Szmaragdzik złotosterny[2], złotogonek[3], szafirek modrolicy[4] (Chrysuronia oenone) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w tropikalnych lasach deszczowych Ameryki Południowej. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Chrysuronia oenone | |||
(Lesson, 1832) | |||
Samiec | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Plemię | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
szmaragdzik złotosterny | ||
Synonimy | |||
| |||
Podgatunki | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |||
Zasięg występowania | |||
Taksonomia
Po raz pierwszy gatunek opisał w 1832 roku René Lesson w swym dziele Histoire Naturelle des Colibris, nadając mu nazwę Ornismya oenone. Holotyp według autora pochodził z Trynidadu[5], choć prawdopodobnie zebrano go w północno-wschodniej Wenezueli[6]. Osiemnaście lat później (1850) Karol Lucjan Bonaparte w pracy Conspectus generum avium umieścił ten gatunek w nowo stworzonym rodzaju Chrysuronia, w którym według większości opracowań jest klasyfikowany do dziś[2][7]. Inne umieszczają go natomiast w rodzaju Amazilia[1].
Nazwa rodzajowa Chrysuronia pochodzi z greckiego χρυσος khrusos „złoto”; ουρα oura „ogon”[8] i została zaadaptowana również do polskiej nazwy zwyczajowej tego gatunku. Epitet gatunkowy pochodzi natomiast od zlatynizowanej wersji imienia nimfy Ojnone, gr. Οἰνώνη, Oinṓnē[9], które z kolei pochodzi od słowa οἶνος, oînos – „wino”[10].
Podgatunki
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia następujące podgatunki:
- C. o. oenone (Lesson, 1832) – szmaragdzik złotosterny[2] – podgatunek nominatywny
- C. o. josephinae (Bourcier & Mulsant, 1848) – szmaragdzik zielonogardły[2]
Proponowany podgatunek C. o. alleni (Elliot, 1888), opisany z północnej Boliwii[6], został przez IOC zsynonimizowany z C. o. josephinae[7], ale niektórzy autorzy nadal ten podgatunek uznają[11][12]. Opisano też kilka innych, nieuznawanych obecnie podgatunków: longirostris, azurea, peruviana i intermedia[6].
Zasięg występowania
Występuje na rozległych obszarach Ameryki Południowej od północnych i północno-zachodnich, podgórskich obszarów Wenezueli, dalej na południe wzdłuż wschodnich stoków Andów: w środkowej Kolumbii, wschodnim Ekwadorze, wschodnim i centralnym Peru oraz graniczących z Peru zachodnich krańcach Brazylii, aż po środkową Boliwię. Choć jako miejsce typowe został podany Trynidad[5], a w niektórych źródłach wyspa ta nadal podawana jest jako miejsce występowania tego gatunku[13], to od 1900 roku złotogonek nie był wspominany w żadnej publikacji dotyczącej ptaków Trynidadu[12], nie jest też wymieniany na oficjalnej liście ptaków Trynidadu i Tobago[14].
Zasięg występowania poszczególnych podgatunków[7][6]:
- C. o. oenone – występuje w Wenezueli, Kolumbii, Ekwadorze, Peru i przyległym obszarze skrajnie zachodniej Brazylii.
- C. o. josephinae – występuje w południowej części zasięgu: w większości wschodniej części Peru oraz w północnej Boliwii.
Morfologia
Długość ciała wynosi ok. 10 cm[15], masa średnio 5,3 grama u samców i 4,8 grama u samic[13]. W upierzeniu występuje dymorfizm płciowy, choć obydwie płcie mają podobny układ barw. Samce mają żywsze kolory, opalizujące całą gamą barw – od granatowej na głowie (u podgatunku C. o. josephinae nawet fioletowej), przez błękitną na karku i grzbiecie, zieloną u nasady skrzydeł i na piersi po żółtą na brzuchu i bliżej ogona, gdzie barwa przechodzi w złotoczerwoną. Sterówki ogona opalizująco miedziane, lotki mniej błyszczące, szaro-fioletowe. U samicy kolory z wierzchniej strony ciała występują podobnie, choć są bledsze, natomiast brak kolorów od strony brzusznej, gdzie dominuje matowa biel zakłócana od boków obszarem zielonych plamek[9]. Skrzydła szare, matowe, na głowie brak fioletowo-granatowych piór. Dziób długi i dość prosty, tylko delikatnie zakrzywiony ku dołowi, u obu płci ciemny, górna część czarna, dolna lekko czerwonawa. Nogi krótkie i czarne[potrzebny przypis].
Ekologia i zachowanie
Choć pierwotnym środowiskiem występowania szmaragdzików złotosternych są tropikalne lasy deszczowe, spotykany jest również na plantacjach kawy czy kakao, w ogrodach czy nawet miastach, jeśli tylko znajdzie tam odpowiednie źródła pokarmu[1][13]. Chętnie korzysta z karmników dla kolibrów, w wielu miejscach jest ich najpospolitszym bywalcem. Zasięg jego występowania jest mocno skorelowany z geograficznym ułożeniem Andów – najchętniej zasiedla obszary u stóp gór lub na niższych ich stokach, by w czasie sezonu lęgowego przenosić się w nieco wyżej położone obszary[13]. Notowany zazwyczaj do ok. 1650 m n.p.m.[1]; w Wenezueli do 1500[13], w Peru do 1700 m n.p.m.[9] Lęgi odbywa w różnym czasie w zależności od regionu i rozkładu pory suchej/deszczowej. Samce są mocno terytorialne, bronią swoich ulubionych żerowisk przed innymi kolibrami[13].
Pożywienie
Dietę stanowi nektar kwiatów różnego rodzaju roślin, które znajduje zarówno przy ziemi, jak i w koronach drzew. Wśród preferowanych gatunków roślin znajdują się drzewa i krzewy z rodzaju Palicourea, a w porze suchej Erythrina[13]. Dietę uzupełniają owady, które aktywnie łapie w locie.
Status
IUCN uznaje szmaragdzika złotosternego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku (stan w 2018). Bardzo rozległy zasięg występowania, dość duża liczebność i adaptacja gatunku do życia także na terenach przekształconych przez człowieka powodują, że złotogonek nie został zaliczony do zagrożonych gatunków, a liczebność populacji uznaje się za stabilną[1].
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.