Wzór użytkowy
nowe i nadające się do przemysłowego zastosowania rozwiązanie o charakterze użytkowym, dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Wzór użytkowy – nowe i nadające się do przemysłowego zastosowania rozwiązanie o charakterze użytkowym, dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci[1]. Przed 27 lutego 2020 r. w polskim prawie było to nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy i zestawienia przedmiotu o trwałej postaci, przy czym użyteczność takiego rozwiązania wyraża się możliwością osiągnięcia celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobu o cechach wzoru użytkowego.
Ochronie jako wzór użytkowy nie podlegają rozwiązania niezdeterminowane, co do ukształtowania przestrzennego, w szczególności, takie jak:
- sposoby (charakteryzowane przez postępowanie czynnościowe),
- układy elektryczne, hydrauliczne, pneumatyczne bądź algorytmy (charakteryzowane przez strukturę połączeń elementów lub bloków funkcjonalnych),
- wytwory bezpostaciowe, jak np. roztwór, maść, środek spożywczy, lek, itp.[2].
Wzory użytkowe nie obejmują aspektów estetycznych przedmiotów, które są przedmiotem ochrony przez wzory przemysłowe. Wzory przemysłowe, z kolei, koncentrują się na wyglądzie zewnętrznym produktu, jego kształcie, wzorach lub kolorach, nie biorąc pod uwagę aspektów funkcjonalnych[3].
Od wzoru użytkowego wymaga się, aby w dacie pierwszeństwa był nowy i cechował się charakterem technicznym (może być on więc rozwiązaniem wynikającym w sposób oczywisty ze stanu techniki). Pozwala to na konwersję zgłoszenia wynalazku na zgłoszenie wzoru użytkowego z zachowaniem pierwotnej daty zgłoszenia[4], jeżeli urząd patentowy odmawia udzielenia patentu na wynalazek, który zdaniem eksperta Urzędu jest oczywisty dla znawcy. Konwersja ta możliwa jest tylko dla rozwiązań, które same w sobie są wzorami użytkowymi.
Na wzór użytkowy (niem. Gebrauchsmuster, ang. utility model) udzielane jest prawo ochronne, które upoważnia właściciela do wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze kraju. Czas trwania prawa ochronnego na wzór użytkowy jest znacznie krótszy od czasu trwania patentu i wynosi 6 lub 10 (w Polsce) lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, pod warunkiem dokonania jego odpowiednich przedłużeń przed upływem 3, 5 i 8 lat od wspomnianej daty. Utrzymywanie ochrony staje się niemożliwe w przypadku, gdyby doszło do unieważnienia wzoru użytkowego na podstawie decyzji wydanej w wyniku przeprowadzonego postępowania.
W wielu krajach (np. w Niemczech i Austrii) nie bada się nawet nowości wzoru użytkowego – uzyskuje on ochronę po spełnieniu minimum wymogów formalnych (procedura rejestracyjna).