20 złotych 1925 Polonia

20 złotych 1925 Polonia – moneta próbna okresu złotowego II Rzeczypospolitej, wybita według projektu Antoniego Madeyskiego, który zajął drugie miejsce w konkursie przeprowadzonym w 1925 r. na projekt złotych polskich monet planowanych do wprowadzenia do obiegu jako element reformy walutowej Władysława Grabskiego^[1].

20 złotych 1925 Polonia

Państwo	Polska
Emitent	Mennica Państwowa
Typ monety	moneta próbna kolekcjonerska
Nominał	20 złotych
Rocznik	1925
Emisja
Mennica	Mennica Państwowa
Nakład	105 szt. (brąz) 12 szt. (srebro) 10 szt. (miedź) 5 szt. (złoto)
Projektant	Antoni Madeyski
Opis fizyczny
Masa	4,56–5,85 grama (brąz) 4,32 grama (srebro) 4,44–4,56 grama (miedź) 5,93–6,00 gramów (złoto)
Średnica	21 mm
Materiał	brąz, srebro, miedź, złoto
Rant	gładki
Stempel	zwykły

Rys historyczny

W jednym z aktów prawnych poprzedzających reformę Władysława Grabskiego, tj. w dekrecie Prezydenta RP z 20 stycznia 1924 r., przewidywano bicie 3100 złotych z jednego kilograma stopu złota próby 900 (⁹/₃₁ grama czystego kruszcu na 1 złoty), w nominałach: 10, 20, 50 i 100 złotych. 26 maja 1924 r. Minister Skarbu wydał rozporządzenie ustalające wzory 13 monet o nominałach od 1 grosza do 100 złotych, w tym planowanych wówczas do wprowadzenia czterech nominałów ze złota, dla których wybrano wspólny wzór awersu autorstwa Antoniego Madeyskiego (określający również nominał) oraz wspólny rewers z klęczącym rycerzem autorstwa Tadeusza Breyera^[2].

Mimo wydanego w 1924 r. rozporządzenia, w ramach kolejnego etapu przygotowań Mennicy Państwowej do realizacji postanowień dekretu, na początku 1925 r. rozpisano nowy konkurs na projekt złotych polskich monet obiegowych. Zwyciężczynią została Zofia Trzcińska-Kamińska, według projektu której bito później (od 1926 r.) złote bulionowe 20-złotówki z Bolesławem Chrobrym. Drugie – nagrodzone miejsce zajął właśnie projekt Antoniego Madeyskiego przedstawiający profil głowy kobiety w chuście i w wieńcu z koniczyny na tle kłosów pszenicy – w zamyśle artysty była to zapewne Polonia – personifikacja Polski^[3][4].

Nagrodzony projekt rewersu Antoniego Madeyskiego został wybity przez Mennicę Państwową w postaci próbnej 20-złotówki z umieszczoną datą roczną „1925", bez napisu „PRÓBA” i znaku mennicy w Warszawie^[1].

W latach trzydziestych XX w. z projektu rewersu Madeyskiego skorzystano dla monet obiegowych: 2, 5 oraz 10 złotych^[5].

Awers

Na tej stronie umieszczono godło – orła w koronie, poniżej napis „20 ZŁOTYCH 20”^[6]. Rysunek awersu jest zgodny z zatwierdzonym rozporządzeniem z 1924 r. projektem Antoniego Madeyskiego^[7].

Rewers

Na tej stronie monety znajduje się lewy profil głowy kobiety w wianku na tle promieni słonecznych w formie zboża, powyżej w otoku napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, z lewej strony u dołu: „1925 R.”, z prawej strony u dołu małymi literami: „ANT. MADEYSKI”^[6]. Rewers został wykonany według nagrodzonego w 1925 r. projektu Antoniego Madeyskiego^[3].

Opis

Moneta została wybita z rantem gładkim na krążku o średnicy 21 mm. W drugim dziesięcioleciu XXI w. znane są jej następujące odmiany w^[6]:

• brązie (nakład 105 sztuk, masa 4,56–5,85 grama),
• srebrze (nakład 12 sztuk, masa 4,32 grama),
• miedzi (nakład 10 sztuk, masa 4,44–4,57 grama),
• złocie (nakład 5 sztuk, masa 5,93–6 gramów).

