Bitwa pod Domżerycami

Bitwa pod Domżerycami – walki polskiego 59 pułku piechoty z oddziałami sowieckiej 5 Dywizją Strzelców toczone nad Berezyną w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Bitwa pod Domżerycami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	14–16 czerwca 1920
Miejsce	Domżarycy
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	Rozkaz Naczelnego Wodza o wykonaniu serii wypadów nad Berezyną
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
płk Władysław Grabowski W.F. Karpow
Siły
59 pułk piechoty oddziały 5 DS
Straty
27 zabitych 140 rannych około 300 zabitych 7 ckm
brak współrzędnych

Przebieg działań

Sytuacja ogólna

14 maja 1920 ruszyła sowiecka ofensywa wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego^[1]. 15 Armia Augusta Korka i Grupa Północna Jewgienija Siergiejewa uderzyły na pozycje oddziałów polskich 8 Dywizji Piechoty i 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej w ogólnym kierunku na Głębokie. Wykonująca uderzenie pomocnicze 16 Armia Nikołaja Sołłohuba^[2] zaatakowała oddziały 4 Armii gen. Stanisława Szeptyckiego i podjęła próbę sforsowania Berezyny pod Murawą^[a] i Żukowcem^[b] oraz pod Żarnówkami^[c] i Niehoniczami^[d][3][4]. Wobec skomplikowanej sytuacji operacyjnej, 23 maja rozpoczął się ogólny odwrót wojsk polskich w kierunku zachodnim^[5]. Po zatrzymaniu sowieckiej ofensywy Armia Rezerwowa gen. Kazimierza Sosnkowskiego, przy współudziale oddziałów 1. i 4 Armii, zepchnęła przeciwnika na linię rzek Auta i górna Berezyna. W pierwszej dekadzie czerwca front polsko-sowiecki na Białorusi ustabilizował się.

Działania grupy wypadowej

W końcu marca z Ukrainy na Białoruś została przerzucona 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty i zajęła pozycje obronne nad Berezyną. Jej 59 pułk piechoty bronił się w rejonie Dziedziłowicz.

W związku z postępami sowieckiej ofensywy na Ukrainie, Wódz Naczelny Józef Piłsudski wydał rozkaz przeprowadzenia na północy serii wypadów na tyły sowieckie, aby stworzyć wrażenie przygotowywania natarcia dużych sił polskich. 12 czerwca 59 pułk piechoty otrzymał rozkaz zorganizowania wypadu na Domżeryce^[6]. W Wojłowie do pułku dołączył pluton 4/4 pułku artylerii polowej i pluton saperów^[7][8]. Nocą z 13 na 14 czerwca II i III bataliony rozpoczęły marsz groblą do zerwanego mostu w Wojłowie, a I batalion pod Chałmówkę. O świcie II i III bataliony przeprawiły się przez rzekę po kładkach rzuconych na przęsła mostu, rozbiły oddział strzegący przeprawy, opanowały wieś Krajce i uderzyły bez powodzenia na Domżeryce. W tym czasie I batalion przeprawił się na tratwach pod Chałmówką i w Krajcach. Wczesnym popołudniem Sowieci kontratakowali. Po południu zmęczone walką bataliony zluzował I batalion wspierany przez pluton artylerii. Dowódca batalionu zorganizował oddział obejścia w składzie 3 kompanii i plutonu ckm. Uderzenie z kilku stron spowodowało, że batalion zdobył Domżeryce. Odbyło się to kosztem 9 poległych i 42 rannych^[e][10].

15 i 16 czerwca do walki o Domżeryce weszła brygada 5 Dywizji Strzelców. Nieprzyjaciel próbował okrążyć 59 pułk piechoty i odciąć go od przepraw na Berezynie. Nocą z 16 na 17 czerwca pułk wycofał się na zachodni brzeg Berezyny i odszedł na odpoczynek do Klimek i Horeli^[10].

Bilans walk

Podczas trzydniowej walki o Domżeryce 59 pułk piechoty stracił 27 poległych i 140 rannych. Zdobyto 7 cekaemów.
Sowiecka 5 Dywizja Strzelców straciła około 300 czerwonoarmistów, poległych głównie w zmasowanych atakach na pozycje polskie^[10].
Daty walk i nazwa „Domżeryce” znajdują się na płachcie chorągwi 59 pułku piechoty wielkopolskiej^[11].

Uwagi

1. Obecnie Мурава, rejon berezyński.
2. Żukowiec, nad rzeką Berezyną, gm. Dymitrowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 847., obecnie Жукавец, rejon berezyński.
3. Żarnówki, wś przy ujściu rzeki Żarnówki do Berezyny, powiat ihumeński, gm. Pohost, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 626., obecnie Жорнаўка, rejon berezyński.
4. Niehnicze ob. Niehoncze, powiat ihumeński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 76., obecnie Нягонічы, rejon berezyński.
5. Wśród ciężko rannych był dowódca batalionu por. Szmoniewski^[9].

Przypisy

1. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 33.
2. Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 42.
3. Odziemkowski 2004 ↓, s. 33.
4. Odziemkowski 2004 ↓, s. 45.
5. Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 34.
6. Nowicki 1929 ↓, s. 31.
7. Nowicki 1929 ↓, s. 32.
8. Landau i Tabiszewski 1929 ↓, s. 15.
9. Nowicki 1929 ↓, s. 33.
10. Odziemkowski 2004 ↓, s. 98.
11. Nowicki 1929 ↓, s. 34.

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Maksymilian Landau, Adam Tabiszewski: Zarys historji wojennej 4-go pułku artylerii polowej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Franciszek Nowicki: Zarys historii wojennej 59-go pułku Piechoty Wielkopolskiej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.