5 Dywizja Pancerna SS „Wiking”

5 Dywizja Pancerna SS „Wiking” – jednostka Waffen-SS sformowana w drugiej połowie 1940 roku jako dywizja grenadierów na podstawie pułku SS „Germania” wyłączonego ze składu SS-Verfügungstruppe.

Ten artykuł dotyczy 5 Dywizji Pancernej SS Wiking. Zobacz też: 5 Dywizja Pancerna – stronę ujednoznaczniającą.

5 Dywizja Pancerna SS „Wiking”

5. SS-Panzerdivision „Wiking“

Historia
Państwo	III Rzesza
Sformowanie	1940
Rozformowanie	5 maja 1945
Nazwa wyróżniająca	Wiking
Dowódcy
Pierwszy	SS-Obergruppenführer Felix Steiner
Ostatni	SS-Oberführer Karl Ullrich
Działania zbrojne
II wojna światowa Operacja Barbarossa Operacja Fall Blau bitwa o Dniepr bitwa pod Rąblowem Bitwa pod Warszawą 1944 Operacja Frühlingserwachen
Organizacja
Formacja	Waffen-SS
Rodzaj wojsk	wojska pancerne

Historia

Czołg Panzerkampfwagen V Panther i pojazd pancerny Sd.Kfz.251 dywizji w czasie walk pod Warszawą w 1944 r.

Powstańcy warszawscy (wśród nich kpt. Cyprian Odorkiewicz „Krybar”) prezentują zdobyczne insygnia członka Dywizji Wiking.

W grudniu 1940 roku przyjęto oznaczenie nowej jednostki jako Dywizja Zmotoryzowana SS „Germania”, jednak po zakończeniu procesu formowania w styczniu 1941 roku nazwę tę zmieniono ponownie, tym razem określając nową jednostkę jako Dywizja Zmotoryzowana SS „Wiking”. Dowództwo jednostki powierzono SS-Brigadeführerowi Feliksowi Steinerowi.

Jej żołnierzami byli Niemcy z pułku Germania oraz kolaboranci z Norwegii, Szwecji, Danii, Belgii, Holandii, Finlandii i Estonii, których wcielono do pułków: „Westland” i „Nordland”. Tym samym dywizja ta była jedną z najbardziej „międzynarodowych” dywizji Waffen-SS. Była też najsilniejszą dywizją SS, dorównując doborowym liniowym dywizjom Wehrmachtu.

Uczestniczyła w inwazji III Rzeszy na ZSRR. Posuwając się na wschód między 3 a 6 lipca 1941 pododdziały dywizji dokonały serii antyżydowskich pogromów (Złoczów, Zborów, Jezierna, Tarnopol, Skałat, Grzymałów), w których zamordowano od 4300 do 7000 Żydów^[1].

W listopadzie 1942 roku, podczas walk na Kaukazie, została przekształcona w dywizję grenadierów pancernych. W październiku 1943 roku stała się dywizją pancerną, cały czas walcząc na froncie wschodnim. W maju 1944 brała udział w operacji „Maigewitter”, mającej na celu rozbicie oddziałów partyzanckich na terenie Lubelszczyzny. W bitwie pod Rąblowem toczonej 14 maja 1944 walczyła przeciw oddziałom partyzanckim Armii Ludowej, Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich oraz oddziałowi partyzantki radzieckiej^[2]. Następnie została wycofana do Niemiec w celu przezbrojenia.

Po przezbrojeniu dywizja walczyła pod Warszawą, a niektóre pododdziały dywizji uczestniczyły w tłumieniu powstania warszawskiego. W styczniu 1945 r. walczyła na Węgrzech, a działalność bojową zakończyła w Austrii w okolicach Grazu^[3].

Organizacja i skład 5 Dywizji Pancernej SS „Wiking” w maju 1944 r.

Sztab dywizji

• pluton motocykli: 6 lkm,
• samobieżna bateria artylerii plot.: 4 działka 20 mm
• pluton samobieżnej artylerii ppanc.: 3 lkm, 3 działa 75 mm (7,5 cm PaK 40)
• pluton dział piechoty: 2 działa 75 mm (7,5 cm IG 37)
• mieszany pluton grenadierów panc.: 4 ckm, 6 lkm, 2 moździerze 81 mm

5. pułk czołgów SS (5 pułk pancerny SS))

• sztab pułku
• I batalion pancerny – 4 kompanie (I-IV) – czołgi Pz.Kpfw. V „Pantera” (wg etatu 79 czołgów)
  • pluton obsługi technicznej czołgów

• II batalion pancerny – 4 kompanie (V-VIII) – czołgi Pz.Kpfw. IV (wg etatu 80-100 czołgów)
  • pluton obsługi technicznej czołgów

9. pułk grenadierów pancernych SS „Germania”

