Bitwa pod Murowaną Oszmianką

Bitwa pod Murowaną Oszmianką – największa bitwa pomiędzy wojskami AK a Lietuvos Vietine Rinktine (Litewski Korpus Lokalny) sprzymierzonym z nazistowskimi Niemcami. Bitwa miała miejsce w dniach 13–14 maja 1944 na terenach okupowanych ziem polskich, w pobliżu wsi Murowana Oszmianka (obecnie na terenie Białorusi). Bitwa zakończyła się zwycięstwem sił polskich^[2].

Bitwa pod Murowaną Oszmianką

II wojna światowa
Pogrzeb poległych w bitwie o Murowaną Oszmiankę partyzantów 3. Brygady
Czas	13–14 maja 1944
Miejsce	Murowana Oszmianka
Terytorium	Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)
Przyczyna	zatargi pomiędzy Polakami i Litwinami
Wynik	zwycięstwo Polski
Strony konfliktu
Polskie Państwo Podziemne Litewski Korpus Lokalny
Dowódcy
Czesław Dębicki „Jarema” Povilas Grigaliunas Eduardas Počebutas†
Siły
5 partyzanckich brygad (3., 8., 9., 12. i 13.) AK (około 600 żołnierzy)[1] część 301. batalionu LVR około 750 żołnierzy[1]
Straty
13 zabitych, 25 rannych[1] ponad 50 zabitych, ponad 60 rannych, ponad 300 wziętych do niewoli[1]
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
54,457778°N 25,778611°E

Przebieg bitwy

W nocy z 13 na 14 maja 1944 r. 3 Brygada por. Gracjana Fróga „Szczerbca” stoczyła bój z oddziałami gen. Povilasa Plechavičiusa. Wspólnym zadaniem por. Witolda Turonka „Tura” i „Szczerbca” było rozbicie dwóch kompanii litewskich w Murowanej Oszmiance. Trzecią z kompanii litewskich, rozmieszczoną w Tołminowie miała związać, a w sprzyjającej sytuacji – rozbić, 13 Brygada Adama Walczaka „Nietoperza”. Ubezpieczała 9 Brygada chor. Jana Kolendy „Małego” oraz 12 Brygada kpt. Hieronima Romanowskiego „Cerbera”.

8 Brygada „Tura”, po krótkiej nawale ogniowej, uderzyła od wschodu, przełamała linię obrony i wdarła się do centralnej części miasteczka. 3 Brygada „Szczerbca”, która miała uderzyć z zachodniej strony, spóźniła się na akcję. Pozostałe brygady: 9, 12 i 13 stały na ubezpieczeniu. W takich warunkach dowódca akcji mjr Czesław Dębicki „Jarema” dał rozkaz 12 Brygadzie wsparcia 8 Brygady. Wyparto Litwinów z południowej części miasta, biorąc do niewoli około 20 z nich.

Około 23:30 na miasto z marszu uderzyła brygada „Szczerbca”, forsując zachodnią linię obrony i częścią sił nawiązała w centrum miejscowości styczność z 8 Brygadą. Jednak większość plutonów 3 Brygady stoczyło na przedpolach Murowanej Oszmianki ciężką walkę. Pluton „Milimetra” napotkał bardzo silny opór i trafił pod zmasowany ostrzał. Został przykuty do ziemi nieprzyjacielskim ogniem i poniósł dotkliwe straty. Odcinek zachodni, na którym nacierała 3 Brygada, posiadał dobrze zorganizowaną obronę.

Równocześnie z uderzeniem 3 Brygady do dalszego natarcia ruszyły 8 i 12 brygady. Była to już końcowa faza walki. Opór przeciwnika zmalał. Litwini złożyli broń. Nieprzyjaciel stracił 23 zabitych, do niewoli trafiło ponad 230 jeńców^[3].

Równocześnie z 8 Brygadą akcję w Tołminowie rozpoczęła 13 Brygada „Nietoperza”, która atakiem części własnych sił i wykorzystując psychologicznie odgłosy nawały ogniowej w Murowanej Oszmiance, zmusiła kompanię litewską do złożenia broni. Do niewoli wzięto ok. 120 żołnierzy.

Przypisy

1. Zygmunt Boradyn, Andrzej Chmielarz, Henryk Piskunowicz: Armia Krajowa na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941-1945). Warszawa: Polska Akademia Nauk, 1997, s. 40–45. ISBN 8390716803. (ang.).
2. Tadeusz Piotrowski: Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide.... McFarland & Company, 1997, s. 165–166. ISBN 0-7864-0371-3. (ang.).
3. 8 Brygada AK "Tura". W: Janusz Butkiewicz: Pamiętnik Okręgu Wileńskiego AK. Bydgoszcz: Zarząd Okręgu Wileńskiego ŚZŻAK, 2008, s. 20.

Bibliografia

• Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Adiutor, 1996. ISBN 83-86100-18-4. Brak numerów stron w książce
• Wiktor Snastin: Inspektorat „F”: (materiały do historii) Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, 1997. ISBN 83-905279-8-7. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Plan, galeria fotografii i opis bitwy