Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Związek Mobilizacji Uciemiężonych, potocznie Basidż (oryg. pers. سازمان بسیج مستضعفین – Sazman-e Basidż-e Mostazafin) – masowa, ochotnicza organizacja paramilitarna utworzona po rewolucji islamskiej w Iranie, od 1981 część składowa Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej. Jej członkowie (określani potocznie jako basidżowie) uczestniczyli w wojnie iracko-irańskiej, zaś po jej zakończeniu w zakres ich obowiązków wchodzi umacnianie idei rewolucji islamskiej w społeczeństwie oraz dbanie o to, by przestrzegane było islamskie prawodawstwo w kwestiach obyczajowych. Basidżowie organizują również demonstracje poparcia dla rządu Iranu, niektóre ich oddziały biorą udział w operacjach wojskowych KSRI, inne wykorzystywane są do rozpędzania protestów antyrządowych. Komendantem formacji jest od 2019 r. gen. Gholamreza Solejmani[1].
Paramilitarny Związek Mobilizacji Uciemiężonych został założony krótko po sukcesie irańskiej rewolucji islamskiej[2]. Organizacja miała mobilizować obywateli Iranu wokół nowych rządów i upowszechniać pożądane postawy religijne i społeczne[3]. W 1981 został włączony do struktur Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej, który również był w tym okresie organizacją paramilitarną[2]. Większość ochotników do służby w Związku pochodziła ze wsi, z religijnego środowiska i wstępowała do formacji pod wpływem duchowieństwa[4]. We wrześniu 1980 Basidżów było ok. 80 tys.[5]
Od początku wojny iracko-irańskiej, rozpoczętej 22 września 1980 atakiem wojsk irackich[6], członkowie obu struktur brali udział w walkach. Basidżowie z reguły trafiali na front po jedynie podstawowym przeszkoleniu i słabo uzbrojeni. Do oddziałów przyjmowano ochotników w każdym wieku, zarówno ok. 60-70 lat, jak i nieletnich chłopców, według różnych źródeł nawet trzynastoletnich[7] lub dwunastoletnich[8]. Motywację basidżów (podobnie jak Strażników Rewolucji) wielokrotnie opisywano jako religijny fanatyzm, jednak zdaniem Michaela Axworthy'ego ważniejsza była chęć obrony swojego kraju[7]. Według niektórych źródeł ochotnicy zgłaszający się do Związku Mobilizacji Uciemiężonych stanowili w ciągu pierwszych dwudziestu miesięcy wojny 75% walczących na froncie Irańczyków[9].
Strażnicy Rewolucji i Basidżowie brali udział w zatrzymaniu irackiej operacji Kadisijja[10]. Na innym odcinku frontu między 22 września a 10 listopada 1980 brali udział w obronie Chorramszahru, zdobytego ostatecznie przez Irakijczyków[11] i Abadanu, którego Irakijczycy nigdy nie zajęli[12][13], dobrze radząc sobie z obroną w terenie trudnym, zurbanizowanym[14]. Na przełomie lutego i marca 1982 30 tys. Basidżów, obok 50 tys. Strażników Rewolucji i 60 tys. żołnierzy z 4 dywizji armii irańskiej, wzięło udział w operacji Niezaprzeczalne Zwycięstwo w północnym Chuzestanie. Podczas działań Strażnicy i Basidżowie po raz pierwszy na masową skalę zastosowali taktykę fali ludzkiej[15][7], chociaż przynosiła ona ogromne straty[16]. Rządzący Iranem duchowni przedstawiali tę taktykę jako prawdziwe zbliżanie się do Boga, świętą wojnę, odwołując się do dawnych szyickich wzorców walki i męczeństwa[17].
Między 30 kwietnia a 25 maja 1982 pięć brygad Basidżów wzięli udział w zwycięskiej dla Iranu operacji Jerozolima (Bajt al-Mukaddas). Odegrali decydującą rolę podczas odbicia z rąk Irakijczyków Chorramszahru[18]. 25 maja 1982 ostatnie jednostki irackie wycofały się z terytorium Iranu[19].