• sztab pułku
• I batalion
  • 3 kompanie (I-III)-4 ckm, 18 lkm, 2 moździerze 81 mm, 2 miotacze płomieni,
  • kompania ciężkiej broni wsparcia (IV) w składzie:
    • pluton moździerzy: 2 lkm, 4 moździerzy 120 mm,
    • pluton dział ppanc.: 3 lkm, 3 działa 75 mm (7,5 cm PaK 40)
    • 2 sekcje dział piechoty: 2 lkm, 4 działa 75 mm (7,5 cm IG 37)

• II batalion (kompanie VI-IX) – struktura i uzbrojenie jak w I batalionie
• III batalion (kompanie XI-XV wyposażone w półgąsienicowe transportery opancerzone Sd.Kfz. 251/1 Ausf. D
• 3 kompanie (I-III) na transporterach opancerzonych: 4 ckm, 40 lkm, 2 moździerze 81 mm, 2 miotacze płomieni, 7 działek 20 mm, 2 działa 75 mm
• IV kompania w składzie:
  • 1 pluton saperów: 13 lkm, 6 miotaczy płomieni
  • sekcja dział piechoty: 1 lkm, 2 działa 75 mm (7,5 cm IG 37)
  • pluton dział ppanc.: 8 lkm, 3 działa 75 mm (7,5 cm PaK 40)
  • pluton dział: 8 lkm, 6 dział 75 mm

• XVI (samobieżna) kompania artylerii plot: 12 działek 20 mm, 4 lkm,
• XVII (samobieżna) kompania dział piechoty: 6 dział 150 mm sIG 33, 8 lkm,
• XVIII zmotoryzowana kompania saperów: 2 ckm, 12 lkm, 6 miotaczy płomieni, 2 moździerze 81 mm

10. pułk grenadierów pancernych SS „Westland”

• struktura i uzbrojenie jak w 9. pułku

5. pułk artylerii pancernej SS

• sztab pułku i bateria sztabowa: 2 lkm
• samobieżna bateria artylerii plot.: 4 poczwórnie sprzężone działka 20 mm, 2 lkm

• I batalion artylerii polowej (samobieżnej):
  • sztab i (samobieżna) bateria sztabowa: 3 lkm, 3 działka 20 mm
  • 2 baterie samobieżnych lekkich haubic: każda 6 pojazdów Sd.Kfz. 124 „Wespe” uzbrojonych w haubice 105 mm (10,5 cm leFH 18)
  • 1 bateria samobieżnych ciężkich haubic polowych: pojazdy Sd.Kfz. 165 „Hummel” uzbrojonych w haubice 150 mm (15 cm sFH 18 (L/30))

• II batalion
  • sztab i bateria sztabowa: 3 lkm, 3 działka 20 mm
  • 2 zmotoryzowane baterie: każda po 6 haubic 10,5 cm leFH 18/40
• III batalion (o takiej samej strukturze jak II batalion)
• IV batalion
  • sztab i bateria sztabowa (3 lkm, 3 działka 20 mm)
  • 2 zmotoryzowane baterie: każda po 6 haubic 15 cm sFH 18, 2 lkm
  • 1 zmotoryzowana bateria: 6 dział 105 mm (10,5 cm sK 18/40), 2 lkm

5. batalion rozpoznawczy SS

• sztab batalionu
• pluton ciężkich samochodów panc.: 6 ciężkich samochodów panc. SdKfz 234/3 z 75 mm działami KwK 37, 6 lkm
• kompania samochodów panc.: 18 działek 20 mm, 24 lkm
• kompania samochodów panc.: uzbrojona w transportery opancerzone, 16 działek 20 mm, 25 lkm
• 2 kompania transporterów opancerzonych: 49 lkm, 2 moździerze 81 mm, 3 działa 75 mm
• 1 kompania transporterów opancerzonych w składzie:
  • pluton saperów: 13 lkm, 6 miotaczy płomieni,
  • pluton dział ppanc.: 8 lkm, 3 działa 75 mm (7,5 cm PaK 40),
  • sekcja dział piechoty: 2 działa 75 mm (7,5 cm lG 37), 4 lkm,
  • sekcja dział: 8 lkm, 6 dział 75 mm,
  • zmotoryzowana kolumna zaopatrzeniowa batalionu rozpoznawczego: 3 lkm

5. batalion artylerii ppanc. SS

• sztab batalionu
• 3 kompanie dział samobieżnych: każda po 14 dział 75 mm (7,5 PaK 40) i 14 lkm, Sd.Kfz. 139 Marder III/ 75 mm (7,5 cm PaK 40)

