Asterysk

Asterysk (łac. asteriscus „gwiazdka”, od stgr. ἀστερίσκος asterískos „gwiazdka”) – znak pisarski w kształcie gwiazdki, najczęściej pięcio- lub sześciopromiennej, umieszczony w przybliżeniu pomiędzy średnią i górną linią pisma. Stosowany do różnych celów – najczęściej jako znak umowny (np. symbol odsyłacza do przypisu, wieloznacznik ogólny, asteronim), pionowy (międzyakapitowy) lub poziomy (międzywyrażenowy) separator tekstu, oraz jako element ozdobny^[1]. Nazwa pochodzi od greckiego αστερíσκος ‘gwiazdka’, a to od αστήρ (astḗr) ‘gwiazda’.

* ∗

Asterysk stosowano przy sporządzaniu kopii tekstów biblijnych. Oznaczano nim te fragmenty, które w oparciu o tekst hebrajski Starego Testamentu były dodane do tekstu greckiego, a których nie było w pierwotnym tłumaczeniu Biblii na j. grecki, tj. Septuagincie. Znak taki wstawiano na początku dodanego tekstu^[2].

Odbitka asterysków z metalowych czcionek popularnych w Polsce w II poł. XX w.: Baccarat, Modena cienka, półgruba i gruba, Nil, Paneuropa, Antykwa Półtawskiego, Szkolne, Wisła (kursywna)

W piśmie odręcznym asterysk budowany jest jako sześcioramienny krzyżyk utworzony ze skrzyżowania trzech prostych kresek, a na klawiszach klawiatur urządzeń (maszyn do pisania, klawiatur komputerowych, w telefonach komórkowych, pilotach itp.) jako pięciopromienna gwiazdka – niezależnie od tego, jaki znak jest wyświetlany bądź drukowany. Asterysk może przybierać też inne kształty: koniczynki, rozetki lub regularnej gwiazdy; w krojach kursywnych i pisankowych spotyka się kształt asterysku odchylony od pionu, a nawet lekko obrócony.

Potocznie asterysk nazywany jest „gwiazdką”, podczas gdy termin „krzyżyk” zarezerwowany jest dla symbolu o nazwie kratka (#) lub dagger (†).

Sześcioramienny asterysk wywołuje skojarzenia z sześciopromienną Gwiazdą Dawida (szczególnie u nieżydów, Arabów), stąd w standardzie Unicode zamieszczono alternatywny znak dla asterysku – arabską gwiazdę pięciopromienną (ang. Arabic Five Pointed Star) na pozycji U+066D (٭). W przypadku kroju pisma, w którym dla asterysku użyto gwiazdki 5-promiennej, gwiazda arabska ma często formę gwiazdki 8-promiennej. Znany jest również asterysk cerkiewnosłowiański^{[potrzebny przypis]} (꙳ ) o numerze unikodu U+A673 (ang. Slavonic Asterisk)^[3][4].

W językoznawstwie asterysk stosowany jest do oznaczania form odtworzonych lub niepoprawnych.

Użycie w systemach komputerowych

W systemach operacyjnych DOS, Windows oraz w Linuksie lub Uniksie asterysk użyty podczas wyszukiwania oznacza dowolny znak lub dowolny ciąg znaków. W składni wyrażeń regularnych asterysk oznacza, że poprzedzający znak może wystąpić zero lub więcej razy.

W poczcie elektronicznej i na usenecie fragment tekstu między asteryskami jest rozumiany jako pisany czcionką wytłuszczoną (np. zdanie *to jest przykład* w programie obsługującym tę konwencję będzie pokazane jako *to jest przykład* lub to jest przykład).

W czatach asterysk jest używany do oznaczenia drobnej poprawki (przeważnie literówek bądź błędów ortograficznych), na przykład:

15:00 Wrzuciłem ten tekst na Wkipedię
15:01 *Wikipedię

W języku programowania C++ służy do oznaczenia zmiennej wskaźnikowej.

W zapisie komputerowym, ze względu na łatwy dostęp z klawiatury, asterysku używa się często jako symbolu mnożenia (wchodzi w skład kodowania ASCII na pozycji 42 (U+002A)), jednak prawidłowym symbolem operatora asterysku jest znak na pozycji U+2217. Dla ułatwienia wprowadzania go na stronach internetowych istnieje w HTML specjalne odwołanie znakowe ∗.

W Unikodzie asterysk występuje w wersjach:

Znak	Unicode	Kod HTML	Nazwa unikodowa	Nazwa polska
*	U+002A	* lub *	ASTERISK	asterysk
٭	U+066D	٭ lub ٭	ARABIC FIVE POINTED STAR	arabska gwiazdka 5-promienna
꙳	U+A673	꙳ lub ꙳	SLAVONIC ASTERISK	asterysk cerkiewnosłowiański
∗	U+2217	∗ lub ∗ lub ∗	ASTERISK OPERATOR	operator asterysk

Inne znaki asterysku dostępne w Unikodzie:

Znak	Unicode	Kod HTML	Nazwa unikodowa	Nazwa polska
⁎	U+204E	⁎ lub ⁎	LOW ASTERISK	asterysk niski
﹡	U+FE61	﹡ lub ﹡	SMALL ASTERISK	asterysk mały
＊	U+FF0A	＊ lub ＊	FULLWIDTH ASTERISK	asterysk szeroki

Klawiatura komputerowa zgodna z PC p • d • e (Windows, układ QWERTY)
Esc		F1	F2	F3	F4		F5	F6	F7	F8		F9	F10	F11	F12		PrtSc/ SysRq	ScrLk	Pause/ Break
																	Ins	Home	PgUp		Num	/	*	-
																	Del	End	PgDn		7	8	9	+
																					4	5	6
																		↑			1	2	3	Ent
																	←	↓	→		0		.

Zobacz też

Zobacz hasło asterysk w Wikisłowniku

• asteryzm

Przypisy

1. Słownik wyrazów obcych. Warszawa: PWN, 1980, s. 52. ISBN 83-01-00521-1.
2. Augustyn, Państwo Boże 15:14.
3. Unicode Character ‘SLAVONIC ASTERISK’ (U+A673). FileFormat.info. (ang.).
4. The Unicode Standard, Version 6.0. Cyrillic Extended-B. Unicode Consortium. (ang.).

Encyklopedie internetowe (glif):

• SNL: asterisk
• Catalana: 0081482
• DSDE: asterisk