Bonifacy Sabaudzki (biskup)

Bonifacy Sabaudzki lub Bonifacy z Canterbury fr. Boniface de Savoie ou Boniface de Cantorbéry (ur. 1206/7 w château de Sainte-Hélène du Lac (Sabaudia), zm. 18 lipca 1270 w château de Sainte-Hélène-des-Millières (obecna nazwa: château de Sainte-Hélène-sur-Isère) – błogosławiony, średniowieczny biskup Belley we Francji i arcybiskup Canterbury w Anglii. Był synem hrabiego Sabaudii, Tomasza I, któremu zawdzięczał pierwsze stanowisko kościelne. Kilku spośród członków jego rodziny również było duchownymi, natomiast trzy siostrzenice poślubiły monarchów Anglii, Francji i Sycylii – jedna Ludwika IX Świętego, druga Henryka III Plantageneta, a trzecia Karola I Andegaweńskiego. To Henryk zapewnił Bonifacemu wybór na arcybiskupa, który w trakcie sprawowania tego urzędu spędził dużo czasu na kontynencie. Podczas swego pontyfikatu ścierał się ze podległymi sobie biskupami, jak również z angielskim władcą (siostrzeńcem przez małżeństwo) oraz z papieżem, ale udało się mu wyeliminować biskupi dług, który odziedziczył obejmując stanowisko. W trakcie drugiej wojny baronów z królem Henrykiem, Bonifacy najpierw pomógł Szymonowi z Montfort, ale potem poparł monarchę. Zmarł w Sabaudii, a jego grób stał się obiektem kultu. Bonifacy został beatyfikowany w 1839 roku.

Bonifacy Sabaudzki

Boniface de Savoie

Arcybiskup
Grobowiec Bonifacego Sabaudzkiego. Rycina z 1658
Kraj działania	Anglia
Data i miejsce urodzenia	1206/7 château de Sainte-Hélène du Lac
Data i miejsce śmierci	18 lipca 1270 château de Sainte-Hélène-des-Millières (obecna nazwa: château de Sainte-Hélène-sur-Isère)
Miejsce pochówku	Opactwo Hautecombe
Arcybiskup Canterbury
Okres sprawowania	16 września 1243–18 lipca 1270
Biskup Belley
Okres sprawowania	1232–16 września 1243
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	Diecezja Canterbury
Nominacja biskupia	1 lutego 1241
Sakra biskupia	15 stycznia 1245

Błogosławiony
Bonifacy Sabaudzki

arcybiskup
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	1839 przez Gregorza XVI
Wspomnienie	14 lipca

Dane biograficzne
Dynastia	sabaudzka
Miejsce spoczynku	opactwo Hautecombe
Ojciec	Tomasz I Sabaudzki
Matka	Małgorzata Genewska
Rodzeństwo	Amadeusz IV, Humbert, Tomasz, Aimone, Wilhelm, Amadeusz, Piotr II, Filip I, Beatrycze, Alicja, Agata, Małgorzata, Avita

Młodość

Bonifacy^{[uwaga 1]} i jego starszy brat Amadeusz IV hrabia Sabaudii byli synami Tomasza I, hrabiego Sabaudii i Małgorzaty Genewskiej. Urodził się w roku 1206 lub 1207 w Château de Sainte-Hélène du Lac (Sabaudia)^[1] [2]. Był jedenastym dzieckiem swoich rodziców^[3]. Niektóre źródła podają, że w młodym wieku wstąpił do zakonu kartuzów^[4]. Nie ma jednak na to żadnych dowodów i byłoby to bardzo nietypowe dla szlachcica, żeby wstąpić do zakonu z tak surową regułą^[5]. Spośród jego braci Piotr został mianowany hrabią Richmond w 1240 roku, a Wilhelm był biskupem Valence i kandydatem na biskupa Winchester w Anglii^[1] [6].

