34 Budziszyński Pułk Piechoty

34 Budziszyński pułk piechoty (34 pp) – oddział piechoty ludowego Wojska Polskiego.

Ten artykuł dotyczy 34 pp ludowego Wojska Polskiego. Zobacz też: inne pułki piechoty noszące numer „34”.

34 pułk piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1944
Rozformowanie	1963
Nazwa wyróżniająca	Budziszyński
Tradycje
Kontynuacja	34 Pułk Desantowy
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Stanisław Pluto
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Numer	JW 2873, JW 3601[1]
Dyslokacja	Sanok, Łódź, Słupsk
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Piechota
Podległość	8 Drezdeńska Dywizja Piechoty

Formowanie

Na podstawie rozkazu nr 7 dowódcy 2 Armii WP z 13 września 1944 23 pułk piechoty został przemianowany na 34 pułk piechoty. W tym czasie pułk stacjonował w lesie na południowy wschód od miejscowości Mordy. Tam 21 października 1944 żołnierze pułku złożyli przysięgę. Jednostka wchodziła w skład 8 Dywizji Piechoty i była organizowana w oparciu o sowiecki etat nr 04/501 pułku strzelców gwardii^[2].

Osobny artykuł: Struktura organizacyjna polskiej dywizji piechoty w 1945.

Działania bojowe

Od chwili sformowania do zakończenia wojny pułk walczył w składzie 8 Dywizji Piechoty. W czasie forsowania Nysy, działając na głównym kierunku natarcia dywizji, uchwycił przyczółek pod Rothenburgiem. Następnie toczył walki pod Geheege, Nieder Horka, Kollm, Jänkendorf i Diehsa. Bronił się pod Ödernitz, Niesky, Budziszynem, Grossdubrau, Grosswelka i Cölln, gdzie poniósł dotkliwe straty. Na północ od Budziszyna, gdzie działając pojedynczymi batalionami współdziałał z pododdziałami 1 KPanc. I batalion 34 pp ochraniał sztab 2 Armii WP w rej. Kleinwelka. W operacji praskiej pułk walczył pod Lobendavą i Mikulašovicami. Szlak bojowy zakończył pod miejscowością Ušték^[3].

Osobne artykuły: Operacja łużycka, Bitwa pod Budziszynem (1945) i Operacja praska.

Okres powojenny

20 maja 1945 dowódca pułku wysłał na samochodach grupę operacyjną, która miała jak najszybciej wystawić posterunek na moście na Odrze w Krośnie Odrzańskim^[4].

Od 28 maja 1945 pułk ochraniał zachodnią granicę Polski od Sadzarzewic do Zasiek^[5]. Sztab pułku stacjonował w Brodach. I batalion pułku zorganizował na odcinku od Sadzarzewic do Strzegowa, strażnice w Sadzarzewicach, Markosicach i Późnej^[5]; II batalion na odcinku od Strzegowa do Janiszowic zorganizował strażnice na południowy zachód od Strzegowa, w Mielnie, w lesie na południe od Mielna i w Janiszowicach^[5], a III batalion ochraniał odcinek do Zasiek i zorganizował jedną strażnicę^[5].

Osobny artykuł: Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej.

12 lipca 1945 I batalion pułku przybył do Sanoka i został zakwaterowany w miejscowych koszarach, do 1939 należących do 2 pułku strzelców podhalańskich^[6][7].

Na podstawie rozkazu nr 295 Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z 28 sierpnia 1945 pułk otrzymał nazwę wyróżniającą „Budziszyński”^[8].

W 1945 na bazie pułku została sformowana 38 komenda odcinka Komańcza^[9].

25 stycznia, 28 marca i 13 kwietnia 1946 we wsi Zawadka Morochowska żołnierze pułku dopuścili się zbrodni wojennej na ukraińskiej ludności cywilnej.

Osobny artykuł: Zbrodnie w Zawadce Morochowskiej.

