64 Zbiorcza Dywizja Wojsk Wewnętrznych NKWD

64 Zbiorcza Dywizja Wojsk Wewnętrznych NKWD (ros. 64 Сводная дивизия внутренних войск НКВД) – jedna z radzieckich dywizji w strukturze wojsk wewnętrznych NKWD z okresu II wojny światowej. Utworzono ją głównie w celu zwalczania polskiego podziemia niepodległościowego^[1].

64 Zbiorcza Dywizja Wojsk Wewnętrznych NKWD

64 Сводная дивизия внутренних войск НКВД

Historia
Państwo	ZSRR
Sformowanie	13 października 1944
Rozformowanie	1 listopada 1946
Konflikty zbrojne
zwalczanie podziemia antykomunistycznego w Polsce
Organizacja
Dyslokacja	Lublin

Sformowana rozkazem NKWD ZSRR nr 001266 z dnia 13 października 1944 w Lublinie, operowała głównie na terenie Lubelszczyzny i Rzeszowszczyzny. Jej dowódcą został gen. mjr Sieriebriakow.

Działalność dywizji

W II połowie października 1944 na terenie powiatu zamojskiego, a także w Krasnymstawie, rozpoczął działalność I, II i III batalion 98 Pułku Pogranicznego 64 Zbiorczej Dywizji Wojsk Wewnętrznych NKWD. Od tego czasu przez Zamojszczyznę zaczęły przechodzić fale obław, rewizji i aresztowań. NKWD wspólnie z MO i UB dostarczał setki osób do zamojskiego więzienia i aresztu PUBP.

Od 20 października 1944 w Lublinie stacjonował sztab Dywizji, 145 Pułk Strzelecki, 198 samodzielny batalion piechoty zmotoryzowanej i 107 Samodzielna Grupa Manewrowa. Miejscem dyslokacji pozostałych jednostek Dywizji były: Piaski k. Lublina, Kraśnik, Zamość, Siedlce, Przemyśl, Rzeszów i Białystok.

Jak wynika z meldunku gen. Gorbatiuka, w dniach 14-20 października, czyli w okresie formowania Dywizji jej jednostki zatrzymały 740 osób. Natomiast pierwsze starcie bojowe pododdziałów Dywizji z oddziałami AK miało miejsce 25 października 1944 w rejonie Zaraszowa i Bystrzycy.

64 Zbiorcza Dywizja Wojsk Wewnętrznych NKWD istniała do końca 1946, została rozformowana rozkazem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (poprzednio NKWD) ZSRR nr 00970 z 1 listopada 1946.

Skład 20 października 1944

• dowództwo – 38 ludzi

• 2 Pułk Pograniczny NKWD bez dwóch batalionów – 512 ludzi
• 11 Pułk Pograniczny NKWD – 1237 ludzi
• 18 Pułk Pograniczny NKWD bez jednego batalionu – 549 ludzi
• 98 Pułk Pograniczny NKWD bez jednego batalionu – 712 ludzi
• 108 Pułk Pograniczny NKWD
• 145 Pułk Strzelecki Wojsk Wewnętrznych NKWD – 1093 ludzi
• 104 Oddział Pograniczny NKWD bez dwóch komendantur – 655 ludzi
• 107 samodzielna grupa manewrowa Zarządu Wojsk NKWD – 128 ludzi
• 198 samodzielny batalion piechoty zmotoryzowanej Wojsk Wewnętrznych NKWD – 831 ludzi

Na czas formowania nie przybyło jedynie Dowództwo 9 Dywizji Strzeleckiej Wojsk Wewnętrznych NKWD.

Dyslokacja jednostek 20 października 1944

• Lublin: sztab dywizji, 145 Pułk Strzelecki Wojsk Wewnętrznych NKWD, 198 samodzielny batalion piechoty zmotoryzowanej Wojsk Wewnętrznych NKWD, 107 samodzielna grupa manewrowa Zarządu Wojsk NKWD

• Białystok: 108 Pułk Pograniczny NKWD
• Budzyń: 2 Pułk Pograniczny NKWD (3 batalion strzelecki)
• Jarosław: 11 Pułk Pograniczny NKWD (sztab pułku, 2 i 3 batalion strzelecki)
• Krasnystaw: 98 Pułk Pograniczny NKWD (sztab pułku, 2 i 3 batalion strzelecki)
• Kraśnik: 2 Pułk Pograniczny NKWD (1 batalion strzelecki)
• Piaski k. Lublina: 2 Pułk Pograniczny NKWD (sztab pułku, 2 batalion strzelecki)
• Przemyśl: 11 Pułk Pograniczny NKWD (1 batalion strzelecki)
• Rzeszów: 104 Oddział Pograniczny NKWD
• Siedlce: 18 Pułk Pograniczny NKWD (1 batalion strzelecki)
• Świdry k. Łukowa: 18 Pułk Pograniczny NKWD (sztab pułku, 2 i 3 batalion strzelecki)
• Zamość: 98 Pułk Pograniczny NKWD (1 batalion strzelecki)

Dowódcy

• gen. mjr Borys P. Sieriebriakow – od 13 października 1944 (podlegał szefowi Zarządu Wojsk Wewn. NKWD ds. ochrony tyłów działającej Armii Czerwonej; w lutym 1945 mianowany dowódcą GO Głównego Doradcy MBP Polski)
• gen. mjr Paweł W. Browkin – od lutego 1945
• ppłk Jewgienij P. Goriełow (p.o.)

Szefowie sztabu

• ppłk Sierow
• ppłk Goriełow
• ppłk Ostanin (p.o.)
• ppłk Goriełow
• ppłk Szczemielew
• mjr Szedulko (p.o.)

Liczebność

• 16 października 1944 – 6864
• 17 października 1944 – 6906
• 18 października 1944 – 7902
• 19 października 1944 – 7904
• 20 października 1944 – 9754

Przypisy

1. G. Motyka, R. Wnuk, Pany i rezuny. Współpraca AK-WiN i UPA 1945-1947, Warszawa 1997, s. 17.

Bibliografia

• Heller M., Niekricz A., Historia Rosji 1917-1995. Utopia u władzy. 4 t. ISBN 5-87902-004-5.

Linki zewnętrzne

• CAW: Działalność Zbiorczej Dywizji Wojsk Wewnętrznych NKWD na terenie Polski w latach 1944-1946. archiwumcaw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
• Wzmianka o 64 Zbiorczej Dywizji WW NKWD. naszawitryna.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-17)]. dostęp 12.09.2008
• Wzmianka o 64 Zbiorczej Dywizji WW NKWD. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-15)]. dostęp 24.12.2019
• Внутренние Войска НКВД против польского подполья (Российский государственный военный архив)