Afrykanka żółtobrzucha

Afrykanka żółtobrzucha^[4], afrykanka ognistobrzucha^[5], afrykanka senegalska^[6], senegalka (Poicephalus senegalus) – gatunek średniego ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae). Występuje w południowej części zachodniej Afryki. Nie jest zagrożona. Jest często spotykana w hodowli i w domach.

Afrykanka żółtobrzucha

Poicephalus senegalus[1]
(Linnaeus, 1766)
Afrykanka żółtobrzucha często jest zwierzęciem domowym
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugowate
Podrodzina	papugi afrykańskie
Rodzaj	Poicephalus
Gatunek	afrykanka żółtobrzucha
Synonimy
Psittacus Senegalus Linnaeus, 1766[2]
Podgatunki
P. s. senegalus (Linnaeus, 1766) P. s. versteri Finsch, 1863
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Zasięg występowania i podgatunki

Występuje w południowej części zachodniej Afryki. Zasięg występowania jest szacowany na ok. 3,59 miliona km²^[7].

Zwykle wyróżnia się dwa podgatunki^[2][8]:

• P. s. senegalus – południowa Mauretania, Senegal, Gambia i Gwinea Bissau po południowy Niger i północną Nigerię, północny Kamerun, południowo-zachodni Czad oraz północna Republika Środkowoafrykańska. Obejmuje proponowany, lecz wątpliwy takson mesotypus.
• P. s. versteri – północno-zachodnie Wybrzeże Kości Słoniowej po południowo-zachodnią Nigerię.

Morfologia

Afrykanki żółtobrzuche w naturalnym środowisku

Wygląd

Brak dymorfizmu płciowego. Ma szarą głowę, wokół oczu czarną. Dziób przechodzi z szarego w czarny. Ma jasne oczy. Wierzch ciała łącznie ze skrzydłami i ogonem zielony, pierś jest trochę jaśniejsza. Końce skrzydeł i ogona są czarne. Brzuch ma żółtą barwę, można zauważyć, że przy piersi jest czerwony. Nogawki są zielone, a nogi szare. Młode mają całe ciemne oczy.

Wymiary

• długość ciała: ok. 23 cm^[2]
• masa ciała: 120–161 g^[2]

Ekologia i zachowanie

Pisklę z widocznym zębem jajowym

Jajo afrykanki żółtobrzuchej

Biotopy, jakie zasiedla to głównie lasy sawannowe^[6], spotykana też na otwartych polach uprawnych z porozrzucanymi drzewami^[9].

W naturalnym środowisku afrykanki żółtobrzuche żyją parami, ale zdarzają się stada 10–20 osobników. Gdy w pobliżu jest człowiek, są dzikie i płochliwe. Często lecą na dużych wysokościach. Gdy się zaniepokoją, wydają krótkie serie skrzeczących i gwiżdżących dźwięków, zwykle głośnych^[10].

Zjadają owoce, pąki, nasiona, w tym także roślin uprawnych (np. proso i orzeszki ziemne)^[9].

Lęgi

Wyprowadzają lęgi od września do listopada (w czasie polskim). Budują gniazda w dziuplach, które wydrążają w drzewach. Samice mogą mieć pisklęta w wieku dwóch lat, a samce w wieku trzech lat. Chcą się rozmnażać tylko kilka lat, maks. do siedmiu. Samica składa 2–4 jaj, w dwudniowych odstępach, sama je ogrzewa. Inkubacja trwa 25–28 dni, zależy to od temperatury otoczenia. Pisklęta po wykluciu ważą około sześciu gramów. Pisklęta są w gnieździe przez 8 tygodni, po dwóch następnych usamodzielniają się. Mają ubarwienie rodziców po roku^[10][11].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje afrykankę żółtobrzuchą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako bardzo liczny. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3]. Gatunek ten znajduje się w załączniku II CITES^[12].

Przypisy

1. Poicephalus senegalus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Collar, N. & Kirwan, G.M.: Senegal Parrot (Poicephalus senegalus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-07].
3. BirdLife International, Poicephalus senegalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-01-29] (ang.).
4. P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Psittacinae Rafinesque, 1815 - papugi afrykańskie (wersja: 2016-07-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2017-01-29].
5. P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 112, 1999.
6. Afrykanka senegalska. [w:] Encyklopedia WIEM [on-line]. Onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-12)].
7. Species factsheet: Poicephalus senegalus. BirdLife International. [dostęp 2019-11-07]. (ang.).
8. Frank Gill, David Donsker (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-07]. (ang.).
9. Senegal Parrot (Poicephalus senegalus). [w:] Parrot Encyclopedia [on-line]. World Parrot Trust. [dostęp 2021-07-11]. (ang.).
10. Afrykanka Senegalska (Poicephalus Senegalus). [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-02)].
11. J. Błaszczyk: Afrykanka ognistobrzucha (senegalka). [w:] Papuzie Centrum Informacyjne [on-line]. 2001. [dostęp 2019-11-07].
12. Poicephalus senegalus, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2021-07-03] (ang.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Strona poświęcona afrykance ognistobrzuchej. senegalki.papuzki.webd.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-03-24)].
• Strona poświęcona afrykance ognistobrzuchej. senegalka.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-31)].

Kontrola autorytatywna (takson):

• J9U: 987007551614405171

Encyklopedie internetowe:

• SNL: senegalpapegøye

Identyfikatory zewnętrzne:

• GBIF: 2479964
• identyfikator iNaturalist: 19052
• ITIS: 177618
• NCBI: 176045
• CoL: 4KWM6