Bovaryzm

Bovaryzm lub bowaryzm – poczucie lub stan niezadowolenia, charakterystyczne dla postaci Emmy Bovary, bohaterki powieści Gustawa Flauberta Pani Bovary. Jest to postawa rozczarowania wiążąca się z poczuciem niezgodności pomiędzy wyidealizowanym obrazem własnej osoby a rzeczywistością. Jednostki przejawiające taką postawę są wiecznie niezaspokojone, skłonne do egzaltacji i zachowań romantycznych, przy jednoczesnym deprecjonowaniu rzeczywistości.

Emma Bovary na ilustracji Alfreda de Richemonta (1857-1911), wydanie z 1905 roku

Etymologia

Określenie ‘bovaryzm’ jest rzeczownikiem nawiązującym do powieści Gustave'a Flauberta Pani Bovary. Zostało użyte przez Jules'a de Gaultiera w 1892 r.^[1], w jego pierwszej rozprawie – Le Bovarysme, la psychologie dans l’œuvre de Flaubert (Bovaryzm, psychologia w dziele Flauberta).

Czasownik bovaryser pojawił się po raz pierwszy we francuskim słowniku Le Grand Robert w 2014 r., i został on tam zdefiniowany jako „marzenia o innym losie, przeznaczeniu, bardziej od obecnego satysfakcjonującym”.

Definicje

Bovaryzm jest stanem frustracji, zarówno pod względem emocjonalnym, jak i społecznym, który występuje przede wszystkim wśród niektórych osób neurotycznych, prowadzącym do nieuzasadnionych i jednocześnie nadmiernych ambicji, a także do ucieczki w świat wyobraźni i literatury^[2]. To również stan, który dotyka bohaterkę powieści Flauberta, Emmę Bovary. Polega on na postrzeganiu rzeczywistości z perspektywy przeczytanych książek. Fakt, że światy fikcyjne nie są rzetelnym odwzorowaniem świata realnego, niesie ze sobą przede wszystkim rozczarowanie^[3].

Według Flauberta, bovaryzm jest „zderzeniem ideałów romantycznych z miałkością zastanej rzeczywistości” oraz pewną „melancholią”^[4].

W literaturze polskiej przykładem takiej postawy jest główna bohaterka Chama Elizy Orzeszkowej, Franka, oraz Emilia Korczyńska z Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej. Temat został wykorzystany także w kinie, m.in. w Cezar i Rozalia Claude'a Sauteta, oraz Pani Bovary to ja Zbigniewa Kamińskiego.

Przypisy

1. Pismo Penser/rêver : « Que veut une femme ? », 2007, s. 18.
2. Bovarysme na stronie lettres.org
3. Christine Montalbetti, La fiction, GF, 2001, s. 225.
4. Komentarz do Madame Bovary, Larousse, Petits classiques, Romain Lancrey-Javal.

Bibliografia

• Lewi Georges, Les Nouveaux Bovary, Génération Facebook, L'illusion de vivre autrement, Pearson, 2012.
• Lewi Georges, Bovary21, François Bourin, 2013.
• Mazan Bogdan, Bowaryzm w literackich transpozycjach polskich modernistów, [w:] Literatura Młodej Polski. Między XIX a XX wiekiem, red. E. Paczoska i J. Sztachelska, Białystok 1998, s. 11-27.
• Palante Georges, Le bovarysme. Une moderne philosophie de l'illusion suivi de Pathologie du Bovarysme, Rivages Poche, 1903.

Kontrola autorytatywna (wyobraźnia):

• BNCF: 29346

Encyklopedie internetowe:

• Catalana: 0085762