10 Sudecka Dywizja Piechoty

10 Sudecka Dywizja Piechoty (10 DP) – związek taktyczny piechoty ludowego Wojska Polskiego.

Ten artykuł dotyczy 10 DP ludowego Wojska Polskiego. Zobacz też: inne dywizje piechoty noszące numer „10”.

10 Sudecka Dywizja Piechoty

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1944
Rozformowanie	1949
Nazwa wyróżniająca	Sudecka[a]
Tradycje
Nadanie sztandaru	14 stycznia 1945
Kontynuacja	10 Sudecka DPanc 10 Sudecka DZ
Dowódcy
Pierwszy	płk Andrzej Czartoryski
Ostatni	płk Wacław Zwierzański
Działania zbrojne
Operacja łużycka Operacja praska
Organizacja
Numer	JW 2843[b]
Dyslokacja	Kłodzko Jelenia Góra[c][d];
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	3 Armia WP[2] 2 Armia WP Śląski Okręg Wojskowy[e]
Skład	25 pułk piechoty 27 pułk piechoty 29 pułk piechoty 39 pułk artylerii lekkiej

19 sierpnia 1945 Naczelny Dowódca WP rozkazem nr 180 nadał 10 DP miano „Sudecka”^[3].

Formowanie

Na podstawie Rozkazu Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 41 na początku października 1944 rozpoczęto w Rzeszowie formowanie 10 Dywizji Piechoty jako jednostki 3 Armii WP.

11 listopada 1944 w Rzeszowie odbyła się pierwsza defilada w rocznicę odzyskania niepodległości. 14 stycznia 1945 dywizja otrzymała z rąk Naczelnego Dowódcy WP gen. broni Michała Roli-Żymierskiego sztandar^[3]. W tym też dniu odbyła się pierwsza przysięga wojskowa oddziałów dywizji^[3].

Struktura organizacyjna

Dowództwo 10 DP

25 pułk piechoty

27 pułk piechoty

29 pułk piechoty

39 pułk artylerii lekkiej

13 samodzielny dywizjon artylerii samochodowej

10 batalion szkolny

21 batalion saperów

12 batalion sanitarny

10 kompania rozpoznania

19 kompania łączności

9 kompania chemiczna

oddziały specjalne

Działania bojowe

22 stycznia 1945 10 DP opuściła Rzeszów i przystąpiła do ochrony obiektów przemysłowych na Górnym Śląsku.

W połowie lutego przegrupowała się na Pomorze Zachodnie, gdzie ochraniała prawe skrzydło 1 Frontu Białoruskiego. Niektóre pododdziały dywizji prowadziły walkę z niemieckimi dywersantami i oddziałami wroga, które znalazły się w okrążeniu.

Z dniem 27 lutego 1945 została ona podporządkowana 2 Armii Wojska Polskiego i po koncentracji w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego została przerzucona w rejon Wrocławia, aby wziąć udział w walkach o to miasto.

Na początku kwietnia 1945 2 Armia WP zgodnie z rozkazem Dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego otrzymała zadanie wzięcia udziału w operacji łużyckiej na kierunku Drezna. Pododdziały 10 DP wyruszyły w kierunku Nysy Łużyckiej i zluzowały oddziały radzieckie. Rozpoczęto rozbudowę inżynieryjną pozycji obronnych oraz przygotowania do forsowania Nysy. W dniu 16 kwietnia dywizji nie powiodło się forsowanie Nysy Łużyckiej. Następnego dnia w dalszym ciągu nie uzyskano powodzenia. Dopiero 18 kwietnia jej pododdziały zdobyły niewielki przyczółek w rejonie Dobrzynia. 20 kwietnia dywizja ostatecznie sforsowała Nysę na całym pasie natarcia i posunęła się o 6-11 km do przodu. W kolejnych dniach wyszła na rubież: Tzschelln, Boxberg, Hirschwalde i Sproitz. Następnie dywizja brała udział w walce z oddziałami niemieckimi zdążającymi z południa na odsiecz Berlinowi.

Kolejnym etapem walk był udział wraz z całą 2 Armią WP w operacji praskiej. 11 maja dywizja zakończyła swój szlak bojowy^[4].

