Aleksander Stanisław Potocki

Aleksander Stanisław Potocki herbu Pilawa (ur. 15 maja 1778 w Wilanowie, zm. 26 marca 1845 w Warszawie) – hrabia, wielki koniuszy dworu królewskiego Mikołaja I Romanowa w 1830 roku, dziedzic m.in. dóbr wilanowskich, szambelan cesarza Napoleona Bonaparte, Wielki Koniuszy Dworu Króla Jegomości w Warszawie w 1811 roku^[1].

Ten artykuł dotyczy wielkiego koniuszego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Aleksander Stanisław Potocki

Pilawa
Rodzina	Potoccy herbu Pilawa
Data i miejsce urodzenia	15.05.1778 Warszawa
Data i miejsce śmierci	26.03.1845 Warszawa
Ojciec	Stanisław Kostka Potocki
Matka	Aleksandra Lubomirska
Żona	Anna Tyszkiewicz Izabella Mostowska Aleksandra Stokowska
Dzieci	z Anną Tyszkiewicz: August Potocki Natalia Potocka Maurycy Eustachy Potocki z Izabellą Mostowską: Stanisław Potocki (zm. 1887)
Odznaczenia

W 1809 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława^[2]. Od 1829 r. kawaler Orderu Orła Białego. Urzędnik^[3] francuskiej Legii Honorowej^[4].

Życiorys

W 1802 został kawalerem maltańskim. Od 1805 mieszkał wraz z żoną w dobrach wilanowskich w Bażantarni, nazwanej w 1807 na cześć swojej córki Natalii – Natolinem (posiadłość kilkukrotnie przebudowywana przez Piotra Aignera, a po rozwodzie z pierwszą żoną w latach 1821–1845 pod nadzorem Henryka Marconiego).

Szambelan cesarza Napoleona Bonaparte, w 1812 został członkiem utworzonej przez niego Komisji Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od 1824 senator-kasztelan Królestwa Polskiego. 24 maja 1829 odznaczony Orderem Orła Białego. Nie brał udziału w powstaniu listopadowym, ani w obradach sejmu powstańczego, za co w 1831 został skreślony z listy senatorów. W latach 1832–1833 i ponownie od 1838 koniuszy dworu cesarza rosyjskiego.

Hrabia cesarstwa francuskiego^[5], uznany w Królestwie Kongresowym w 1820^[6], a od 12 kwietnia 1843 także w Rosji^[5].

Rodzina

Urodził się w Warszawie, jako syn Stanisława Kostki Potockiego i jego żony Aleksandry Lubomirskiej. 15 maja 1805 r. zawarł w Wilnie związek małżeński z Anną Tyszkiewicz (z którego urodzili się August Potocki (1806), Natalia Potocka (1810) i Maurycy Eustachy Potocki (1812)), zakończony rozwodem w (przed 1821). W roku 1823 zawarł małżeństwo z Izabellą Mostowską, z którego urodził się Stanisław Potocki (1824). W niejasnych okolicznościach doszło do rozstania, rozwód nastąpił w 1829 r. Pod koniec życia związał się z wdową, Aleksandrą Stokowską, która jednak nie została jego żoną^[7].

Inne informacje

• Aleksander Stanisław Potocki był właścicielem pałacu w Wilanowie (zgromadzone w nim zbiory sztuki udostępnił do zwiedzania w 1805 jego ojciec Stanisław Kostka Potocki).
• Jedną z największych jego pasji były konie – sprawował urząd Wielkiego Koniuszego Korony, jest autorem rozpraw o hodowli koni, a także za jego kadencji jako Dyrektora Generalnego Stad i Stacji Stadnych Królestwa Polskiego, został wyhodowany specjalny typ konia janowskiego w stadninie w Janowie Podlaskim.
• Przy staraniu się o wstąpienie do kawalerów maltańskich musiał udokumentować swoje pochodzenie, z którego wynika, że Andrzej Morsztyn był praprapradziadkiem Aleksandra Potockiego.
• Przed rozwodem z Anną Tyszkiewiczów 1. voto Potocką, 2. voto Dunin Wąsowiczowową, Aleksander Potocki miał też swój udział w przebudowie pałacu w Jabłonnie.
• Pałac Potockich w Warszawie należał od 1831 tylko do Aleksandra Potockiego i poza jednym apartamentem, był wynajmowany m.in. Fryderykowi Karolowi Nesselrode czy na księgarnię Gebethner i Wolff (obecnie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego). W roku 1915 stał się ważnym centrum politycznym, gdyż wynajął go udzielający się w polityce i szkolnictwie wyższym okupowanego Królestwa Kongresowego hrabia Bogdan Hutten-Czapski, powiernik generalnego gubernatora von Beselera.
• W 1836 w pobliżu pałacu w Wilanowie wzniósł mauzoleum upamiętniające jego rodziców^[8].

Przypisy

1. Kalendarzyk Polityczny Chronologiczny i Historyczny na rok pański 1811 z Magistraturami Kraiowemi, Warszawa 1811, s. 99.
2. Zbigniew Dunin-Wilczyński, "Order Św. Stanisława", Warszawa 2006 s. 217.
3. tak w polszczyźnie XIX wieku nazywano klasę oficerską (fr. Officier dosłownie urzędnik) tego orderu
4. "Obraz polityczny i statystyczny Królestwa Polskiego iaki był w roku 1830 przed dniem 29 listopada", Warszawa 1830, s. 5.
5. Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 754.
6. Kuryer Litewski, nr 130, 29 października 1820 roku, [b.n.s.]
7. Polski Słownik Biograficzny, t. 27, s. 759.
8. Wojciech Fijałkowski: Wilanów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 103.

Linki zewnętrzne

• Biogram
• Genealogia dynastyczna. [dostęp 2011-03-05].
• Sztuka.net - Natolin. [dostęp 2011-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 000000040920718X
• VIAF: 302718776
• PLWABN: 9810563615605606
• NUKAT: n2011040820