5. batalion artylerii plot SS

• sztab i bateria sztabowa
• 3 zmotoryzowane baterie ciężkiej artylerii plot: każda po 4 działa 88 mm Flak 36, 3 działka 20 mm, 3 lkm
• 1 zmotoryzowana bateria średniej artylerii plot: 9 dział 37 mm, 4 lkm
• zmotoryzowany pluton reflektorów: 4 reflektory o średnicy 600 mm

5. pancerny batalion saperów

• sztab (2 lkm)
• 1 kompania saperów na transporterach opancerzonych: 2 ckm, 46 lkm, 3 ciężkie karabiny ppanc., 2 moździerze 81 mm, 6 miotaczy płomieni Sd.Kfz 251/7 Ausf. D „Pionierpanzerwagen”
• 2 zmotoryzowane kompanie saperów: 2 ckm, 18 lkm, 2 moździerze 81 mm, 6 miotaczy płomieni
• zmotoryzowana kolumna mostowa do budowy przepraw dla czołgów ciężkich: 5 lkm
• zmotoryzowana kolumna mostowa do budowy przepraw dla czołgów lekkich: 3 lkm

5. batalion łączności SS

• 1 pancerna kompania telefoniczna: 14 lkm
• 1 pancerna kompania radiowa: 20 lkm
• 1 zmotoryzowana kolumna zaopatrzeniowa batalionu łączności

5. polowy batalion uzupełnień (szkolny)

• 5 kompanii

5. oddział zaopatrzeniowy SS

• 7 kompanii zaopatrzeniowych (I-VII) o nośności 120 ton: każda po 8 lkm
• 5. zmotoryzowana kolumna zaopatrzeniowa lekkiej artylerii plot
• 5. zmotoryzowana kompania warsztatowa: 4 lkm
• 5. zmotoryzowana kompania zaopatrzeniowa: 8 lkm

5. park samochodowy SS

• 1., 2., 3. zmotoryzowane kompanie obsługi: każda po 4 lkm
• 5. zmotoryzowana kolumna obsługi ciężkiego sprzętu (o nośności 75 ton)

Służby medyczne

• 1., 2., kompanie medyczne 5. oddziału medycznego SS: każda po 2 lkm
• 1., 2., 3. oddział 5. kolumny ambulansowej SS

Administracja

• 5. zmotoryzowana kompania piekarń polowych SS: 6 lkm
• 5. zmotoryzowana kompania rzeźni polowych SS: 6 lkm
• 5. zmotoryzowany dywizyjny pluton administracyjny SS: 2 lkm
• 5. zmotoryzowany oddział (5 plutonów) Żandarmerii Polowej SS: 15 lkm
• 5. zmotoryzowany oddział poczty polowej SS: 2 lkm

Dywizja liczyła około 14 800 oficerów i żołnierzy

Dowódcy

• SS-Obergruppenführer Felix Steiner (1 grudnia 1940 – 1 maja 1943)
• SS-Obergruppenführer Herbert Otto Gille (1 maja 1943 – 6 sierpnia 1944)
• SS-Oberführer Eduard Deisenhofer (6 sierpnia 1944 – 12 sierpnia 1944)
• SS-Standartenführer Johannes Mühlenkamp (12 sierpnia 1944 – 9 października 1944)
• SS-Oberführer Karl Ullrich (9 października 1944 – 5 maja 1945)

Przypisy

1. Struve 2022 ↓, s. 42.
2. Mała Encyklopedia Wojskowa 1971 ↓, s. 35, t.3.
3. Niemiecka broń pancerna 1999 ↓, s. 407,.

Bibliografia

• Janusz Ledwoch: Waffen SS jednostki pancerne. Warszawa: Inter-Model, 1993. Brak numerów stron w książce
• Jacek Solarz: Wiking 1941-1945. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 2003. ISBN 83-7219-167-0. Brak numerów stron w książce
• Ryszard Majewski: Waffen-SS mity i rzeczywistość. Wrocław: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983, s. 284-285. ISBN 83-03-00102-7.
• Robin Lumsden: Waffen-SS organizacja działania bojowe umundurowanie. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1999. ISBN 83-7219-018-6. Brak numerów stron w książce
• pismo Militaria nr 4/2010
• Kai Struve. German Pogroms: Atrocities of the Waffen-SS Division ‘Wiking’ in Eastern Galicia in July 1941. „Moreshet. Journal for the Study of the Holocaust and Antisemitism”. 19, 2022. (ang.).
• Praca zbiorowa: Mała Encyklopedia Wojskowa. Warszawa: MON, 1971.Sprawdź autora:1.
• Dariusz Jędrzejewski, Zbigniew Lalak: Niemiecka broń pancerna 1939-1945. Warszawa: Lampart, 1999.Sprawdź autora:1.

Kontrola autorytatywna (Niemieckie dywizje pancerne):

• VIAF: 132524583
• LCCN: n80125126
• GND: 4001497-6
• NKC: xx0012624
• J9U: 987007383054505171