XIII dynastia

XIII dynastia – panująca w XVIII i 1 poł. XVII w. p.n.e. dynastia (faktycznie co najmniej pięć odrębnych „dynastii”) władców starożytnego Egiptu, rezydujących początkowo w Iczi-taui (dziś wioska Liszt na południe od Kairu), a następnie w Tebach. Rywalizowali oni z panującymi równolegle w Delcie władcami zaliczanymi do XIV dynastii, następnie zaś z najeźdźcami hyksoskimi (XV dynastia). Jej kontynuacją jest XVII dynastia tebańska. Listy królewskie wymieniają ponad 50 należących do niej królów, lecz kolejność i lata ich rządów stanowią nieprzerwany temat dyskusji specjalistów. Podstawą rekonstrukcji imion oraz kolejności władców są względnie nieźle zachowane fragmenty Kanonu Turyńskiego^[1] (pozycje od 7.5 do 8.28). Istnieją jednak wśród badaczy rozbieżności dotyczące identyfikacji poszczególnych faraonów oraz sposobu zapełnienia ewentualnych luk w tym dokumencie. W starszej literaturze przedmiotu przyjęło się na przykład, iż pierwszym królem XIII dynastii jest Chutauire Ugaf^[2][3]. Nowsze publikacje – idąc za rekonstrukcją tego fragmentu Kanonu Turyńskiego zaproponowaną przez Kima Ryholta – zamieniają tego władcę miejscami z królem Sechemre Chutaui Sebekhotep (I)^[4][5]. Poniższa tabela bazuje na rekonstrukcji Kima Ryholta:

Drugi Okres Przejściowy – XIII dynastia
Władca	Lata panowania p.n.e. (wg Kima Ryholta)	Nomen	Prenomen	Żony	Miejsce pochówku	Uwagi
Sobekhotep I (Sebekhotep)	1803–1800	Amenemhat Sobekhotep	Sechemre Chutaui		?
Amenemhat Senbef	1800–1796	Amenemhat Senbef	Sechemkare		?
Nerikare	1796	?	Nerikare		?	Kanon turyński wspomina o sześcioletnim bezkrólewiu po Amenemhacie Senbefie. Kim Ryholt skraca ten okres i umieszcza w nim Nerikare
Amenemhat V	1796–1793	Amenemhat	Sechemkare		?
Ameni Kemau	1793–1791	Ameni Kemau	?		Piramida w Dahszur	Patrz niżej: Sehetepibre
Hornedżheriotef	1791–1788	Hornedżheriotef	Hetepibre (Sehetepibre)		?
Jufeni	1788	?	Jufeni		?
Amenemhat VI	1788–1785	Amenemhat	Sanchibre		?
Nebnun	1785–1783	Nebnun	Semenkare		?
Sehetepibre	1783–1781	?	Sehetepibre		?	Oddzielny władca według Kima Ryholta. Inni badacze sądzą, że Sehetepibte to prenomen Ameni Kemau
Suadżkare	1781	?	Suadżkare		?
Nedżemibre	1780	?	Nedżemibre		?
Sobekhotep II (Sebekhotep)	1780–1777	Sobekhotep	Chaanchre		?
Renseneb	1777	Renseneb	?		?
Hor I	1777–1775	Hor	Auibre	Nubhotepi (?)	Pochowany w grobie szybowym po północnej stronie piramidy Amenemhata III w Dahszur
Sechemre Chutaui	1775–1772	Panczeni (?)	Sechemre Chutaui		?
Dżedcheperu	1772–1770	Neb...ure (?)	...ka re		?	Oddzielny władca według Kima Ryholta. W starszych opracowaniach imię horusowe Dżedcheperu, imię nebti Dżedmesut oraz imię Złotego Horusa Bikaa przypisywane są Chendżerowi
Sebekai	1770–1769	Sebekai	?		?	Faraon umieszczany najczęściej w XIII dynastii. Odkrycie grobu króla Seneb Kaj (zaliczanego do XVI dynastii lub dynastii z Abydos) sprawia, że bardzo prawdopodobna jest hipoteza, iż forma Sebekai jest tylko błędną pisownią tego imienia. Natomiast według Kima Ryholta mogło być nawet dwóch następujących po sobie faraonów: Seb oraz Kai, przodków Amenemhata VII syna Kai
Amenemhat VII	1769–1766	(Syn) Kai Amenemhat	Sedżefakare		?	Kai to przypuszczalnie imię ojca
Wegaf (Ugaf)	1766–1764	Ugaf	Chutauire		?
Chendżer	1764–1759	Chendżer	Userkare	Seneb[henas?]	Piramida w Sakkara
Imiramesza	1759–?	Imiramesza	Semenchkare	Aya (Iy)? (jeśli nie była żoną Antefa IV)	?
Antef IV	?–?	Antef	Sehetepkare	Aya (Iy)? (jeśli nie była żoną Imirameszy)	?
Seth I	?–1749	...ibre Seth	?		?
Sobekhotep III (Sebekhotep)	1749–1742	Sobekhotep	Sechemre Suadżtaui	Senebhenas, Neni	?
Neferhotep I	1742–1731	Neferhotep	Chaisechemre	Senebsen	Grób w Abydos
Sahathor	1733	Sahathor	Menuadżre		?	Efemeryczny koregent swojego brata Neferhotepa I
Sobekhotep IV (Sebekhotep)	1732–1720	Sobekhotep	Chaineferre	Tjan (Czin)	Grób w Abydos	Brat Neferhotepa I i Sahathora
Sobekhotep V (Sebekhotep)	1720–1717	Sobekhotep	Merihotepre	Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa VI albo Jaiba)	?
Sobekhotep VI (Sebekhotep)	1717–1712	Sobekhotep	Chaihotepre	Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa V albo Jaiba)	?
Jaib	1712–1701	Jaib	Uahibre	Nubchaes (?) (jeśli nie była żoną Sobekhotepa V albo VI)	?
Aj I (Eje I)	1701–1677	Aj	Merineferre	Inni (?)	Piramida w Sakkara (?)	Ostatni król, którego panowanie zaświadczone jest zarówno w Górnym, jak i w Dolnym Egipcie
Ini I	1677–1675	Ini	Meriitepre		?
Sanchenre Suadżetu	1675–1672	Sanchenre Suadżetu	?		?
Ined (Neferhotep II)	1672–1669	Ined (Neferhotep)	Merisechemre		?	Zdaniem von Beckeratha Merisechemre Ined tożsamy jest z Merisechemre Neferhotepem
Hori (Hor II)	1669–1664	Hori	Suadżkare		?
Sobekhotep VII (Sebekhotep)	1664–1662	Sobekhotep	Merikaure		?

