Przydomkiem rodu Bogusławskich herbu Ostoja jest imię Ścibor (Czścibor, Czcibor)[1][2][3][4]. Jest to staropolskie imię męskie oznaczające tego, który czci walkę[5]. Przydomek rodu Bogusławskich pochodzi zapewne od Ścibora z Bogusławic herbu Ostoja, który żył w połowie XV wieku[2]. Pierwszym, spotykanym w źródłach, Bogusławskim używającym przydomka Ścibor był Jan Ściborek z Bogusławic żyjący na przełomie XV i XVI wieku[2].
Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Ścibor-Bogusławskich do końca XVI wieku.
Najstarsza wzmianka na temat wsi Bogusławice, będącej gniazdem rodowym Bogusławskich h. Ostoja, pochodzi z 1400 roku i dotyczy rycerza Przecława z Bogusławic, który procesował się z Michałem z Golanki o skradziony miecz[6].
Najstarsza zapiska dotycząca przedstawiciela rodu Bogusławskich herbu Ostoja pochodzi z 1405 roku i mówi o Macieju z Bogusławic h. Ostoja, który świadkował w sprawie Jana z Łyskorni, naganionego w szlachectwie przez Macieja z Raczyna[7].
W roku 1428 wzmiankowany jest Leonard z Bogusławic h. Ostoja, który świadkował wraz z Maciejem z Bogusławic w sprawie Stefana z Ulesia w ziemi sieradzkiej, naganionego przez Jana Kolano z Ulesia[8].
W latach 1445–1480 występuje w źródłach, wspomniany wyżej, Ścibor z Bogusławic h. Ostoja. W roku 1445, w Radomsku, zanegował szlachectwo Stanisława z Brzeźnicy i Jajek herbu Ostoja[9]. W roku 1480 wymieniony jest jako świadek w dokumencie potwierdzającym prawo Jana z Dąbrowy do posiadania części dóbr w Dąbrowie[10]. Ścibor z Bogusławic miał córkę Katarzynę, żonę Mikołaja ze Sromutki i Grębocin oraz syna Macieja, który w 1492 roku asystował swej siostrze, kiedy ta odbierała 60 grzywien posagu od szwagra Andrzeja ze Sromutki w zamian za ustąpienie z dóbr w Sromutce i Grębocinach[11].
W roku 1503 Jan Ściborek z Bogusławic h. Ostoja procesował się z plebanem z Borowna Stanisławem Łowieńskim o dziesięcinę pobieraną z pól kmiecych i folwarcznych dla kościoła parafialnego w Borownie. Dokument w tej sprawie znajduje się w zbiorach Archiwum Diecezjalnego we Włocławku[2][12].
W rejestrach poborowych woj. sieradzkiego występują w roku 1552 - Wojciech Ścibor (Sczybur) i Maciej Ściborowicz (Scziborowicz), posiadający razem 4 łany na Bogusławicach[2][13].
Pod rokiem 1556 wymienieni są bracia - Maciej, Andrzej i Jan, synowie Wojciecha Ścibora Bogusławskiego h. Ostoja i Zuzanny Koczańskiej, którzy dokonali działów w Bogusławicach po śmierci ojca. Podług dokumentu działowego Bogusławscy posiadali w Bogusławicach folwark, grunty i łąki zwane Serwińskie, niwę i rolę Kuzaliowską, zagrodę dworską z ogrodami, sadami i sadzawką oraz dysponowali trzema łanami gruntów kmiecych[14].
Dr Franciszek Piekosiński w swych opracowaniach ksiąg podskarbińskich (nr 7 i 8) wymieniał działającego w latach 70. XVI wieku Jana Bogusławskiego herbu Ostoja, urzędnika (służebnika) Mikołaja Mieleckiego, wojewody podolskiego[15][16].
Adam Boniecki w „Herbarzu polskim” wspomina Jana Ścibora Bogusławskiego herbu Ostoja, który w roku 1597 zabezpieczył żonie swej, Dorocie z Tarnowskich z Tarnowskiej Woli 1200 flor. Według Bonieckiego w roku 1603 tenże Jan Ścibor udowodnił swoje pochodzenie szlacheckie w Piotrkowie przedstawiając świadków, wśród których byli jego bracia stryjeczni – Wojciech i Marcin Bogusławscy oraz krewni – Andrzej Koczański i Wojciech Chrzanowski[17]. O Janie Ściborze Bogusławskim pisze także prof. Włodzimierz Dworzaczek, iż zawierał on w dniu 14 grudnia 1597 roku kontrakt pod zakładem 2000 złp. z Janem Tarnowskim, biskupem poznańskim i podkanclerzym[1]. Jan Bogusławski był również jednym z wykonawców testamentu abpa Tarnowskiego, zmarłego w 1605 roku[18].
