Świdry Wielkie

Świdry Wielkie – najstarsza część miasta Otwock (SIMC 0921355^[1]), dawna wieś leżąca na terenie mikroregionu etnograficznego Urzecze. Znaleziska archeologiczne na terenie Świdrów dały nazwę paleolitycznej kulturze świderskiej.

Świdry Wielkie

część miasta Otwocka
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	otwocki
Gmina	Otwock
Miasto	Otwock
W granicach Otwocka	1 lipca 1952
SIMC	0921355[1]
Populacja (1943) • liczba ludności	435
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-400
Tablice rejestracyjne	WOT
Położenie na mapie Otwocka Świdry Wielkie
Położenie na mapie Polski Świdry Wielkie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Świdry Wielkie
Położenie na mapie powiatu otwockiego Świdry Wielkie
52°06′09″N 21°14′03″E

Historia

Dawna wieś położona na południowym brzegu rzeki Świder niedaleko ujścia do Wisły przy przeprawie i przystani flisackiej. Do dziś tereny na północ od ul. Warsztatowej przez mieszkańców Świdrów Wielkich nazywane są bindugą^[2]. Po raz pierwszy wieś Świder vel Świdry (Mroczek de Sweder) wzmiankowana jest w 1405 roku, co świadczy, że istniała ona przynajmniej od XV stulecia^[3]. Świdry związane są z rodem Pobogów, dziedziczących też w pobliskim Sobiekursku, Całowaniu i nieistniejącym dziś Żelawinie.

W XIX wieku wieś nazywana była Świdrami Dalszymi, co wiązało się prawdopodobnie z większą odległością do Warszawy niż to było w przypadku Świdrów Bliższych (Świdry Małe), stanowiących obecnie część Józefowa. Świdry Wielkie należały do parafii Karczew, guberni warszawskiej, powiatu nowomińskiego i gminy Otwock, natomiast wieś Świdry Małe przylegająca do Świdrów Wielkich była już w powiecie warszawskim. W 1827 Świdry Wielkie należały do majątku Otwock Wielki i liczyły 18 domów i 109 mieszkańców^[4]. W Górkach, które dawniej stanowiły część wsi Świdry Wielkie, odkryto w 1919 roku ślady osadnictwa z późnego paleolitu^[5].

W latach 1867–1916 w gminie Otwock, a 1916–1952 w gminie Karczew (do 1916 w powiecie mińskim, od 1916 w warszawskim^[6]). W 1921 roku Świdry Wielkie liczyły 284 stałych mieszkańców^[7].

20 października 1933 utworzono gromadę Świdry Wielkie w granicach gminy Karczew, składającą się z samych Świdrów Wielkich^[8].

Podczas II wojny światowej w Generalnym Gubernatorstwie, w dystrykcie warszawskim. W 1943 gromada Świdry Wielkie (w gminie Karczew) liczyła 435 mieszkańców^[9]. W 1951 wieś liczyła 70 zabudowań.

1 lipca 1952 gromadę Świdry Wielkie wyłączono z gminy Karczew i włączono do gminy Józefów^[10] (do gromady Dębinka^[11]), oprócz części zabudowanej Świdrów Wielkich^[12], którą włączono do miasta Otwocka, przez co Świdry Wielkie stały się integralną częścią miasta, a Otwock zyskał krótki dostęp do Wisły^[13]. Równocześnie Otwock włączono do nowo utworzonego powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock^[14], który przetrwał do końca 1957 roku, kiedy to został przekształcony w powiat otwocki^[15].

Dnia 26 lutego 2019 roku rada miasta Otwocka jednogłośnie podjęła uchwałę, aby rondo u zbiegu ulic Kraszewskiego, Batorego i Warsztatowej w Otwocku, a więc w sercu dawnych Świdrów Wielkich, nosiło nazwę „Nadwiślańskiego Urzecza”^[16]. Inicjatorem nadania nazwy był badacz i odkrywca regionu Łukasz Maurycy Stanaszek, wspierany przez Fundację Dobra Przestrzeń z Otwocka.