Poniżej przedstawiono listę prawdopodobnych władców, których przynależność do XIII, czy też XIV albo XVI dynastii jest problematyczna. Według Papirusu Turyńskiego, po XII dynastii nastąpił okres panowania niezliczonej ilości władców, a zmiany na tronie następowały po kilku latach, miesiącach, a nawet dniach^[3].

Drugi Okres Przejściowy – XIII, XIV lub XVI dynastia
Władca	Lata panowania p.n.e.	Nomen	Prenomen	Miejsce pochówku	Uwagi
Ibi II	?	Ibi	?	?
Aakeni	?	Aakeni	?	?	Imię to, znaczące „Dzielny osioł”, zdaniem von Beckeratha jest celowym zniekształceniem przez kopistów imienia „Set jest dzielny”
Didumes	?	[Didu(?)]mes	Dżedneferre (Dżedhotepre)	?	Jeden lub dwóch władców o tym imieniu. Utożsamiany jest z nim czasami wspomniany przez Manetona Tutimajos
Ibi III	?	Ibi	...maatre	?
Hor III	?	Hor	...ubenre	?
Se...kare	?	?	Se...kare	?
Senebmiu	?	Senebmiu	Suahenre	?
Sechaenre	?	?	Sechaenre	?
Mericheperre	?	?	Mericheperre	?
Merikare	?	?	Merikare	?
Senuseret IV (Sezostris IV)	?	Senuseret	Seneferibre	?
Montuemsaf	?	Montuemsaf	Dżedanchre	?
Neferhotep III	?	Neferhotep (Ihernofret)	Sechemre Sanchtaui	?
Mentuhotep V	?	Mentuhotep	Merianchre	?
Usermontu	?	Usermontu	?	?
Sobekhotep VIII (Sebekhotep)	?	Sobekhotep	Sechemre Seusertaui	?
Ini II	?	Ini	Meriszepsesre	?
Mentuhotep VI	?	Mentuhotep	Suadżre	?
Senaib	?	Senaib	Menchaure	?
Sobekhotep IX (Sebekhotep)	?	Sobekhotep	Maare	?
Upuautemsaf	?	Upuautemsaf	Sechemre Neferchau	?
Meritaui	?	?	?	?	Znamy wyłącznie imię horusowe tego faraona: Hor Meritaui
Chuiiker	?	Chuiiker	?	?
Seanchptah	?	Seanchptah	Sechekaenre	?
Sakare	?	Sa(?)kare	?	?

Przypisy

1. pharaoh.se: The Royal Canon of Turin. [dostęp 2019-09-01].
2. Bogusław Kwiatkowski: Poczet faraonów. Warszawa: Iskry, 2002, s. 278–285, 977. ISBN 83-207-1677-2.
3. Dariusz Sitek: Starożytny Egipt. Historia i chronologia. [dostęp 2019-09-01].
4. Nicolas Grimal: Dzieje Starożytnego Egiptu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004, s. 399–400. ISBN 83-06-02917-8.
5. pharaoh.se: The Thirteenth Dynasty. [dostęp 2019-09-01].

Bibliografia

• Nicolas Grimal: Dzieje Starożytnego Egiptu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2004. ISBN 83-06-02917-8. Brak numerów stron w książce
• Bogusław Kwiatkowski: Poczet faraonów. Warszawa: Iskry, 2002. ISBN 83-207-1677-2. Brak numerów stron w książce