Świątynia Bela w Palmyrze
rzymskie sanktuarium w Syrii Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Świątynia Bela w Palmyrze – starożytna świątynia poświęcona bogu Belowi, znajdująca się dawniej na terenie syryjskiej Palmyry. Zniszczona w 2015 roku przez Państwo Islamskie.
,_Syria_-_View_from_northeast_-_PHBZ024_2016_2695_-_Dumbarton_Oaks.jpg)
Powstanie świątyni odnosi się do okresu rozbudowy miasta za panowania Tyberiusza, gdy w nowej części Palmyry wzniesiono odnowioną świątynię Bela i przeciwległą do niej – Baalszamina. Cella sanktuarium głównego bóstwa Palmyry, ukończona w 32 roku n.e., stanowi bezspornie dzieło budowniczego z Antiochii lub z pobliskiego kręgu bliskowschodniego hellenizmu. Uważana jest za naśladownictwo budowli hellenistycznego architekta Hermogenesa z Priene, a Bela, jako dawne bóstwo miejscowe utożsamione wcześniej z babilońskim Mardukiem, włączono tu w nowy, synkretyczny system teologiczny, nawiązujący do realiów świata rzymskiego. Dalszej rozbudowy sanktuarium dokonywano w ciągu I i II wieku[1].
W XII wieku, w okresie panowania Seldżuków kompleks świątyni został przebudowany na cytadelę (1132–1133), a propyleje przekształcono na fortyfikacje, wznosząc półokrągły bastion. Mimo dokonanych później zniszczeń (m.in. rabunek obiektów z brązu i innych elementów użytkowych), sanktuarium przez kolejne stulecia zachowało się w stosunkowo dobrym stanie, zasiedlone następnie przez miejscową ludność. W celli świątyni urządzono meczet, który funkcjonował do 1929 roku[2][3]. Do lat 30. XX wieku cały okrąg świątynny (temenos) zabudowany był domostwami wioski arabskiej. Podjęcie eksploracji i wstępnych prac archeologicznych wymagało przesiedlenia mieszkańców i oczyszczenia oraz uporządkowania terenu. Inicjatorem i organizatorem tego przedsięwzięcia był odpowiedzialny od 1929 roku za starożytności Libanu i Syrii Henri Seyrig, który dokonał również pierwszych badań nad architekturą i historią budowy świątyni. Od maja 1930 roku kosztem 2 mln franków nastąpiło przemieszczenie i osiedlenie dotychczasowych mieszkańców świątyni w nowo wybudowanej wiosce Tadmor na skraju oazy[4].
Pod koniec sierpnia 2015 roku świątynia Bela została wysadzona w powietrze przez kontrolujących obszar Palmyry terrorystów z organizacji Państwo Islamskie[5][6][7].
Na kompleks świątyni Bela składał się kwadratowy dziedziniec o wymiarach 205 × 210 m, ze znajdującą się pośrodku cellą. Dziedziniec, usytuowany na wniesieniu i wyłożony kamiennymi płytami, otoczono murem z czworokątnymi, zaopatrzonymi w naczółki oknami od strony południowej, północnej i wschodniej, od wewnątrz ozdobionym pilastrami w stylu korynckim. Prowadziły do niego propyleje o szerokości 35 m, z monumentalnymi schodami. Podwórzec otoczono portykami krytymi płaskim zadaszeniem i wspartymi dwoma szeregami korynckich kolumn od wszystkich stron prócz zachodniej, gdzie znajdował się tylko jeden ich rząd. Na podstawie zachowanych napisów dedykacyjnych szacuje się, że portyki zbudowano między końcem I a połową II wieku n.e. W północno-zachodnim rogu dziedzińca odkryto pozostałości rampy, po której prowadzono zwierzęta ofiarne do wnętrza sanktuarium. Przed cellą znajdował się ołtarz ofiarny oraz basen do rytualnych ablucji[3].
Prostokątna cella świątyni wzniesiona została na wysokim podium i otoczona kolumnadą. Zgodnie z jedną z zachowanych inskrypcji została poświęcona za panowania cesarza Tyberiusza, 6 kwietnia 32 roku n.e. Kapitele świątynnej kolumnady ozdobione były oryginalne kutymi w brązie liśćmi akantu. Gzyms ozdobiony był attyką złożoną z merlonów, z których cztery zrekonstruowano podczas prac archeologicznych. Do wnętrza celli prowadził od strony zachodniej portal wejściowy, ozdobiony ornamentami w postaci stylizowanych wici winnej latorośli. Wewnątrz, w ścianie północnej, znajdowała się nisza z posągami bóstw: Bela, Jarhibola i Aglibola. W ścianie południowej znajdowała się kolejna nisza, ozdobiona półkolumnami z belkowaniem, w której prawdopodobnie umieszczany był przenośny posąg Bela do celów procesyjnych. Plafon celli ozdobiony był motywem w postaci pól geometrycznych. Wewnątrz celli w ścianie północnej, gdzie znajdowały się posągi bóstw, sufit ozdobiono monolitową wapienną płytą z przedstawieniem siedmiu planet w kręgu znaków zodiaku[3].
Cyfrowa rekonstrukcja wyglądu głównej części (celli) sanktuarium w czasach antycznych
Makieta z wizualizacją starożytnego kompleksu sanktuarium Baala w Palmyrze
Zrujnowane zewnętrzne zabudowania świątyni z ocalałym portalem wejściowym do celli
Część północnego muru otaczającego dziedziniec
Umocniona zewnętrzna brama sanktuarium
Północno-zachodni fragment dziedzińca z zejściem do rampy
Polichromowana roślinna ornamentyka zachodniego portalu świątyni
Geometryczne zdobienia sklepienia celli
Widok ogólny kompleksu sanktuarium (2009)
Gruzowisko po unicestwieniu świątyni przez islamistów (2015)
,_Syria_-_Courtyard_with_sacrificial_entrance_-_PHBZ024_2016_2673_-_Dumbarton_Oaks.jpg)
.jpg)
.jpg)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
