3 Pułk Dragonów (II RP)

3 pułk dragonów – oddział jazdy dywizyjnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej okresu wojny polsko-bolszewickiej.

3 pułk dragonów

3 pułk strzelców konnych

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1919 (przemianowanie)
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
Organizacja
Rodzaj wojsk	jazda

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych z 17 czerwca 1919, z luźnych szwadronów poprzydzielanych do oddziałów piechoty jako kawaleria dywizyjna, utworzone zostały cztery pułki dragonów: 1. w Lublinie, 2. w Pińczowie, 3. w Tarnowie i 4 pułk dragonów kresowych^[1]. Pułki posiadały różną liczbę dywizjonów i szwadronów. 3 pułk miał początkowo trzy szwadrony. Etat szwadronu polowego pułku dragonów wynosił: 5 oficerów, 1 podchorąży, 23 podoficerów i 140 szeregowych. Koni wierzchowych 146, taborowych 14, jedna kuchnia polowa i 6 wozów. Pułk nie miał osobnej komisji gospodarczej. Dowództwo pułku obsługiwane było przez komisję gospodarczą dowództwa frontu na którym działały jego dywizjony^[1].

Pułk posiadał też szwadron zapasowy. Ten dzielił się na dwa oddziały: sztabowy i rekrucki. Etat szwadronu wynosił 8 oficerów (w tym dowódca i adiutant, 2 ujeżdżczy koni, dowódca oddziału rekrutów, oficer kasowy, lekarz i weterynarz), 15 podoficerów, 100 szeregowych, 93 konie wierzchowe, 10 taborowych^[2]. Do 3 pułku dragonów (z miejscem postoju szwadronu zapasowego w Tarnowie) zaliczono szwadrony 5 i 6 Dywizji Piechoty oraz Brygady Górskiej^[3].

Jesienią 1919 zreorganizowano jazdę dywizyjną^[2]. W miejsce istniejących pułków dragonów sformowano cztery pułki strzelców konnych. Dowództwa pułków strzelców konnych sprawowały tylko funkcje inspekcyjne, nie dowódcze. Dwudywizjonowy 3 pułk strzelców konnych we wrześniu swój I dywizjon wydzielił dla 6 Dywizji Piechoty, a II dywizjon oddał Dywizji Górskiej^[4]. Poza zmianą nazwy, przemianowanie to nie pociągnęło za sobą żadnych zmian organicznych wewnątrz pułków. Dawni dragoni przestali jednak nosić zielone patki na kołnierzach. W międzyczasie pułki rozrosły się do czterech dyonów i posiadały nominalnie po 8 szwadronów i szwadron zapasowy. W drugiej połowie 1920 wyszły nowe etaty wojenne pułków strzelców konnych. Według tych etatów, w skład pułku wchodziły trzy dywizjony z numeracją I–III, oraz szwadron zapasowy. Dywizjon składał się z dowództwa dyonu, plutonu ckm na taczankach i dwóch szwadronów z wewnętrzną numeracją pułkową 1–6. Szwadron zapasowy dzielił się na dowództwo ze sztabem i sekcją łączności, oraz oddziały: rekrutów, ozdrowieńców, ujeżdżania koni i karabinów maszynowych^[2].

W międzyczasie do pułku wcielono szwadron konny żandarmerii i 2 szwadron kujawski Newelskiego^[5].

W przyjętej, w 1921, pokojowej organizacji jazdy zdecydowano się na pozostawienie dziesięciu pułków strzelców konnych, jako jazdy dywizyjnej. Pułki podporządkowane zostały dowódcom okręgów korpusów na terenie, których stacjonowały bądź eksterytorialnie. Nastąpiła reorganizacja "wojennych" pułków strzelców konnych. Istniejący III dywizjon 3 psk rozwinął się w 23 pułk ułanów, zaś 1 szwadron był zalążkiem 9 pułk ułanów^[6].

Struktura organizacyjna

Pierwszy skład^[7]:

• dowództwo pułku w Tarnowie
• szwadron kawalerii lwowskiej „Wilki”^[a]
• 2 szwadron jazdy wołyńskiej
• 1 szwadron 2 pułku ułanów

Żołnierze pułku

Obsada personalna I/3psk w 1920^[9]

Stanowisko	Stopień, imię i nazwisko
Dowódca dywizjonu	rtm. Henryk Tarło
Adiutant	ppor. Julian Wierucki
Lekarz	pchor. san. Leon Berkowicz
Lekarz wet.	ppor. lek. wet. Stanisław Gielitowicz
Dowódca 1 szwadronu	por. Stanisław Gepner
Dowódca plutonu	por. Feliks Batkowski
Dowódca plutonu	ppor. Adolf Birnbaum (od 25 IX)
Dowódca 2 szwadronu	por. Stefan Liszko
Dowódca plutonu	ppor. Stanisław Wierzycki
Oficer dyonu (dowódca plutonu)	ppor, Leopold Letyński
Oficer dyonu	ppor. Stanisław Świderski

Uwagi

1. Szwadronu obrony Lwowa „Wilki" rtm. Krynickiego utworzony został 3 listopada 1918. W jego skład wchodziły dwa plutony konne i jeden pieszy. Z czasem rozrósł się do dywizjonu i w połowie 1919 stanowił kawalerię dywizyjną 5 Dywizji Piechoty, a ewidencyjnie należał do 6 pułku ułanów. Dywizjonem dowodził rtm. Adam Bieńkowski. W czerwcu 1919 wcielony został do 3 pułku dragonów^[8].

Przypisy

1. Grobicki 1926 ↓, s. 48.
2. Grobicki 1926 ↓, s. 50.
3. Odziemkowski 2010 ↓, s. 391.
4. Wyszczelski 2006 ↓, s. 130-131.
5. Grobicki 1926 ↓, s. 51.
6. Kostrzewski 1992 ↓, s. 5.
7. Grobicki 1926 ↓, s. 49.
8. Grobicki 1932a ↓, s. 108.
9. Tuliński 2020 ↓, s. 866.

Bibliografia

• Jerzy Grobicki. Zarys historyczny organizacji kwalerji dywizyjnej w latach 1918–1921. „Przegląd Kawaleryjski”. 6 (16), listopad–grudzień 1926. Warszawa: Departament II Kawalerii MSWojsk..
• Jerzy Grobicki. Organizacja kawalerji polskiej w latach 1918 - 1921. „Przegląd Kawaleryjski”. 9 (2), s. 97-120, 1932. Warszawa: Departament Kawalerji M.S.Wojsk..
• Andrzej Kostrzewski: 3 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego. Pruszków: Oficyna wydawnicza Ajaks, 1992, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 16. ISBN 83-85621-00-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.