Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Żełuczka izydiowa, tarczownica obsypana (Xanthoparmelia conspersa (Ehrh. ex Ach.) Hale) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].
.JPG) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żełuczka izydiowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Xanthoparmelia conspersa (Ehrh. ex Ach.) Hale Phytologia 28: 485 (1974) | |
.jpg)
.JPG)
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Xanthoparmelia, Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w roku 1799 Jakob Friedrich Ehrhart i Erik Acharius nadając mu nazwę Lichen conspersus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1974 Mason Ellsworth Hale, przenosząc go do rodzaju Xanthoparmelia[1].
Niektóre synonimy naukowe[3]:
Nazwy polskie według W. Fałtynowicza[2].
Listkowata, rozetkowata lub nieregularna plecha osiąga średnicę do 20 cm. Do podłoża przylega mniej lub bardziej ściśle. Jest wielokrotnie pierzasto lub nieregularnie wcinana. Rozgałęzione i wcinane odcinki plechy mają szerokość do 1 cm, stykają się brzegami, lub zachodzą na siebie. Są dość sztywne, pofałdowane i pomarszczone. Górna powierzchnia plechy ma barwę żółtawą, żółto zielonkawą lub szarozieloną i jest nieco błyszcząca. Pokryta jest izydiami, szczególnie w części środkowej. Mają brodawkowaty lub wałeczkowaty kształt i są pojedyncze, lub rozgałęzione. Rozmiary izydiów: średnica 0,06–0,2 mm, wysokość 0,1–1 mm. Brak pseudocyfelli i soraliów. Dolna powierzchnia plechy w środkowej części jest czarna, na obrzeżach jasnobrunatna lub brunatna. Występują na niej liczne, czarne chwytniki. Rdzeń plechy biały, z ciągłą warstwą glonów protokokkoidalnych[4][5].
Zazwyczaj występują dość duże owocniki. Są to apotecja lekanorowe o średnicy do 8 mm. Mają brunatne tarczki i gładki lub karbowany brzeżek[4]. Zarodniki jednokomórkowe, elipsoidalne, proste, o rozmiarach 9–10 × 5–6 μm. Pyknidia rzadkie, zanurzone w plesze[5].
Reakcje barwne: górna kora K–, C–, KC-, P; rdzeń K + żółty do pomarańczowego, C, KC–, P + pomarańczowy. Kwasy porostowe: w górnej korze kwas usninowy, w rdzeniu głównie kwas stiktikowy, poza tym kwas konstiktikowy, kryptostiktikowy i norstiktikowy oraz w śladowej ilości kwas konnorstiktikowy[5].
Gatunek rozprzestrzeniony na całej kuli ziemskiej. Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach. W Europie na północy sięga po 72 stopień szerokości geograficznej na Grenlandii i 67 stopień na Półwyspie Skandynawskim[6]. W Polsce występuje na całym obszarze kraju i jest dość częsty[2].
Rośnie głównie na dobrze oświetlonych skałach krzemianowych[4]. W Ameryce Północnej czasami spotykany jest także na drewnie, zarówno w otwartych, suchych siedliskach, jak również w bardziej zacienionych siedliskach leśnych[5].
Podobna jest żełuczka zmienna (Xanthoparmelia somloënsis), która również rośnie na krzemianowych skałach. Odróżnia się brakiem izydiów, oraz budową plechy – występują na niej liczne drobne łateczki, zwłaszcza w środkowej części[4]. Nieco podobna jest także tarczownica skalna (Parmelia saxatilis), ta jednak ma na plesze pseudocyfelle, a czerwono-brunatne owocniki tworzy bardzo rzadko.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
