Wołodymyr Katriuk

Wołodymyr Katriuk (ukr. Володимир Катрюк; ur. 1 października 1921 w Łużanach na Bukowinie, zm. w maju 2015^[1]) – ukraiński rzeźnik, obywatel Kanady; podczas II wojny światowej żołnierz Kurenia Bukowińskiego oraz policjant w batalionach policyjnych w służbie III Rzeszy, uczestnik francuskiego ruchu oporu i żołnierz Legii Cudzoziemskiej. W 2012 roku wpisany na listę najbardziej poszukiwanych zbrodniarzy nazistowskich Centrum Wiesenthala^[2]. Honorowy obywatel Czerniowiec.

Wołodymyr Katriuk

Володимир Катрюк

Nicholas Schpirka

Data i miejsce urodzenia	1 października 1921 Łużany
Data śmierci	maj 2015
Przebieg służby
Lata służby	1941–1944, 1944–1945
Formacja	Schutzmannschaft Legia Cudzoziemska
Jednostki	Kureń Bukowiński, 115 Batalion Schutzmannschaft, 118 Batalion Schutzmannschaft
Stanowiska	dowódca plutonu
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	rzeźnik

Życiorys

Wołodymyr Katriuk w 1941 roku wstąpił do Kurenia Bukowińskiego, z którym, po ataku III Rzeszy na ZSRR, pod koniec 1941 dotarł do Kijowa. Po rozwiązaniu kurenia ochotniczo wstąpił do 115. batalionu policyjnego, z którego wkrótce przeniesiono go do 118. batalionu policyjnego. Katriuk został dowódcą 1. plutonu 1. kompanii batalionu.

W listopadzie 1942 Katriuk wraz z całym batalionem został przeniesiony na Białoruś, gdzie służył do lipca 1944. Batalion w tym czasie brał udział w następujących niemieckich operacjach pacyfikacyjnych na tym terenie: Hornung, Draufgänger, Cottbus, Hermann i Wandsbeck. Brał również udział w pacyfikacji Chatynia, która w polityce historycznej ZSRR urosła później do rangi symbolu niemieckich zbrodni popełnionych podczas okupacji Białorusi. Według zeznań jednego z byłych policjantów ze 118. batalionu wyróżnił się wtedy szczególnym okrucieństwem, strzelając z ciężkiego karabinu maszynowego do ofiar, które uciekały z płonącej stodoły^[3]. Za swoją służbę otrzymał niemieckie odznaczenie wojenne.

W 1944 roku wraz z oddziałem został przeniesiony do Francji, gdzie zdezerterował i przyłączył się do francuskiego ruchu oporu; później wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. W 1951 roku pod przybranym nazwiskiem Nicholas Schpirka wyemigrował do Kanady, zatajając swoją wojenną przeszłość. W 1957 roku starając się o kanadyjskie obywatelstwo powrócił do prawdziwego nazwiska.

W Montrealu pracował jako rzeźnik, po przejściu na emeryturę zajął się pszczelarstwem. Jest jednym z fundatorów pomnika Kurenia Bukowińskiego w Czerniowcach i honorowym obywatelem tego miasta.

Procesy

Radzieckie organa ścigania zaczęły łączyć osobę Katriuka ze zbrodniami wojennymi podczas przygotowań do procesu innego policjanta 118. batalionu Hryhorija Wasiury. W latach 80. oficerowie KGB kilkakrotnie nachodzili rodzinę Katriuka mieszkającą w USRR, żądając informacji o nim. Sam Katriuk w Kanadzie był śledzony przez radziecki wywiad. Działania te zakończyły się złożeniem wniosku ekstradycyjnego przez radzieckie Ministerstwo Spraw Zagranicznych u władz kanadyjskich. Wniosek został odrzucony z wyjaśnieniem, że Katriuk nie mieszka pod wskazanym adresem.

W 1996 roku Minister Obywatelstwa i Imigracji poinformował Wołodymyra Katriuka o wszczęciu procedury odebrania mu kanadyjskiego obywatelstwa z powodu zatajenia przez niego kolaboracji z III Rzeszą we wniosku imigracyjnym.

W 1998 roku nazwisko Katriuka pojawiło się na liście „spraw bieżących” komisji Deschênes'a(inne języki) zajmującej się ściganiem zbrodniarzy wojennych.

Podczas procesu przed kanadyjskim sądem Katriuk zaprzeczył, że brał udział w jakichkolwiek antypartyzanckich akcjach. Oświadczenie to sąd uznał za niewiarygodne, w tym na podstawie zeznań świadka Chrenowa, który przypisał Katriuka jako „aktywnego uczestnika” do pacyfikacji Pleszczenic i Chmielewiczów. Sąd stwierdził jednak brak wystarczających dowodów na popełnianie osobiście przez Katriuka zbrodni wojennych. W wyroku z 29 stycznia 1999 sąd uznał, że Wołodymyr Katriuk wyłudził kanadyjską wizę i obywatelstwo zatajając służbę w niemieckiej policji.

Dopiero w 2007 roku kanadyjskie władze, bez żadnego uzasadnienia, wydały decyzję o pozostawieniu Wołodymyrowi Katriukowi kanadyjskiego obywatelstwa. Organizacja B’nai B’rith zapowiedziała odwołanie od tej decyzji.

Z odtajnionych w 2008 roku radzieckich dokumentów wynika, że Wołodymyr Katriuk został rozpoznany przez świadków jako osoba strzelająca do cywilów podczas zbrodni w Chatyniu^[4]. W 2012 roku po wpisaniu Katriuka przez Centrum Wiesenthala na listę najbardziej poszukiwanych zbrodniarzy nazistowskich^[2] kanadyjski Minister Obywatelstwa i Imigracji zapowiedział ponowne rozpatrzenie jego sprawy^[4].

Zobacz też

• Iwan Demianiuk
• Bohdan Kozij
• Hryhorij Wasiura
• Chatyń
• Kolaboracja pod okupacją niemiecką podczas II wojny światowej

Przypisy

1. Nie żyje Wołodymyr Katriuk – był na liście najbardziej poszukiwanych zbrodniarzy nazistowskich. Wirtualna Polska, 2015-05-29. [dostęp 2015-05-29]. (pol.).
2. Trzy nowe nazwiska na liście Centrum Wiesenthala. Wyborcza.pl, 2012-04-20. [dostęp 2012-04-23]. (pol.).
3. Rudling 2012 ↓, s. 39.
4. Stewart Bell: Ottawa to re-examine former Nazi’s past after evidence emerges linking him to 1943 massacre. National Post, 2012-04-25. [dostęp 2012-04-28]. (ang.).

Bibliografia

• Per Anders Rudling. Terror and Local Collaboration in Occupied Belarus: The case of Schutzmannschaft Battalion 118. Part One: Background. „Historical Yearbook”. VIII, 2011. Romanian Academy, Nicolae Iorga History Institute. ISSN 1584-854X. (ang.).
• Per Anders Rudling. The Khatyn Massacre in Belorussia: A Historical Controversy Revisited. „Holocaust and Genocide Studies”. 26 (1), 2012. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Andrij Kudla Wynnyckyj: Canadian courts rule on two cases of denaturalization and deportation. The Ukrainian Weekly, 1999-02-14. [dostęp 2012-01-17]. (ang.).
• WORLD WAR TWO RELATED CASES IN CANADA. Friends of Simon Wiesenthal Center for Holocaust Studies. [dostęp 2012-01-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-08)]. (ang.).