Na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 053/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 30 marca 1946 pułk otrzymał numer jednostki wojskowej „2873”.

Po zakończeniu wojny pułk stacjonował w Łodzi (Łódzki Okręg Wojskowy)^[2].

28 marca 1947, w Lesku pułk był inspekcjonowany przez II wiceministra Obrony Narodowej, generała broni Karol Świerczewskiego, który następnego dnia zginął w zasadzce zorganizowanej przez żołnierzy UPA.

Jednostka wzięła udział w akcji „Wisła”. W tym okresie pułkiem dowodził płk Jan Gerhard. Wówczas sztab pułku funkcjonował w Wańkowej^[10].

W dniach 7–9 czerwca 1949 jednostka została dyslokowana do garnizonu Słupsk^[11] (Pomorski Okręg Wojskowy), gdzie zajęła koszary przy ulicy Rokossowskiego 61. W tym samym oddział został przeformowany w 34 Budziszyński zmotoryzowany pułk piechoty.

W 1950 jednostka została podporządkowana dowódcy 16 Kaszubskiej Dywizji Zmechanizowanej i przeformowana w 34 Budziszyński pułk zmechanizowany. W październiku 1952 pułk został podporządkowany dowódcy 8 Drezdeńskiej Dywizji Zmechanizowanej.

Jesienią 1958 jednostka została przeformowana w 34 Budziszyński pułk piechoty i włączona w skład 23 Dywizji Piechoty.

W 1963 jednostka została przeformowana w 34 Budziszyński pułk desantowy.

Żołnierze pułku

Z tym tematem związana jest kategoria: żołnierze 34 Budziszyńskiego Pułku Piechoty.

Dowódcy pułku

• mjr / ppłk Stanisław Pluto (28 sierpnia 1944 – 1946)
• płk Jan Gerhard (od 1946)
• mjr Józef Kamiński
• Kazimierz Makarewicz (1956–1957)
• Julian Baranowski

Zastępcy dowódcy pułku^[12]

• ppłk Jan Gerhard
• mjr Emil Cimura

Szefowie sztabu^[12]

• kpt. Wacław Warzywniak (do września 1944)
• kpt. Jan Grablis
• por. Leon Bereznicki
• p.o. mjr Antoni Szwander
• por. Tadeusz Pawlikowski

Odznaczeni Order Krzyża Grunwaldu III klasy

(do 31 grudnia 1946)^[13]

• por. Mieczysław Walesiuk – pośmiertnie
• ppor. Czesław Zaprawa

Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari

(do 31 grudnia 1946)^[13]

• por. Lubomir Ciesielski
• strz. Jan Goryl – pośmiertnie^[a]
• mjr Józef Kamiński
• ppor. Józef Karwowski (pośmiertnie)^[14]

Sztandar pułku

Pułk otrzymał sztandar prawdopodobnie w dniu przysięgi, 22 października 1944^[15].

Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 98 × 124 cm, obszyty z trzech stron frędzlą złotą i przymocowany do drzewca za pomocą dziewięciu kółek. Drzewce z ciemno politurowanego drewna. Głowica w kształcie orła wspartego na kuli, która umieszczona jest na cokole skrzynkowym^[b].

Strona główna:
Na czerwonym polu, aplikowany i haftowany biało-złoty orzeł. W prawym dolnym rogu haftowana biało-złotą nicią cyfra „34”^[15].

Strona odwrotna:
Na białym polu biało-złotą nicią haftowany napis „HONOR I OJCZYZNA”. W prawym dolnym rogu haftowana biało-złotą nicią cyfra „34”^[15].

Uwagi

1. Żył w latach 1924–1946. Został pochowany w kwaterze żołnierzy Wojska Polskiego na Cmentarzu Centralnym w Sanoku.
2. Puszka barwy złotej → Bigoszewska i Wiewióra 1974 ↓, s. 92.