W Archiwum Dzikowskim Tarnowskich znajdują się trzy dokumenty mówiące, że Jan Ścibor Bogusławski dokonał w latach 1598-1601 zamiany własnych dóbr Gluzy na Wawrowice należące do uposażenia dziekana kolegiaty sandomierskiej Jana Wielickiego. Zamianę tę zaaprobowali: papież Klemens VIII, król polski Zygmunt III i bp krakowski Jerzy Radziwiłł[19].
Kasper Niesiecki w "Herbarzu polskim" wymienia Mikołaja, Jana i Piotra Ściborów z Bogusławic herbu Ostoja oraz ich siostrę Elżbietę, zamężną za Adamem Janowskim, podsędkiem krakowskim[20].
W 1598 roku Jan Bogusławski Ścibor (Sczibor) jest wymieniony jako dziedzic część Scziborowskiej w Bogusławicach[21].
Poniżej wymienione są najważniejsze dobra ziemskie należące do Ścibor-Bogusławskich od XV do XX wieku.
Maciej z Bogusławic (zm. po 1428) - dziedzic na Bogusławicach i w Jackowie w I połowie XV w.
Ścibor z Bogusławic (zm. po 1480) - dziedzic na Bogusławicach w połowie XV w.
Marcin z Bogusławic Bogusławski (zm. po 1606) - właściciel dóbr ziemskich w Stryjach Paskowych, syn Jana Bogusławskiego zw. Ścibor i Heleny z Wolskich. W lutym 1598 roku Bogusławski sprzedał łan ziemi w tej wsi zwany Ziembiński oraz część siedliska Krystynie z Glińskich, żonie Walentego Lubczyńskiego, za sumę 300 złp. Akt kupna-sprzedaży został zawarty w Piotrkowie i wniesiony do tamtejszych ksiąg grodzkich. Transakcję tę wówczas zatwierdzała Katarzyna Glińska, jego małżonka[22]. Pozostałe części w Stryjach Paskowych sprzedał Mikołajowi Łaskawskiemu w 1602 roku[31]. Drugą żoną Marcina Bogusławskiego była Małgorzata Piorunowska, której tego roku zabezpieczył 400 złp. posagu i 400 złp. przywianku na połowie wszystkich posiadanych dóbr[32]. Miał z nią syna Marcina, dziedzica Wrzeszczewic[2][1][3][33][34].
Andrzej Ścibor Bogusławski (zm. ok. 1655) - posesor wójtostwa częstochowskiego. Dnia 10 marca 1635 roku król Władysław IV zezwolił Bogusławskiemu by mógł ustąpić z praw dożywotnich do wójtostwa miasta Częstochowy na rzecz Stanisława z Pilczy Korycińskiego, cześnika krakowskiego i jego żony Katarzyny z Gawronów[35].
Piotr Ścibor Bogusławski (zm. 1674) - prałat kapitulny, scholastyk kapituły wojnickiej (instalowany był na scholasterię 20 lutego 1664 roku)[37].
Marcin Ścibor-Bogusławski (zm. 1676) – dziedzic Wrzeszczewic, elektor króla Michała Korybuta, darczyńca na rzecz kościoła szpitalnego św. Ducha oraz kapituły kolegiackiej w Łasku. Był synem Marcina i Małgorzaty z Piorunowskich. Jego żoną była Katarzyna Rościeska (seu Rościerska) h. Rola, z którą miał synów: ks. Stanisława, Jana, Wojciecha i Marcina, męża Marianny z Rosowskich h. Korab[33].
Andrzej Ścibor-Bogusławski (zm. 1729) - instygator Trybunału Głównego Koronnego w 1700 r., regent grodzki sieradzki, komornik graniczny łęczycki i sieradzki w latach 1717-1729, sędzia sądu komisarskiego w 1719, dziedzic dóbr: Sulisławice, Włocin i Grzymaczew. Ożeniony z Katarzyną Gorzyńską. Był synem Marcina i Marianny z Rosowskich h. Korab.
Jakub Ścibor-Bogusławski (zm. 1788) - konfederat barski, dziedzic Włocina i Grzymaczewa. Był synem Andrzeja i Katarzyny z Gorzyńskich. Ożenił się z Marianną Chodakowską h. Dołęga.
Krystyna Ścibor-Bogusławska (zm. 1783) - obdarowana przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dożywotnio starostwem wągłczewskim w 1773 r. Była córką Franciszka i Anny z Jankowskich. Dwukrotnie wstępowała w związki małżeńskie - z Antonim Łubieńskim, starostą wągłczewskim i Józefem Byszewskim, pułkownikiem wojsk koronnych.
Elżbieta Tekla Ścibor-Bogusławska (1768-1846) - dziedziczka części Włocina i Grzymaczewa. Była córką Franciszka i Anny z Pruszkowskich. Wyszła za mąż za Michała Mokrskiego, dziedzica Kobylej Góry i Ciężkowic, szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego[38].
