Żydzi w Polsce

Żydzi w Polsce – jedna z ustawowo uznanych mniejszości narodowych w Polsce^[1].

Historia

Osobny artykuł: Historia Żydów w Polsce.

Przyjęcie Żydów w Polsce przez Kazimierza Wielkiego (mal. Wojciech Gerson, 1874)

Pierwsze wzmianki o Żydach na terenach polskich pochodzą z X wieku, a pierwszym oficjalnym polskim dokumentem nadającym Żydom przywileje i autonomię był statut kaliski z 1264^[2].

Żydzi napływali do Polski ze względu na stosunkowo najlepsze (na tle nieustannych pogromów w Europie Zachodniej) warunki bezpiecznego życia i rozwoju własnej kultury oraz gwarantowaną przywilejami królewskimi autonomię gmin wyznaniowych^[2].

Liczba Żydów w Polsce tradycyjnie oscylowała w okolicach 10% populacji (najwięcej w Europie)^[2].

Rozwój żydowskiego życia w Polsce został brutalnie przerwany przez II wojnę światową i hitlerowską politykę Endlösung. Z ok. 3,5 miliona polskich Żydów wojnę przeżyło ok. 300 tys.^[2]

W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w kilku falach emigracyjnych wyjechała większość polskich Żydów^[2]. Powodami takiego stanu rzeczy były wydarzenia takie jak: pogrom kielecki, w Przedborzu, w Krakowie, czystka w Wojsku Polskim i nagonka antysemicka w ramach Marca '68^[3].

Po roku 1989 nastąpiło odrodzenie życia żydowskiego w Polsce^[2]. Wiele osób powróciło do swoich żydowskich korzeni^[2]. Powstały nowe organizacje działające na rzecz rozwoju życia społeczności żydowskiej w Polsce^[2].

Współczesność

Żydzi to mniejszość narodowa, do której przynależność podczas przeprowadzonego w 2011 r. Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań zadeklarowało 7353 obywateli polskich (wedle danych poprzedniego Narodowego spisu powszechnego z 2002 r. liczebność mniejszości żydowskiej wynosiła 1055 osób), w tym: w województwie mazowieckim – 2690 osób (według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. – 397), dolnośląskim – 880 (według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. – 204), małopolskim – 745 (według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2002 r. – 50)^[2].

Żydzi mieszkają w rozproszeniu, przede wszystkim w dużych miastach^[2].

Żydzi to wyznawcy religii mojżeszowej. Istotne znaczenie w życiu mniejszości żydowskiej odgrywa działalność Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej oraz zrzeszonych w nim gmin^[2].

Główne organizacje^[2]:

• Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce,
• Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny,
• Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej,
• Stowarzyszenie „Dzieci Holokaustu” w Polsce,
• Żydowska Ogólnopolska Organizacja Młodzieżowa,
• Fundacja „Shalom”,
• Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Najważniejsze tytuły prasowe^[2]:

• „Dos Jidisze Wort – Słowo Żydowskie” – miesięcznik,
• „Midrasz” – dwumiesięcznik.

Największe imprezy kulturalne^[2]:

• Festiwal Kultury Żydowskiej „Warszawa Singera”,
• Dni Książki Żydowskiej w Warszawie,
• Obchody Rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim,
• Spotkania z Kulturą Żydowską Simcha we Wrocławiu.

Przypisy

1. Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. z 2017 r. poz. 823).
2. Mniejszości Narodowe i Etniczne: Żydzi [online], Serwis Rzeczypospolitej Polskiej [dostęp 2020-10-03].
3. Jak „obcy klasowo” stał się „obcym narodowo”. Propaganda Marca 1968 [online], Żydowski Instytut Historyczny [dostęp 2024-09-24] (pol.).