Loading AI tools
Koncern WKO „Ałmaz-Antiej” AO (ros. АО «Концерн ВКО „Алма́з-Анте́й”) – rosyjski koncern zbrojeniowy specjalizujący się w broni rakietowej z siedzibą w Moskwie. Zawarty w nazwie skrót AO pochodzi od rosyjskich słów акционерное общество i oznacza spółkę akcyjną. 100% akcji należy do organów rządowych Federacji Rosyjskiej[1]. W skład koncernu wchodzi ponad 60 podmiotów z 17 regionów Rosji[2], z czego część stanowią instytuty badawcze.
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Moskwa |
| Adres |
ul. Werejskaja 41, 121471 |
| Data założenia |
23 stycznia 2002 |
| Forma prawna |
Spółka akcyjna |
| Prezes |
Jan Walentinowicz Nowikow |
| Udziałowcy |
Rząd Federacji Rosyjskiej |
| Zatrudnienie |
130000 |
| Dane finansowe (2020) | |
| Wynik netto |
12,7 mld rubli |
| Strona internetowa | |
Powstanie i rozwój
Koncern został założony 23 stycznia 2002 roku na podstawie dekretu Prezydenta Federacji Rosyjskiej[3]. Decyzja wynikała ze strategii ujętej w programie „Reforma i rozwój kompleksu wojskowo-przemysłowego na lata 2002-2006” opracowanej przez rząd FR[4].
W 2007 roku Ałmaz-Antiej zakończył konsolidację[2]. We wrześniu 2007 roku podpisał porozumienie o współpracy z Atomstroyexport, dotyczące budowy elektrowni za granicami Rosji[5].
W 2014 roku koncern podpisał 121 kontraktów na zamówienia rządu rosyjskiego[1]. W tym roku zatrudniał ponad 104 tysiące pracowników, z czego ponad 40% posiadało wyższe wykształcenie, a około 1000 tytuły naukowe[1].
W 2014 roku Komisja Europejska objęła Ałmaz-Antiej sankcjami, związanymi z aneksją Krymu[6]. Sankcje nałożyły również Ukraina[7] i Stany Zjednoczone[8]. Unia Europejska zamroziła aktywa koncernu[9].
W 2016 roku koncern dostarczył rosyjskiemu wojsku system rakietowy ziemia-powietrze S-400 Triumf, system kierowania rakiet ziemia-powietrze Buk-M3 oraz stacje radarowe[1].
W 2017 roku liczba pracowników wzrosła do 125 tysięcy[1]. W latach 2017–2018 koncern intensywnie zajmował się sprzedażą systemu obrony powietrznej S-400 Triumf, co najprawdopodobniej miało wpływ na znaczne zwiększenie jego budżetu[10]. W 2018 roku znalazł się na 8. miejscu w zestawieniu światowych podmiotów o najwyższych przychodach z tytułu sprzedaży broni[11].
13 września 2018 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej odrzucił skargę Ałmaz-Antiej i uznał nałożone uprzednio sankcje za zgodne z prawem[12].
18 marca 2021 roku koncern otworzył w Petersburgu ośrodek naukowo-badawczy WKO "Medprom", który zajmuje się opracowywaniem sprzętu medycznego[3]. W ofercie Ałmaz-Antiej pojawiły się samochody elektryczne dwojakiego rodzaju: z układem napędowym wyłącznie elektrycznym lub hybrydowym[13][14].
Niewyjaśnione śmierci kierownictwa
W latach 2003 – 2009 miała miejsce seria samobójstw i zabójstw, szeroko komentowana w mediach, której ofiarami padli dyrektorzy i kierownictwo przedsiębiorstwa lub spółek zależnych. Zdaniem badających sprawę dziennikarzy gazety „Izwiestija” przyczynami śmierci nie były działalność koncernu ani informacje niejawne, związane z produkcją broni, ale malwersacje finansowe, dotyczące sprzedaży nieruchomości należących do podległych przedsiębiorstw podczas postępowania upadłościowego[15][16].
