Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej

Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej – wysiedlenia Polaków oraz Żydów (obywateli polskich) z rejencji kaliskiej i (od 1941) rejencji łódzkiej w Kraju Warty. Przesiedlenia były dokonywane przez Niemców w latach 1939–1944 jako część wielkiej akcji przesiedleńczej, tzw. Generalsiedlungsplan.

Rodzina Matczaków wysiedlona z Sieradza (1939)

Łódź marzec 1944 - Arthur Greiser przemawia podczas uroczystości na cześć milionowego Niemca przesiedlonego do Kraju Warty ze wschodniej Europy

Arthur Greiser wita w Łodzi milionowego Niemca przesiedlonego do Kraju Warty ze wschodniej Europy w ramach niemieckiej akcji przesiedleńczej Heim ins Reich – marzec 1944; w środku Heinz Reinefarth

Siedziba organizacji Komisariatu Rzeszy do spraw Umacniania Niemczyzny w okupowanej Łodzi

Historia

Osobne artykuły: Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej dokonane przez Niemców i Centrala Przesiedleńcza w Łodzi.

Pierwszych wysiedleń dokonano już dnia 11 grudnia 1939 r. wyrzucając pierwsze rodziny spośród mieszkańców osiedla im. „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi. Kolejnych kilkanaście wygnano w noc sylwestrową. Skala wysiedleń z regionu łódzkiego wzrosła po utworzeniu na terenie Łodzi systemu pięciu obozów wysiedleńczych. Na początku 1940 roku utworzono w Łodzi ekspozyturę Oddziału Urzędu ds. Wysiedleń Polaków i Żydów^[1], którą po reorganizacji przekształcono w maju 1940 roku w Oddział Łódzki podlegającej Centrali Przesiedleńczej w Poznaniu (niem. Umwandererzentralstelle in Posen, UWZ).

Największa akcja wysiedleńcza miała miejsce na przełomie 14–15 stycznia 1940 roku kiedy to hitlerowcy wysiedlili ok. 5 tysięcy pozostałych mieszkańców osiedla^[2]. Lokatorów budzono waleniem w drzwi. Po otwarciu do mieszkań wchodzili uzbrojeni Niemcy prowadzeni przez miejscowych członków mniejszości niemieckiej tzw. Volksdeutchów pełniących rolę tłumaczy nakazując zaskoczonym mieszkańcom opuszczenie mieszkań. Ludzie mieli 15–20 minut na ubranie się i zabranie najpotrzebniejszych rzeczy po czym przewożono ich do dawnej fabryki tkanin B.A. Gliksmana przy ul. Łąkowej 4 gdzie znajdował się Centralny obóz przesiedleńczy (niem. Durchgangslager I der Umwandererzentralstelle Posen, Dienststelle Litzmannstadt)^[3]. Na dziedzińcu wysiedlonych rejestrowano, a potem pędzono do nieogrzewanych pofabrycznych hal, w których przeprowadzano segregacje rasową oraz oddzielano starsze osoby od dzieci. Dzieci o nordyckich rysach przeznaczano do germanizacji, a sprawne i względnie młode osoby wywożono na roboty przymusowe w głąb Rzeszy. Pozostałą część wywieziono na tereny znajdujące się w granicach Generalnego Gubernatorstwa i zasiedlano nimi powiaty: opoczyński, piotrkowski, łowicki, skierniewicki oraz Podkarpacie.

Osobny artykuł: Heim ins Reich.

Na ich miejsce zakwaterowano urzędników niemieckich z terenów III Rzeszy oraz Niemców przesiedlonych z krajów nadbałtyckich, z Besarabii, Bukowiny oraz Wołynia^[4] w ramach niemieckiej akcji Heim ins Reich^[5].

...Obozy przesiedleńcze w Łodzi nie były wprawdzie miejscami kaźni, lecz prymitywne warunki bytowania, niedostateczne wyżywienie, brud, brak istotnej pomocy lekarskiej i sanitarnej, powodowały masową śmierć ludności polskiej – zwłaszcza dzieci.-Julia Makowska wysiedlona z dzielnicy Polesie w Łodzi^[6]

Wysiedleń dokonywano także z innych miejscowościach rejencji łódzkiej. W 1941 r. w zachodniej części Pabianic Niemcy rozpoczęli budowę dzielnicy mieszkaniowej dla niemieckich kolonistów. Nadano jej nazwę Neue Heimat („Nowa Ojczyzna”). Projekt ten do końca wojny zrealizowano jedynie częściowo. Wielu Polaków w tym również dzieci deportowano do Rzeszy na przymusowe roboty z Pabianic^[7] oraz Sieradza.

W sumie w latach 1939–1945 wysiedlono z rejencji łódzkiej około 444 tys. osób narodowości polskiej (25% ludności)^[8].

Przypisy

1. „Martyrologium łódzkie”, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005.
2. Hitlerowcy wysiedlili z osiedla Mireckiego 5 tys. ludzi.
3. O wysiedleniach na stronach poświęconych osiedlu. osiedlemireckiego.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-07)]..
4. Sławomir Abramowicz, Wypędzeni z Osiedla „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 12-1 (35-36) 2003-2004.
5. Praca zbiorowa: Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski. Demart, 2008. ISBN 978-83-7427-391-6.
6. Józef Wnuk, Helena Radomska-Strzemecka, „Dzieci polskie oskarżają”, Pax, Warszawa 1961.
7. Jeremiasz Krzesiński: „Deportacje dzieci pabianickich na roboty przymusowe do Niemiec w latach 1941–1945” ISBN 83-87749-96-6.
8. Henryk Woch, Ruch oporu w Łodzi w latach II wojny światowej, „Histmag.org”, 1 grudnia 2008.

Bibliografia

• Jeremiasz Krzesiński: „Deportacje dzieci pabianickich na roboty przymusowe do Niemiec w latach 1941–1945”, ISBN 83-87749-96-6.
• „Martyrologium łódzkie”, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005.
• M. Cygański: „Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi”, Łódź 1965.
• „Zbrodnie hitlerowskie wobec dzieci i młodzieży Łodzi oraz okręgu łódzkiego”, Okręgowa komisja badania zbrodni hitlerowskich, Łódź 1979.
• Maria Rutowska: „Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939-1941”, Instytut Zachodni, Poznań 2003, ISBN 83-87688-42-8.
• Praca zbiorowa: „Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski”, Demart, 2008. ISBN 978-83-7427-391-6.