Przypisy

1. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). GUS. [dostęp 2021-01-09].
2. Ł. M. Stanaszek: Nadwiślańskie Urzecze. Podwarszawski mikroregion etnograficzny. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Warszawa-Czersk 2014, s. 46. ISBN 978-83-939981-0-4.
3. J. Lubomirski: Księga Ziemi Czerskiej 1404-1425 poprzedzona wstępem historycznym. Warszawa 1879. Brak numerów stron w książce
4. Świdry, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 650.
5. J. Kałuszko, Paweł Ajdacki: Otwock i okolice. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 251. ISBN 83-89188-49-X.
6. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości gminy Karczew, Wiązowna i Pomiechowo oraz miasta Otwock i Zakroczym w dalszym ciągu przynależały do powiatu warszawskiego w woj. warszawskim, i z nim były spisywane, mimo że zmiana powiatowa tych jednostek nie została nigdy sformalizowana przez odrodzone państwo polskie (np. Skorowidz miejscowości RP z 1921 roku). Doszło do tego dopiero 14 lipca 1924, kiedy to ich przynależność do powiatu warszawskiego została uregulowana (Dz.U. z 1924 r. nr 60, poz. 601).
7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 1 : m.st. Warszawa i Województwo warszawskie (s. 194)
8. Warszawski Dziennik Wojewódzki: dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 14, poz. 136
9. Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement (1943)
10. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie utworzenia, zmiany granic, siedzib i nazw niektórych gmin w powiecie warszawskim, województwie warszawskim. (Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 180)
11. Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie. 1952, nr 6, poz. 37

12. Nowa granica miasta Otwocka i gmin Józefów i Wiązowna biec będzie od północno-zachodniego narożnika cmentarza żydowskiego w kierunku zachodnim linią prostą do punktu zetknięcia się jej z południowo-wschodnim narożnikiem granicy gromady Świdry Wielkie a następnie południową granicą tej gromady i jej przedłużeniem do osi koryta Wisły. Stąd granica skręca w kierunku północnym i biegnie osią koryta Wisły do punktu przecięcia się jej z linią przedłużenia w kierunku zachodnim osi rzeki Świder. Od tego punktu granica skręca w kierunku wschodnim i biegnie osią rzeki Świder do punktu jej zetknięcia się ze wschodnią granicą gromady Zamlądz. Stąd granica skręca w kierunku północno-wschodnim i biegnie granicą gromad Zamlądz i Mlądz, a następnie w kierunku wschodnim linią przedłużenia na wschód osi ulicy Polnej, którą dobiega do zachodniej granicy gromady Wólka Mlądzka. Od tego punktu granica skręca na południe i zachodnią granicą gromady Wólka Mlądzka dobiega do granicy miasta Otwocka

    Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych miast w powiatach warszawskim i radzymińskim, województwie warszawskim. (Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 181)

    {{Cytat}} Linki zewnętrzne: "źródło"..
13. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych miast w powiatach warszawskim i radzymińskim, województwie warszawskim. (Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 181)
14. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie zniesienia powiatu warszawskiego, utworzenia powiatów piaseczyńskiego, pruszkowskiego, nowodworskiego i miejsko-uzdrowiskowego Otwock oraz zmiany granic, siedziby i nazwy powiatu radzymińskiego w województwie warszawskim. (Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185)
15. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 1957 r. w sprawie zniesienia powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock, utworzenia powiatu miejskiego Otwock, powiatu otwockiego i niektórych osiedli oraz w sprawie zmiany granic niektórych powiatów w województwie warszawskim. (Dz.U. z 1957 r. nr 39, poz. 176)
16. Rondo Urzecza. Linia.com.pl, 2019-03-04.

Linki zewnętrzne

• Urzecze - oficjalna strona regionu