Kariera kościelna

Lądowanie Henryka III króla Anglii w Akwitanii. Bonifacy był jego wujem poprzez małżeństwo

Od 1323 roku Bonifacy był przeorem w Nantui oraz biskupem diecezji Belley w Burgundii. Kiedy zmarł jego ojciec otrzymał zamek Ugine jako swoje dziedzictwo, po czym w 1238 roku zrezygnował z wszelkich praw do pozostałego spadku. W 1234 roku jego siostrzenica Małgorzata Prowansalska wyszła za mąż za króla Francji, Ludwika IX. Po ślubie swojej kolejnej siostrzenicy, Eleonory Prowansalskiej z Henrykiem III, władcą Anglii, ten ostatni próbował doprowadzić do wyboru Wilhlema, brata Bonifacego, na biskupa Winchester, ale nie uzyskał na to zgody kapituły katedralnej^[1] . Natomiast 1 lutego 1241 roku Bonifacy został nominowany na arcybiskupem Canterbury^[7]. Papież Innocenty IV potwierdził ten wybór dwa lata później (16 września), próbując uspokoić Henryka. Bonifacy, jednak nie przybył do Anglii przed 1244 i był obecny, w następnym roku 1245, na pierwszym soborze lyonskim^[1] . Tam został konsekrowany przez Innocentego IV 15 stycznia^[7] w Lyonie, jednak dopiero w 1249 roku przybył do Anglii i odbył ingres do katedry w Canterbury dnia 1 lutego^[8] . Przed tą podróżą, pomógł zaaranżować małżeństwo kolejnej swojej siostrzenicy, Beatrycze Prowansalskiej, siostry królowej Eleonory, z Karolem I Andegaweńskim, królem Sycylii, Neapolu, Jerozolimy i Albanii, bratem króla Francji Ludwika IX. Ślub odbył się 31 stycznia 1246 roku^[1] .

Średniowieczny kronikarz Mateusz Paris mówi, że Bonifacy był „bardziej poważany za swoje pochodzenie, niż za swój umysł”^[9]. Wykazał małe zainteresowanie duchowymi obowiązkami swojego stanowiska. Jego zachłanność i nachalne zachowanie, w połączeniu z faktem, że był cudzoziemcem, obraziły Anglików. Brał aktywny udział w budowaniu fortun swojej rodziny na kontynencie i spędził poza Anglią czternaście z dwudziestu dziewięciu lat sprawowania urzędu arcybiskupa^[10]. Dokładał ogromnych starań, aby uwolnić swój urząd od długu, ponieważ objął biskupstwo zadłużone na ponad 22 000 marek, ale udało mu się spłacić tę sumę przed śmiercią^[11]. Zrobił to, uzyskując od papiestwa zgodę na opodatkowanie swego duchowieństwa przez siedem lat. Gdy liczni biskupi odmówili płacenia, zostali usunięci z zajmowanych stanowisk^[12]. Pracował również nad kanonizowaniem Edmunda Richa, gdy był przy papieskim dworze na wygnaniu w Lyonie od 1244 do 1249^[1] .

W 1244 roku Bonifacy odrzucił Roberta Passelewe’a, który został wybrany jako biskup Chicheter, ponieważ Passelewe był analfabetą. Bonifacy następnie przedstawił swojego kandydata, Ryszarda Wyche, i choć król oponował, papież Innocenty IV potwierdził wybór Ryszarda. W 1258 roku Bonifacy wystąpił przeciwko wyborowi Hugona Cambridge na biskupa Ely, i próbował zamiast niego wypromować Adama Marsha, ale Hugon zwrócił się do Rzymu, który potwierdził jego wybór^[13]. Bonifacy zwoływał synody, aby zreformować duchowieństwo, w 1257 roku w Londynie, w 1258 roku w Merton, i w 1261 roku w Lambeth^[14].

Podczas jego rządów został powołany prowincjalny sąd w arcybiskupstwie Canterbury, któremu przewodniczył oficjał mianowanym przez Bonifacego^[15].