Bliżej nieznana liczba Basidżów walczyła następnie w nieudanej operacji irańskiej Błogosławiony Ramadan (14 lipca – 30 września 1982), której niezrealizowanym celem było zdobycie Basry[20]. Niektóre oddziały Basidżów i Strażników Rewolucji były w ogóle nieuzbrojone. Ich żołnierze, atakując falami ludzkimi, oczyszczali pola minowe[21]. W pierwszym dniu operacji irańskie jednostki pancerne oraz oddziały Strażników nie zdołały przełamać irackiej obrony – dotarły najbliżej na odległość 10 km od miasta. W kolejnych dniach, aż do września, natarcia były ponawiane, jednak bez powodzenia[22].
Na początku 1984 Basidżowie stanowili 1/3 całych irańskich sił zbrojnych – 120 tys. ludzi[23]. 16-25 lutego 1984 Strażnicy Rewolucji oraz członkowie Związku Mobilizacji Uciemiężonych byli główną siłą podczas operacji Fatima as-Sahra (Córka Proroka)[24][25]. Miała ona związać odwody irackiego 3 Korpusu Armijnego przed kolejną zaplanowaną operacją Hajbar. Irańczycy nie dysponowali ciężkim sprzętem i większość ataków podczas operacji była uderzeniami fali ludzkiej wykonywanymi przez Strażników i Basidżów, którzy ponieśli szczególnie poważne straty, przedzierając się przez pola minowe. Udało im się zająć wyspy Al-Bajda, Sachra i Ajwada, ale nie przecięli autostrady z Bagdadu do Basry[26]. Nie udało im się również opanować górujących nad autostradą wzgórz podczas operacji Wal-Fajr 6[27]. Podczas operacji wojska irackie użyły przeciwko Irańczykom gazów bojowych[24].
W tym samym czasie, między 14 lutego a 19 marca 1984 9 brygada Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej, przemianowana w trakcie operacji na dywizję "Badr" brała udział w operacji Hajbar. Jej celem było zajęcie Al-Kurny, wysp Madżnun i przecięcie drogi z Bagdadu do Basry. Również ta operacja zakończyła się, mimo początkowych sukcesów, niepowodzeniem[28]. Strażnicy Rewolucji oraz Basidżowie stracili podczas tej operacji od 12 do 20 tys. zabitych (straty wojsk regularnych wynosiły 6 tys.)[29], zaś podczas sześciu kolejnych operacji Wal-Fajr – dalsze 20 tys. zabitych i 30 tys. rannych[30]. Do końca roku formacja nie była już w stanie przeprowadzić żadnej większej operacji zaczepnej[29]. W związku z bardzo trudną sytuacją irańskich sił zbrojnych, zwłaszcza niedostatkiem ciężkiego sprzętu[23], władze Iranu rozważały kontynuowanie lub zakończenie wojny. 300 tys. Strażników Rewolucji i Basidżów zostało czasowo zdemobilizowanych. Ostatecznie zdecydowano o dalszej walce przeciwko Irakowi aż do obalenia rządów Saddama Husajna[31].
W dniach 11-18 marca 1985 Iran przeprowadził operację Badr – kolejną próbę zajęcia Basry. Ryzykowna i źle przeprowadzona operacja przeciwko silnie ufortyfikowanemu przeciwnikowi zakończyła się całkowitą klęską i pochłonęła od 8-12 tys. do nawet 27 tys. ofiar, głównie Strażników Rewolucji (w działaniach uczestniczyły m.in. ich dywizje "Wali Asr", "Ali Ibn Abi Talib" oraz "Aszura"), wielu zabitych było również w pięciu uczestniczących w walce brygadach Basidżów. Jedna z nich została zaatakowana przy pomocy iperytu i napalmu. Żołnierze KSRI zdołali się utrzymać na wyspach Madżnun[32][33]. Dywizja "Wali Asr" została niemal całkowicie zniszczona[34]. Walki o wyspy powtarzały się w maju i czerwcu 1985. Strażnicy Rewolucji ponieśli znaczące straty i musieli opuścić część wysp, jednak nie zostali z nich całkowicie wyparci[35].