W okresie międzywojennym utrwaliła się w części społeczeństwa potoczna opinia, iż kobieta na rewersie to królowa Jadwiga, gdyż Madeyski wykonał również sarkofag tej królowej dla katedry wawelskiej. Według tradycji obowiązującej w rodzinie artysty utrwalił on w tym wizerunku idealizowany portret swej siostrzenicy – Wandy Syrokomskiej-Petraźyckiej. Według innych relacji modelką była Janina Żółtowska (która przed I wojną światową odwiedziła Madeyskiego w rzymskiej pracowni), późniejsza żona Ludwika Hieronima Morstina, w 1923 r. polskiego attaché wojskowego w Rzymie, przyjaciela Madeyskiego. Podobno rezultatem odnowionej po latach znajomości było między innymi to, że artysta w 1925 r. stanął do konkursu na projekt polskiej monety złotej, w którym utrwalił urodę modelki w profilu podobnym do profilu królowej Jadwigi z sarkofagu wawelskiego. Być może więc w potocznej opinii była i część prawdy, iż na monecie tej widniała głowa królowej Polski^[4].

Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI w. ze znanych monet II Rzeczypospolitej dwudziestozłotówka próbna Polonia jest^[8]:

• jedną z trzech próbnych monet 20-złotowych, obok:
  • 20 złotych 1925 Bolesław Chrobry,
  • 20 złotych 1924 Monogram RP,
• jednym z pięciu nominałów wybitym z rewersem Polonia autorstwa Antoniego Madeyskiego, obok:
  • próbnej 1 złoty 1932 Polonia,
  • obiegowej 2 złote wzór 1932 Polonia,
  • obiegowej 5 złotych wzór 1932 Polonia,
  • obiegowej 10 złotych wzór 1932 Polonia,
• jedną z siedmiu monet będącymi efektem przygotowań Mennicy Państwowej do wprowadzenia złotych monet obiegowych przewidywanych przez reformę walutową Władysława Grabskiego, obok:
  • 10 złotych 1925 Profile kobiety i mężczyzny – projektu Antoniego Madeyskiego,
  • 10 złotych 1925 Bolesław Chrobry projektu Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej,
  • 20 złotych 1924 Monogram RP projektu T. Załuskiego,
  • 20 złotych 1925 Bolesław Chrobry – projektu Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej
  • 50 złotych 1924 Klęczący rycerz – projektu Tadeusza Breyera oraz
  • 100 złotych 1925 Mikołaj Kopernik – projektu Stanisława Szukalskiego.

W początku XXI w. Mennica Polska w ramach serii: „240 lat Mennicy Polskiej – Repliki monet polskich według projektów z okresu międzywojennego” wydała blister zawierający cztery pozłacane repliki/wyobrażenia złotych monet II Rzeczypospolitej z awersami zgodnymi z rozporządzeniem Ministra Skarbu z 1924 r. zatwierdzającym wzory polskich monet obiegowych oraz rewersem „Polonia” autorstwa Antoniego Madeyskiego. Numizmat 20-złotówki z tego blistra jest de facto repliką próby 20 złotych 1925 Polonia^[9].

Odmiany

Znane są również odbitki w mosiądzu – nakład nieznany, masa 3,5 grama^[6].

Zobacz też

• monety próbne II Rzeczypospolitej
• 20 złotych 1925 Bolesław Chrobry
• 20 złotych 1924 Monogram RP
• 10 złotych 1925 Bolesław Chrobry
• 10 złotych 1925 Profile kobiety i mężczyzny
• 50 złotych 1924 Klęczący rycerz
• 100 złotych 1925 Mikołaj Kopernik
• 2 złote wzór 1932 Polonia
• 5 złotych wzór 1932 Polonia
• 10 złotych wzór 1932 Polonia
• 20 złotych
• Polonia (moneta)

Przypisy

1. Mennica PolskaM.P. S.A. Mennica PolskaM.P., Blister: Repliki monet polskich według projektów z okresu międzywojennego – Głowa Kobiety, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa, s. 2.
2. JerzyJ. Chałupski JerzyJ., Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 230–231, ISBN 83-912223-4-9.
3. JerzyJ. Chałupski JerzyJ., Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 231, ISBN 83-912223-4-9.
4. Mennica PolskaM.P. S.A. Mennica PolskaM.P., Blister: Złotówki okresu międzywojennego, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa, s. 6.
5. JerzyJ. Chałupski JerzyJ., Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 173, ISBN 83-912223-4-9.
6. JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 250–253, ISBN 978-83-87355-65-4.
7. JerzyJ. Chałupski JerzyJ., Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 250, ISBN 83-912223-4-9.
8. JanuszJ. Parchimowicz JanuszJ., Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16–60, 64–278, ISBN 978-83-87355-65-4.
9. Mennica PolskaM.P. S.A. Mennica PolskaM.P., Blister: Repliki monet polskich według projektów z okresu międzywojennego – Głowa Kobiety, „240 lat Mennicy Polskiej”, Warszawa. Brak numerów stron w czasopiśmie

Bibliografia

• J. Parchimowicz Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4