południowa Bahia, Brazylia^[4][5].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy, nie rozpoznają podgatunków^[6].

Etymologia

• Callithrix: gr. καλλιθριξ kallithrix ‘z pięknymi włosami’, od καλλος kallos ‘piękno’, od καλος kalos ‘piękny’; θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włos’^[7].
• kuhlii: Heinrich Kuhl (1797–1821), niemiecki zoolog^[8].

Zasięg występowania

Uistiti czarnoucha występuje we wschodniej Brazylii pomiędzy rzekami De Contas i Jequitinhonha w południowej części stanu Bahia, tuż przy północno-wschodnim krańcu stanu Minas Gerais^[9][6][10].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 20–23 cm, długość ogona 29–33 cm; masa ciała 350–400 g^[9][10]. Gatunek jest ubarwiony w większości na czarno, z białymi oznaczeniami na policzkach i czole. Ma pierścienie na ogonie i czarne kępki na futrze, wychodzące od uszu.

Ekologia

Podobnie jak inne gatunki z rodzaju Callithrix żyją w grupach składających się z 4 lub 5 samic i 2 lub 3 samców (nie licząc potomstwa) w społecznościach matriarchalnych. Jedynie dominująca samica może się rozmnażać. Potomstwo zawsze rodzi się w parach.

Głównym składnikiem diety jest sok mleczny drzew, małpy te mają wyspecjalizowane zęby do żłobienia otworów w korze. Ponadto żywią się owocami, kwiatami, nektarem i nasionami, a także pająkami i owadami. Ze względu na występowanie tych składników pożywienia już od środkowych i niskich partii lasu, uistiti czarnouche często wędrują i odżywiają się w towarzystwie marmozet złotogłowych (Leontopithecus chrysomelas), które stołują się w koronach drzew^[11].

Na uistiti czarnouchą polują głównie ptaki drapieżne (harpia wielka (Harpia harpyja), myszołowik prążkowany (Buteo nitidis), myszołowczyk (Rupornis magnirostris) i aguja białosterna (Geranoaetus albicaudatus)), kotowate (jaguar amerykański (Panthera onca), jaguarundi amerykański (Herpailurus yagouaroundi) i ocelot wielki (Leopardus pardalis)) oraz węże^[11].

Uistiti czarnoucha jest zwierzęciem silnie socjalnym, spędza dużo czasu na iskaniu. Ma indywidualny, charakterystyczny głos. Komunikuje się za pomocą gestów i sygnałów zapachowych^[11].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)^[2].

Przypisy

1. A.F. Coimbra-Filho. Sagüi-de-Wied Callithrix kuhli (Weid, 1826). „Boletim Informativo de Fundação Brasileira para Conservação da Natureza”. 9 (4), s. 5, 1985. (port.).
2. Callithrix kuhlii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
3. Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
4. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Callithrix (Callithrix) kuhlii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-11].
5. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Callithrix kuhlii Coimbra-Filho, 1985. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-11]. (ang.).
6. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 176. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
7. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 152, 1904. (ang.).
8. B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 231. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
9. A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 319. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
10. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 114. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
11. T.T. Keeley T.T., Callithrix kuhlii, [w:] Animal Diversity Web [online], 2004 [dostęp 2023-09-11] (ang.).

Bibliografia

• The Diversity of the New World Primates (Platyrrhini). W: Rylands AB and Mittermeier RA: South American Primates: Comparative Perspectives in the Study of Bahavior, Ecology, and Conservation. Wyd. Garber PA, Estrada A, Bicca-Marques JC, Heymann EW, Strier KB. Springer, 2009, s. 23–54. ISBN 978-0-387-78704-6.

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• EoL: 323891
• GBIF: 5219538
• identyfikator iNaturalist: 43377
• ITIS: 572916
• NCBI: 867363
• CoL: 5WVNR