Między majem a lipcem 1986 Basidżowie i Strażnicy Rewolucji brali udział w walkach o Mehran[36]. Natomiast w grudniu 1986 60 tys. Strażników Rewolucji i Basidżów wzięło udział w nieudanej operacji Karbala 4, podczas której usiłowano zniszczyć umocnienia irackie w rejonie Basry. Ataki falami ludzkimi na lepiej ufortyfikowane pozycje zostały krwawo odparte[37]. W styczniu roku następnego Strażnicy Rewolucji brali udział w jednej z największych irańskich operacji podczas wojny – Karbala 5[38][39]. Wzięło w niej udział 150-200 tys. Strażników Rewolucji i Basidżów[40]. W jej trakcie odnieśli jedynie częściowe sukcesy – zajęli istotny rejon Szalamcze, ale po raz kolejny nie udało im się zdobyć Basry ani całkowicie odciąć Iraku od wód Szatt al-Arab[39]. Ponieśli również ogromne straty sięgające 70-80 tys. żołnierzy[41]. W tym samym czasie dywizja piechoty KSRI "Aszura" wzięła udział w zdobyciu strategicznych wzgórz w rejonie Chanagin i Mandali podczas prowadzonej równolegle operacji Karbala 6[42]. Nie przyniosła natomiast sukcesu operacja Karbala 7, która z powodu wyczerpania materiałowego armii irańskiej okazała się ostatnią podczas wojny operacją lądową Iranu[43]. W kwietniu 1987 Irak odbił z rąk irańskich broniony przez Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej al-Fau (operacja Błogosławiony Ramadan)[44]. Klęski Irańczyków sprawiły, że w ostatnim roku wojny spadło morale nawet najbardziej oddanych rewolucji jednostek, jakimi byli dotąd Basidżowie, a liczba ochotników do formacji znacząco spadła[45].
Liczba Basidżów, którzy zginęli podczas wojny, nie została podana do wiadomości publicznej, wiadomo jednak, że z uwagi na sposób wykorzystywania tej formacji podczas bitew odsetek jej poległych żołnierzy był wyższy niż w wojskach regularnych i w oddziałach Strażników Rewolucji[46].
W Związku Mobilizacji Uciemiężonych służył podczas wojny iracko-irańskiej późniejszy prezydent Iranu Mahmud Ahmadineżad[2], karierę wojskową w formacji zaczynał również dowodzący od 2007 Korpusem Strażników Rewolucji Islamskiej Mohammad Ali Dżafari[47].
Związek Mobilizacji Uciemiężonych jest we współczesnym (pocz. XXI w.) Iranie organizacją masową, w całości ochotniczą. Według władz irańskich do jego komórek należy nawet 11-15 mln osób, chociaż według szeregu źródeł jest to twierdzenie przesadzone, a w rzeczywistości do Związku należy nie więcej, niż 3-4 mln członków[3][2]. Oddziały organizacji działają przy szkołach wszystkich szczebli, od podstawowych do wyższych, instytucjach państwowych, meczetach i zakładach pracy[3]. Wstąpienie do organizacji jest możliwe już po ukończeniu dwunastu lat i przejściu szkolenia wojskowo-religijnego[48]. Basidżowie organizują liczne wydarzenia społeczne i kulturalne propagujące wartości rewolucji islamskiej, głoszące poparcie dla rządu i dla Najwyższego Przywódcy[3], a także manifestacje z okazji świąt państwowych lub w reakcji na wydarzenia zagraniczne, które władze Iranu uznają za obrazę ich państwa[49]. Według niektórych źródeł wielu członków Związku przystąpiło do niego z uwagi na wiążące się z tym korzyści finansowe[2].
Niektóre oddziały Basidżów biorą udział w operacjach prowadzonych przez Korpus Strażników Rewolucji Islamskiej. Inne zajmują się kontrolą przestrzegania prawa irańskiego w kwestiach dotyczących moralności, są również wykorzystywane do rozpędzania manifestacji przeciwników rządu[3]. Basidżowie odegrali taką właśnie rolę podczas protestów po wyborach prezydenckich w Iranie w 2009[3]. Według raportu Human Rights Watch dokonywali w tym czasie napadów na domy przeciwników rządu, konfiskowali anteny satelitarne, dopuszczali się pobić i kradzieży[50]. W strukturach Związku działają paramilitarne bataliony Aszura (męski) i Zahra (żeński) oraz wyspecjalizowane bojówki Karbala i Zulfaghar[2]. Związek Mobilizacji Uciemiężonych zajmuje się ponadto wyszukiwaniem w internecie treści nieprzychylnych rządowi irańskiemu, ochranianiem instalacji naftowych i likwidowaniem skutków klęsk żywiołowych[2].
Oddziały Związku Mobilizacji Uciemiężonych biorą udział w wojnie domowej w Syrii, wspierając – podobnie jak KSRI i szkolone przez jego oficerów milicje szyickie – wojska syryjskie[51][52].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
