Brunfelsia

Brunfelsia (Brunfelsia L.) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Obejmuje 46^[5]–49^[6] gatunków. Rośliny te naturalnie występują głównie w Ameryce Środkowej i Południowej, na północy sięgając po Kubę i Panamę, a na południu po północną Argentynę^[5][6]. Jako introdukowane rosną także w równikowej Afryce Wschodniej^[6].

Brunfelsia

Brunfelsia americana
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	psiankowce
Rodzina	psiankowate
Rodzaj	brunfelsia
Nazwa systematyczna
Brunfelsia Linnaeus Sp. Pl. 191. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny
B. americana L.[3]
Synonimy
Brunfelsiopsis (Urb.) Kuntze Franciscea Pohl[4]

Brunfelsia australis

Brunfelsia bonodora

Niektóre gatunki są popularnie uprawiane w krajach klimatu ciepłego jako rośliny ozdobne^[7], w klimacie umiarkowanym jako rośliny szklarniowe i doniczkowe^[8]. Walorem ozdobnym są kwiaty zmieniające kolor w czasie kwitnienia z białego na żółty i z fioletowego na biały. Dzieje się tak z powodu zmieniającej się ich kwasowości. Kwiaty także efektownie pachną w nocy. Jako rośliny ozdobne najczęściej uprawiane są brunfelsia amerykańska B. americana, B. australis^[5] i brunfelsja skąpokwiatowa B. pauciflora^[7][9]. Część przedstawicieli rodzaju wykorzystywana jest także ze względu na właściwości lecznicze, halucynogenne i toksyczne^[7]. Halucynogenem wykorzystywanym w Amazonii jest B. grandiflora. Południowoamerykański gatunek B. uniflora wykorzystywany jest w leczeniu kiły^[5]. Trujące alkaloidy zawarte są zwłaszcza w mięsistych owocach, którymi często trują się psy^[8].

Morfologia

Pokrój

Zimozielone krzewy i niewielkie drzewa^[8][7].

Liście

Skrętoległe, pojedyncze^[6], często nieco skórzaste^[8], całobrzegie, nagie lub owłosione^[7], z włoskami pojedynczymi, ew. rzadko rozgałęzionymi^[6].

Kwiaty

Zebrane w szczytowych wierzchotkach^[7], gęstych lub luźnych, czasem zredukowanych do pojedynczych kwiatów^[6]. Kielich jest rurkowaty lub dzwonkowaty^[6], promienisty lub słabo grzbiecisty – wolne końce działek są podobnej wielkości^[7]. Korona kwiatu w dolnej części tworzy rurkę ze zrośniętych płatków, których końce są szeroko rozpostarte i wyraźnie grzbieciste – mają nierówną wielkość. Pręciki cztery, dwusilne – górne dwa osadzone są na długich nitkach i czasem wystają z rurki korony. Dolne dwa są krótsze^[7]. Zalążnia jajowata do stożkowatej^[6], powstaje z dwóch owocolistków i otoczona jest pierścieniowatym miodnikiem. Szyjka słupka na końcu zagięta^[7].

Owoce

Skórzaste lub mięsiste torebki, czasem podobne do jagód, okryte przez skórzasty, trwały kielich^[6]. Zawierają duże nasiona^[6] w liczbie od dwóch do 40^[7].

Systematyka

Rodzaj z podrodziny Petunioideae z rodziny psiankowatych (Solanaceae)^[4].

Wykaz gatunków^[6]

• Brunfelsia acunae Hadac
• Brunfelsia amazonica Morton
• Brunfelsia americana L. – brunfelsia amerykańska^[8]
• Brunfelsia australis Benth.
• Brunfelsia bahiensis Benth.
• Brunfelsia boliviana Plowman
• Brunfelsia bonodora (Vell.) J.F.Macbr.
• Brunfelsia brasiliensis (Spreng.) L.B.Sm. & Downs
• Brunfelsia burchellii Plowman
• Brunfelsia cabiesesiana J.G.Graham
• Brunfelsia cestroides A.Rich.
• Brunfelsia chiricaspi Plowman
• Brunfelsia chocoensis Plowman
• Brunfelsia clandestina Plowman
• Brunfelsia clarensis Britton & P.Wilson
• Brunfelsia cuneifolia J.A.Schmidt
• Brunfelsia densifolia Krug & Urb.
• Brunfelsia dwyeri D'Arcy
• Brunfelsia grandiflora D.Don
• Brunfelsia grisebachii Amshoff
• Brunfelsia guianensis Benth.
• Brunfelsia hydrangeiformis (Pohl) Benth.
• Brunfelsia imatacana Plowman
• Brunfelsia jamaicensis (Benth.) Griseb.
• Brunfelsia lactea Krug & Urb.
• Brunfelsia latifolia (Pohl) Benth.
• Brunfelsia linearis Ekman ex Urb.
• Brunfelsia macrocarpa Plowman
• Brunfelsia macroloba Urb.
• Brunfelsia maliformis Urb.
• Brunfelsia martiana Plowman
• Brunfelsia membranacea Urb.
• Brunfelsia mire Monach.
• Brunfelsia nitida Benth.
• Brunfelsia obovata Benth.
• Brunfelsia pauciflora (Cham. & Schltdl.) Benth. – brunfelsja skąpokwiatowa^[9]
• Brunfelsia picardae Krug & Urb.
• Brunfelsia pilosa Plowman
• Brunfelsia plicata Urb.
• Brunfelsia plowmaniana Filipowicz & M.Nee
• Brunfelsia pluriflora Urb.
• Brunfelsia portoricensis Krug & Urb.
• Brunfelsia purpurea Griseb.
• Brunfelsia rupestris Plowman
• Brunfelsia shaferi Britton & P.Wilson
• Brunfelsia sinuata A.Rich.
• Brunfelsia splendida Urb.
• Brunfelsia undulata Sw.
• Brunfelsia uniflora (Pohl) D.Don