Antonina Helena Ścibor-Bogusławska (1786-1841) - dziedziczka części Włocina i Grzymaczewa. Była córką Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich h. Sas. Wstępowała dwukrotnie w związki małżeńskie - z Pawłem Frankowskim, kontrolerem przy komorze celnej w Kaliszu i z Janem Walentym Opielińskim, prezydentemKalisza[40].
Hieronim Adam Tomasz Ścibor-Bogusławski (1803-1870) - zakonnik, reformata, kronikarz, kaznodzieja ordynariusz Zgromadzenia Księży Reformatów w Wieluniu, wikariusz łaski, sieradzki, kłomnicki i kamieński, komendarz parafii: Chwalborzyce, Wielenin, Głuchów, Dworszowice, Starokrzepice, Suchcice i Kociszew. Był synem Antoniego Onufrego i Salomei z Bobowskich h. Gryf[42].
Petronela Tekla Ścibor-Bogusławska (1810-1846) - dziedziczka Korczewa. Była córką Antoniego Onufrego i Salomei z Bobowskich h. Gryf. Wyszła za mąż za Walentego Otockiego dziedzica Korczewa. Po śmierci Otockiej Korczew posiadali w części jej bracia - Antoni Jan i ks. Ignacy Napoleon Bogusławscy[44].
Jan Nepomucen Ścibor-Bogusławski (1818-1890) - ziemianin, właściciel dóbr ziemskich: Włocin i Grzymaczew, Stok, Dąbrowa Rusiecka, Ochle, Zawady, Chrusty, Czepów Dolny. Był synem Stanisława i Urszuli Załuskowskiej. Jego małżonką była Paulina Niemojewska[45].
Stanisław Juliusz Ścibor-Bogusławski (1864-1936) - właściciel Wilkowic. Był synem Władysława Bogusławskiego i Józefy ze Skotnickich h. Rola, dziedziców dóbr Zaborów. Ożenił się z Anną Lochman, dziedziczką Wilkowic[46].
Karol Bogusławski (1880–1932) – działacz społeczny, kupiec, członek Stowarzyszenia Polskich Kupców i Przemysłowców Chrześcijan, członek Rady Nadzorczej Banku Spółdzielczego w Łodzi, ławnik Sądu Grodzkiego oraz członek Komisji Podatkowych. Właściciel sklepu kryształów i porcelany przy ulicy Piotrkowskiej w Łodzi.
R. Hube, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich, Biblioteka Umiejętności Prawnych, Warszawa 1888, s. 97.
Matricularum Regni Poloniae summaria, excussis codocibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1905-1919, t. IV, vol. 3, s. 371.
A. Szymczakowa, Nagana szlachectwa w Sieradzkiem w XV wieku, [w:] "Heraldyka i okolice", red. A. Rachuba, S. Górzyński, H. Manikowska, Warszawa 2002, s. 461.
F. Piekosiński, Wypisy heraldyczne z ksiąg poborowych. Księga poborowa nr 8, [w:] "Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie", t. 2, R. 1910, Lwów 1911, s. 28.
Archiwum Archidiecezjalne w Warszawie, oprac. p. dr F. P. Dąbrowski, Dokumenty pergaminowe i papierowe, DP 30, [...] Jan Zamojski abp lwowski, Mathias Pstrokoński bp przemyski, Marcin Tarnowski wojski, Piotr Charbiczki sędzia łęczycki, Jan Bogusławski Sczibor, wykonawcy testamentu Jana Tarnowskiego abpa gnieźnieńskiego [...] nota dorsalna 1609 r.
J. Dunin-Borkowski i M. Dunin-Wąsowicz, Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III, [w:] „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie”, t. 1, Lwów 1910, s. 12.
S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. I, s. 278-279.
PAN, Biblioteka Kórnicka, Teki Dworzaczka - materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX w.
R. Hube, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich, Biblioteka Umiejętności Prawnych, Warszawa 1888.
A. Gieysztor, Fragmenty zapisek heraldycznych piotrkowskich i radomskich wojew. sieradzkiego XIV i XV w.
E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2000, s. 38.
R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020.
R. Bogusławski, Dobra ziemskie Ścibor-Bogusławskich w Ziemi Sieradzkiej XV - XX w., [w:] "Na Sieradzkich Szlakach", 4/2007.
R. Bogusławski, Właściciele Bogusławic w Ziemi Sieradzkiej w XV i XVI wieku, [w:] "Na Sieradzkich Szlakach", nr 1/2014.
H. Górny, Imię Cz(ś)cibor w polskiej antroponimii i toponimii, Instytut Języka Polskiego PAN, [w:] "Onomastica", LXI/2, 2017, s. 129-141.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.jpg)