12 stycznia 2003 roku znaleziono powieszone zwłoki Aleksandra Porieckija (ros. Александр Порецкий), zastępcy dyrektora generalnego fabryki w Petersburgu, należącej do Ałmaz-Antiej. Za przyczynę śmierci uznano samobójstwo. Zdaniem dziennikarzy „Izwiestija” Porieckij miał sparaliżowaną prawą rękę, co uniemożliwiłoby mu zawiązanie sznura[17].
6 czerwca 2003 roku Igor Klimow (ros. Игорь Климов), pełniący obowiązki dyrektora generalnego Ałmaz-Antiej, został zastrzelony przed swoim domem w Moskwie[18]. 14 godzin później ofiarą zabójstwa padł Siergiej Szczetko (ros. Сергей Щетко), dyrektor handlowy spółki wchodzącej w skład koncernu[15].
9 października 2003 roku została zamordowana Jelena Nieszczeriet (ros. Еленa Нещерет), prezeska spółki podległej Ałmaz-Antiej[19]. Zginęła od ran kłutych w swoim domu i najprawdopodobniej została zaatakowana, gdy wychodziła do pracy[20].
30 lipca 2009 roku w Moskwie został zamordowany Andriej Barabienkow (ros. Андрей Барабенков) menedżer Ałmaz-Antiej odpowiedzialny za marketing i współpracę z zagranicznymi klientami[21][22]. Mężczyzna zmarł od rany postrzałowej głowy[23]. Koncern wydał oświadczenie i poinformował, że śmierć Barabienkowa nie ma związku z jego pracą, zaś sam zabity nie koordynował niejawnych projektów, a tym samym nie istniał powód, aby dokonywać zamachu na jego życie[16].
Produkcja
Ałmaz-Antiej produkuje dla wojska systemy rakietowe, radarowe, przeciwlotnicze i przeciwrakietowe, między innymi[1][24][25]:
- systemy i pociski rakietowe ziemia-powietrze: S-400 „Triumf”, S-300 „Faworit”, Buk-M3, Tor-M1, Tor-M2E;
- wyposażenie morskich stacji radarowych: S-300F „Fort”, Rif-M, „Gibka”;
- wyposażenie stacji radarowych wykrywających cele powietrzne: Gamma-DE, Niebo-SWU;
- urządzenia do rozpoznania naziemnego: Fara-PW;
- systemy sterowania: Bajkał-1ME, „Fundament”.
Część produkcji tworzona jest na zapotrzebowanie cywilne i obejmuje: sprzęt telekomunikacyjny, aparaturę do kontroli ruchu lotniczego, sprzęt dźwigowy i transportowy oraz oprzyrządowanie dla branży paliwowej i energetycznej oraz sprzęt medyczny[1][25].
5 grudnia 2016 roku prezydent FR podpisał dekret, na podstawie którego do 2025 roku nie mniej niż 30% produkcji koncernu ma być przeznaczona na potrzeby cywilne, zaś do 2050 roku ma wzrosnąć i wynosić nie mniej niż 50% całkowitej produkcji[26].
Działalność naukowa
Ałmaz-Antiej zatrudnia 16,5 tysiąca pracowników w oddziałach badawczych i naukowych, współpracuje z 52 uczelniami wyższymi[27]. Wydaje kwartalnik naukowy „Wiestnik”[28].
W koncernie funkcjonuje rada naukowo-techniczna, która opracowuje raporty na zlecenie rządu FR. Przedmiotami prowadzonych badań są głównie kwestie techniki zbrojeniowej, radary, optymalizacja i testy aparatury wojskowej[27].