Spory

Bonifacy był agresywny w obronie wolności swojego urzędu. Dlatego też starł się z Henrykiem III z powodu wyboru królewskiego urzędnika, wspomnianego Roberta Passelewe’a na biskupa Chichester. Robert Grosseteste, biskup Lincoln, przeegzaminował Passelewe’a, i uznał go za nienadające się na urząd biskupi, a Bonifacy odwołał wybór w 1244 roku. Spierał się także ze swoimi sufraganami, których oburzały próby ścisłego kontrolowania ich spraw przez arcybiskupa^[1] . W 1250 roku Bonifacy próbował wizytować swoją prowincję, co zaniepokoiło sufraganów. Zaprotestowali przeciwko temu, że ich zwierzchnik brał ogromne sumy pieniędzy, podczas takich podróży. Zwrócili się do papieża, który potwierdził prawo Bonifacego do wizytacji, ale ustawił limit kwoty, która może być zabrana z każdego klasztoru lub kościoła^[16] Po wizytacji, Bonifacy opuścił Anglię ponownie, a wrócił dopiero w 1252 roku, po tym jak papież podjął decyzję w sprawie apelacji sufraganów na korzyść Bonifacego. Po powrocie kontynuował dochodzenie swoich praw i rozstrzygnął szereg sporów ze swoimi biskupami. Zapewnił sobie przyrzeczenia posłuszeństwa od wszystkich, z wyjątkiem trzech z 37 biskupów konsekrowanych podczas jego rządów arcybiskupich. On również wprowadził sąd w Canterbury, który rozpatrywał apelacje od sądów kościelnych jego sufraganów^[1] }.

Bonifacy starł się z przyrodnimi braćmi Henryka, Lusignanami, którzy przyjechali do Anglii w 1247 roku i walczyli o ziemi i nadania z sabaudzkimi krewnymi królowej. Kłótnia Bonifacego z Aymerem de Valence, biskupem Winchesteru, o szpital w Southwark doprowadziła do rabunku pałacu arcybiskupa w Lambeth oraz porwania jednego z funkcjonariuszy Bonifacego. Konflikt ten został zakończony dopiero na początkuroku 1253. Bonifacy był po raz kolejny nieobecny w Anglii od października 1254 do grudnia 1256, bowiem większość czasu spędził w Sabaudii, gdzie próbował pomóc swojej rodzinie, uwolnić swojego starszego brata Tomasza, który był w niewoli w Turynie^[1] .

W ciągu 1258 i 1259, Bonifacy był członkiem Rady Piętnastu, który prowadził sprawy Henryka III, zgodnie z postanowieniami z Oxfordu. Rada ta składała się z hrabiów Leicester, Gloucester, Norfolk, Warwick, Hereford i Aumale, Piotra Sabaudzkiego, Jana Fitz Geoffrey, Piotra Montfort, Ryszarda Greya, Rogera Mortimera, Jakuba Audleya, John Maunsella oraz Waltera Cantilupe’a, biskupa Worcester^[17]. Jedną z decyzji Rady było wygnanie Lusignanów^[1] . W kwietniu 1260 roku, Bonifacy współpracował z Ryszardem Kornwalijskim, aby zawrzeć pokój między królem Henrykiem i księciem Edwardem^[1] .

Następnie towarzyszył królowej i księciu Edwardowi w Burgos na jego ślubie z Eleonorą Kastylijską i pasowaniu na rycerza^[18]. W 1261 roku Bonifacy przewodniczył synodowi kościoła w Lambeth, gdzie zostało opublikowanych szereg przepisów kościelnych, odrzucających wszelkie królewskie ograniczenia sądów kościelnych. Te dekrety zostały wydane bez królewskiego zezwolenia, przez co stały się równoznaczne z kościelnym buntem przeciwko władzy królewskiej, podobnym do opozycji baronów, która rozpoczęła się w 1258 roku^[19].

Podczas drugiej wojny baronów, Bonifacy, jak się wydaje, początkowo stanął po stronę angielskich biskupów przeciwko królowi Henrykowi, ale później wziął stronę monarchy. W 1262 roku udał się do Francji, gdzie ekskomunikował baronów, którzy wystąpili przeciwko władcy. Nie został wezwany do parlamentu w Londynie w styczniu roku 1265, bowiem przebywał za granicą^[20]. Po triumfie stronnictwa króla w 1265 roku wrócił do Anglii, przybywając tam w maju 1266^[1] .