Sztandar dywizji

Sztandar dywizji ufundowany został przez społeczeństwo Rzeszowa i powiatu rzeszowskiego. 14 stycznia 1945 gen. broni Michał Rola-Żymierski wręczył dywizji sztandar^[4]. Towarzyszyli mu gen. bryg. Aleksander Zawadzki i gen. Karol Świerczewski.

Opis sztandaru

Płat o wymiarach 98 x 98 cm obszyty z trzech stron złotą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą 7 białych tasiemek. Drzewce z jasnego, politurowanego drewna. Głowica w kształcie orła wspartego na kuli^[4].

Strona główna:
Na czerwonym adamaszku haftowany srebrną nicią orzeł^[f]. Ponad orłem haftowany w półokrąg złotą nicią, napis: „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”, poniżej „10 SUDECKA DYWIZJA PIECHOTY WOJSK Polskich”^[4].

Strona odwrotna:
Na białym adamaszku ślad po wizerunku. Powyżej złotą nicią napis: „BÓG, HONOR I OJCZYZNA”^[4].

Okres powojenny

Po zakończeniu działań wojennych forsownym marszem pieszo 14-17 maja 1945^[5] przegrupowana na Dolny Śląsk nad granicę czechosłowacką do ochrony granicy południowo-zachodniej w rejonie Jeleniej Góry i Kłodzka. W związku z incydentami na granicy południowej dywizję 12 czerwca 1945 skierowano do ochrony granicy na odcinku Karpacz-Paczków. W czerwcu 1945 dowództwo dywizji stacjonowało w Jeleniej Górze. Jej żołnierze brali udział w akcji osiedleńczej w okolicach Lwówka Śląskiego i Wlenia. Zgodnie z rozkazem organizacyjnym Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 0305/Org. z 10 listopada 1945 dywizja przeszła na etaty pokojowe^[6].

Skład i rozmieszczenie (początek 1949)

Nazwa jednostki	Miejsce stacjonowania
Dowództwo 10 DP	Jelenia Góra
25 pułk piechoty	Wrocław
27 pułk piechoty	Kłodzko
29 pułk piechoty	Jelenia Góra
39 pułk artylerii lekkiej	Strzegom
13 dywizjon artylerii przeciwpancernej	Kłodzko
21 batalion saperów	Jelenia Góra

Przeformowanie

Rozkazem Nr 0056/0rg z 30 marca 1949 Minister ON nakazał dowódcy OW IV do 1 września 1951 przenieść 10 Sudecką Dywizję Piechoty z etatów 2/76-2/81 na etaty 5/44,5/47, 5/50-5/59 dywizji pancernej o ogólnym stanie osobowym 6197 żołnierzy oraz 34 pracowników kontraktowych.

W połowie 1949 przeniesiono z Jeleniej Góry do Wrocławia dowództwo 10 Sudeckiej DP i przeformowano na dowództwo 10 Sudeckiej DPanc. Dywizja weszła w skład 2 Korpusu Pancernego.

Osobny artykuł: 10 Sudecka Dywizja Pancerna.

Żołnierze

Dowódcy dywizji

• płk Andrzej Czartoryski (29 września 1944 - 18 kwietnia 1945)^[3]
• płk Dymitr Dibienko (8 - 16 kwietnia 1945)^[3]
• płk Aleksander Struc (AC) (od 17 kwietnia 1945 do końca wojny)^[3]
• płk Stiepan Żydek-Zieliński (AC) 12 grudnia 1946 – 24 maja 1947 (od grudnia 1946 gen. bryg.)
• płk Ludwik Barański 24 maja 1947 – 13 grudnia 1948
• płk Wacław Zwierzański 13 grudnia 1948 – 25 marca 1949

Oficerowie

• ks. mjr Ksawery Andrysiak – proboszcz dywizji (od 15 grudnia 1947)^[7]

Uwagi

1. Rozkaz Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 180 z 19.08.1945^[1].
2. Rozkaz organizacyjny Naczelnego Dowódcy WP nr 053/Org. z 30.3.1946
3. Rozkaz Dowódcy Okręgu Wojskowego Nr IV z 20 października 1945 o przedyslokowaniu 10 Dywizji Piechoty do garnizonu Jelenia Góra.
4. Koszary Kościuszki; al. Obrońców (obecnie ul. Sudecka)
5. Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP Nr 00510 z 5 września 1945
6. dziób i szpony złote