Przychody z tytułu sprzedaży broni w milionach dolarów (w zestawieniu stu największych podmiotów związanych z inwestycjami obronnymi i wojskowymi pod względem całkowitej sprzedaży)[11][29]:
- 2004 rok: 929 mln dolarów
- 2005 rok: 1568
- 2006 rok: 2020
- 2007 rok: 2782
- 2008 rok: 4335
- 2009 rok: 3263
- 2010 rok: 3941
- 2011 rok: 3552
- 2012 rok: 5754
- 2013 rok: 8326
- 2014 rok: 9210
- 2015 rok: 6966
- 2016 rok: 6582
- 2017 rok: 7412 (11 miejsce na świecie)
- 2018 rok: 9125 (8 miejsce na świecie)
- 2019 rok: 9660 (15 miejsce na świecie)
- 2020 rok: 9191 (17 miejsce na świecie)
- 2021 rok: 6066 (20 miejsce na świecie)
W 2019 roku obroty wynosiły 624,5 mld rubli[30].
W 2020 roku zysk netto koncernu wynosił 12,7 mld rubli i wzrósł o 144,4% w stosunku do poprzedniego roku[31].
Od marca 2014 roku dyrektorem generalnym jest Jan Walentinowicz Nowikow[2].
Od 2016 roku Radą Dyrektorów kieruje Michaił Jefimowicz Fradkow[32].
Stanowisko kierownika naukowego pełnił Paweł Iwanowicz Kamniew[32][33].
Do koncernu należy blisko 60 podmiotów, między innymi:
- Zakłady Mechaniczne imienia Kalinina z siedzibą w Jekaterynburgu, produkujące systemy przeciwlotniczych ziemia-powietrze,
- Uljanowski Zakład Mechaniczny, produkujący systemy radiolokacyjne oraz przeciwlotnicze,
- Maryjska Fabryka Maszyn z siedzibą w Joszkar-Oła, produkująca stacje radiolokacyjne i systemu kierowania,
- MKB „Fakieł”, producent rakiet i kompleksów rakietowych z siedzibą w mieście Chimki,
- Inżynieryjny instytut naukowo-badawczy imienia W. W. Tichomirowa z siedzibą w Moskwie[34],
- Zakłady „Ratep” z siedzibą w Sierpuchowie, producent systemów przeciwlotniczych i rakietowych przeznaczonych dla okrętów[35],
- Elektromechaniczne zakłady Kupoł z siedzibą w Iżewsku[36].
Jednostką naukową koncernu jest Morski Instytut Naukowy Radioelektroniki „Altair” z siedzibą w Moskwie.
17 lipca 2014 roku w obwodzie donieckim na Ukrainie samolot pasażerski Malaysia Airlines Boeing 777 (nr lotu MH17) został zestrzelony przez pocisk rakietowy ziemia–powietrze, w wyniku czego zginęło 283 pasażerów i 15 członków załogi. Brytyjski wywiad ustalił, że pocisk Buk M1 należał do sił zbrojnych FR[37]. Holenderski urząd do spraw bezpieczeństwa (OVV) w opublikowanym raporcie potwierdził wersję brytyjskiego wywiadu[38].
Ałmaz-Antiej, jako wiodący producent uzbrojenia rakietowego (w tym systemów Buk), został oskarżony o wyprodukowanie pocisku i tym samym związek z zestrzeleniem cywilnego samolotu. Koncern poinformował, że poddał badaniom uszkodzenia maszyny i zidentyfikował pocisk jako 9M38M1 systemu Buk M1, zarazem kategorycznie wykluczył udział strony rosyjskiej w sprawie[39][40]. Władze rosyjskie sugerowały, że pocisk mogła przypadkowo wystrzelić ukraińska obrona przeciwlotnicza[41], czemu sprzeciwiała się strona ukraińska oraz kraje UE.
Jan Nowikow, dyrektor generalny Ałmaz-Antiej, poinformował media, że pociski Buk M1 nie są produkowane w Rosji od 16 lat, ale znajdują się w wyposażeniu armii Ukrainy w liczbie 991 sztuk[41]. Śledczy Bellingcata stali na stanowisku, że pocisk został wystrzelony z 53. Rakietowej Brygady Przeciwlotniczej w Kursku należącej do sił zbrojnych FR[42][43], to zdanie podzielało większość zaangażowanych w badanie tragedii państw europejskich, zaś strona rosyjska twierdziła, że pocisk należał 223. pułku rakietowego ukraińskich sił zbrojnych[44].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