Śmierć i kult

Miejsce pałacu Lambeth, który Bonifacy zbudował jako arcybiskup

Bonifacy opuścił Anglię w listopadzie 1268 i nigdy do niej nie wrócił^[1] . Zmarł 18 lipca 1270^[7], w château de Sainte-Hélène-des-Millières (obecna nazwa: château de Sainte-Hélène-sur-Isère) w Sabaudii. Został pochowany w rodzinnej nekropolii – opactwie Cystersów w Hautecombe^[1] . W swoim testamencie pozostawił spadek dla wszystkich domów franciszkanów i dominikanów w diecezji Canterbury^[21]. Jego wola zawierała różne postanowienia dotyczące jego pochówku, w zależności czy umrze w Anglii, Francji lub blisko Alp^[22]. Jego urzędowa pieczęć przedstawiała głowę pogańskiego bóstwa Jowisza Serapisa wraz z podobizną arcybiskupa w pełnym stroju^[23].

Miejsce pochówku Bonifacego stało się ośrodkiem jego kultu. Gdy grobowiec został otwarty w 1580 roku, ciało arcybiskupa było doskonale zachowane. Jednak w czasie rewolucji francuskiej grób zniszczono, jego szczątki zostały powtórnie pochowane i wzniesiono nowy grobowiec w 1839 roku, kiedy został beatyfikowany przez papieża Grzegorza XVI w 1839 roku^[1] . Jego święto przypada 14 lipca^[24].

Chociaż Matthew Paris nie akceptował go^[25], współcześni historycy widzieli w nim odpowiedzialnego arcybiskupa. Historyk D. A. Carpenter stwierdził, że Bonifacy „stał się szanowanym arcybiskupem reformatorem”^[26]. Jego episkopalne rejestry nie przetrwały^[1] . Powstanie wczesnogotyckiej kaplicy pałacu Lambeth datuje się na jego pontyfikat^[27] .

Rodowód

Humbert II Gruby

Amadeusz III Krzyżowiec

Gizela Burgundzka

Humbert III Sabaudzki

Guigues III Albon

Matylda z Albon

Matylda Sycylijska

Tomasz I Sabaudzki

Wilhelm III Mâcon

Gerard I Mâcon

Adelajda-Pontia (Poncette) Traves

Beatrycze Viennois

Gaucher IV Salins

Maurette Salins

?

Bonifacy Sabaudzki

Aymon I Genewski

Amadeusz I Genewski

Ida Faucigny

Wilhelm I Genewski

Hugues Cuiseaux

Matylda z Cuiseaux

Adela i/lub Laura Sennecey?

Małgorzata Genewska

Rudolf I Faucigny

Aymon lub Aymar I Faucigny

?

Beatrycze Faucigny

?

Klementyna Briançon

?

Przypisy

1. Knowles 2004 ↓.
2. Charles Cawley: SAVOY. [w:] Medieval Lands [on-line]. Foudation of Medieval Genealogy, 2014-05-24. [dostęp 2016-08-22]. (ang.).
3. Gibbs 2006 ↓, s. 189.
4. Walsh 2007 ↓, s. 104-105.
5. Moorman 1955 ↓, s. 162.
6. Prestwich 1997 ↓, s. 21.
7. Fryde 1996 ↓, s. 233.
8. Greenway 1971 ↓.
9. Moorman 1955 ↓, s. 159-160.
10. Moorman 1955 ↓, s. 166-167.
11. Moorman 1955 ↓, s. 172-173.
12. Gibbs 2006 ↓, s. 20.
13. Gibbs 2006 ↓, s. 84.
14. Gibbs 2006 ↓, s. 146.
15. Smith 1995 ↓, s. 207.
16. Gibbs 2006 ↓, s. 157.
17. Powell 1968 ↓, s. 189-190.
18. Prestwich 1997 ↓, s. 10.
19. Gray 1965 ↓, s. 215-216.
20. Powell 1968 ↓, s. 196.
21. Burton 1994 ↓, s. 121.
22. Carpenter 2004 ↓, s. 437-438.
23. Harvey 1996 ↓, s. 65.
24. Delaney 1980 ↓, s. 104.
25. Gibbs 2006 ↓, s. 19.
26. Carpenter 2004 ↓, s. 342.
27. Roberts 2009 ↓.

