Batalion „Ruczaj” – batalion Armii Krajowej utworzony w czasie powstania warszawskiego . Powstał na bazie VII Zgrupowania 2 Rejonu Obwodu I Śródmieście . Walczył w składzie „Podobwodu Śródmieście Południe” dowodzonego przez ppłk. „Sławbora” (Jana Szczurka-Cergowskiego ).
Głaz z tablicą pamiątkową na skwerze przy ul. Mokotowskiej Powstaniec warszawski w hełmie wz. 31 z grupy szturmowej Batalionu Ruczaj uzbrojony w miotacz ognia typu K przed akcją na małą PAST-ęTablica upamiętniająca zdobycie 23 sierpnia 1944 budynku małej PAST-y przy ul. Pięknej 19 Rejon walk batalionu „Ruczaj” to: Mokotowska – Piusa XI (dziś Piękna) – Chopina – Koszykowa – Marszałkowska [1] 23 sierpnia nad ranem budynek centrali telefonicznej – tzw. małą PAST-ę przy ul. Piusa XI 19.
Liczył ponad 1500 żołnierzy, w walkach stracił 250. W jego szeregach walczyli m.in. Samuel Willenberg , Stefan Nowaczek i Jerzy Parzyński .
Dowódca – rtm. Czesław Grudziński „Ruczaj”;
Zastępca – por. Stanisław Ornoch „Babicz”;
Adiutant – por. kaw. Jerzy Henryk Ostrzycki „Łańcuch”;
Lekarz – kpr. pchor. lek. med. Jan Karol Kostrzewski „Kozioł”. 1 Kompania – dowódca ppor. Karol Gomułko „Long”;
Pluton 137 – dowódca ppor. rez. piech. Wincenty Olszewski „Pomruk”;
Pluton 138 – dowódca kpr. pchor. Zbigniew Domański „Grom”;
Pluton 139 – dowódca kpr. pchor. Władysław Majdaks „Błyskawica”. 2 Kompania – kpt. rez. lek. lek. med. Tadeusz Bartoszek „Cegielski”[2] Pluton 125 – ppor. Sławomir Malczewski „Sławek”;
Pluton 126 – ppor. Konstanty Jabłoński „Jasieńczyk”;
Pluton 127 – plut. pchor. „Siwy” NN. 3 Kompania – dowódca ppor. rez. Adam Jaworski „Jastrząb”, zastępca – plut. pchor. Stanisław Brażewicz-Dosiółko „Szczyt”;
Pluton 135 – plut. pchor. Tadeusz Rackiewicz „Bicz”;
Pluton 136 – ppor. rez. piech. Mieczysław Ćwikowski „Zbigniew”;
Pluton – por. Aleksy Makowelski „Kruka”;
Pluton – ppor. rez. piech. Władysław Jarczewski „Nałęcz”. 4 Kompania – dowódca ppor. NN „Rybak”; (kompania nie stawiła się 1 sierpnia);
Pluton 181 – NN
Pluton 182 – NN
Pluton 183 – NN Taktycznie zgrupowaniu podporządkowano:
Przy ulicy Mokotowskiej , pomiędzy ulicami Chopina i Piękną , znajduje się skwer Batalionu AK „Ruczaj” z kamieniem pamiątkowym. Nazwa skweru została nadana w styczniu 1993[3]
Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy . Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 362. ISBN 83-86619-97X .
Matusak P. (red.), Powstanie warszawskie 1944. Wybór dokumentów , T. 2, cz. I, Warszawa 2001, ISBN 83-88185-39-X 