Uwagi

1. Nie należy go mylić z jego bratankiem i członkiem domu sabaudzkiego, hrabią Bonifacym Sabaudzkim, synem Amadeusza IV.

Bibliografia

• Janet Burton: Monastic and Religious Orders in Britain: 1000–1300. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1994, seria: Cambridge Medieval Textbooks. ISBN 0-521-37797-8. (ang.). Brak numerów stron w książce
• David Carpenter: The Struggle for Mastery: The Penguin History of Britain 1066–1284. Nowy York: Penguin, 2004. ISBN 0-14-014824-8. (ang.). Brak numerów stron w książce
• John P. Delaney: Dictionary of Saints. Wyd. 2. Garden City, NY: Doubleday, 1980. ISBN 0-385-13594-7. (ang.). Brak numerów stron w książce
• E. B. Fryde, D. E. Greenway, S. Porter, Royimię4= I.: Handbook of British Chronology. Wyd. Third revised. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1996. ISBN 0-521-56350-X. (ang.).Sprawdź autora:4. Brak numerów stron w książce
• Marion E. Gibbs, Jane Lang: Bishops And Reform. Wyd. 2006. Oxford, UK: Oxford University Press, 1934. ISBN 1-4067-1232-9. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Archbishop Pecham and the Decrees of Boniface. W: J. W. Gray: Studies in Church History. Cuming, G. J. (red.). T. II. London: Nelson, 1965, s. 215–219. (ang.).
• Diana E. Greenway: Fasti Ecclesiae Anglicanae 1066-1300: Volume 2: Monastic Cathedrals (Northern and Southern Provinces): Canterbury: Archbishops. Institute of Historical Research, 1971. [dostęp 2009-02-06]. (ang.). Brak numerów stron w książce
• P. D. A. Harvey, Andrew McGuinness: A Guide to British Medieval Seals. Toronto: University of Toronto Press, 1996. ISBN 0-8020-0867-4. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Savoy, Boniface of (1206/7–1270). W: Clive H. Knowles,: Oxford Dictionary of National Biography. Oxford University Press, 2004. DOI: 10.1093/ref:odnb/2844. [dostęp 2007-11-08]. (ang.).
• John R.H. Moorman,: Church Life in England in the Thirteenth Century. Wyd. Revised. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1955. (ang.). Brak numerów stron w książce
• J. Enoch Powell, Keith Wallis: The House of Lords in the Middle Ages: A History of the English House of Lords to 1540. London: Weidenfeld and Nicolson, 1968. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Michael Prestwich: Edward I. New Haven, CT: Yale University Press, 1997. ISBN 0-300-07157-4. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Howard Roberts, Walter H. Godfrey: Survey of London: Volume 23: Lambeth: South Bank and Vauxhall. English Heritage, 1951. [dostęp 2009-02-07]. Brak numerów stron w książce
• The Officialis of the Bishop in Twelfth- and Thirteenth-Century England: Problems of Terminology. W: David M. Smith: Medieval Ecclesiastical Studies in Honour of Dorothy M. Owen. Franklin, M. J., Harper-Bill, Christopher. Woodbridge, UK: Boydell Press, 1995, s. 201–220. ISBN 0-85115-384-4. (ang.).
• Michael J. Walsh: A New Dictionary of Saints: East and West. London: Burns & Oates, 2007. ISBN 0-86012-438-X. (ang.). Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000359343502
• VIAF: 219412992
• LCCN: n2013012124
• GND: 118661485
• SUDOC: 084570148
• NTA: 072894954
• OBIN: 2844
• J9U: 987007424208205171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: biography/Boniface-of-Savoy