Loading AI tools
Falafel to smażone na głębokim tłuszczu kulki lub kotleciki z ciecierzycy, bobu lub obu tych składników. Falafel to tradycyjne danie arabskie serwowane zazwyczaj w picie albo owijane w chlebowe placki zwane lafa z dodatkiem sałatek, pikli, sosów ostrych bądź na bazie tahini. Kulki podaje się też jako przekąskę albo część meze.
Falafel, prawdopodobnie pochodzący z Egiptu, stał się potrawą typową dla całego Bliskiego Wschodu. Koptowie utrzymują, że przyrządzili falafel jako pierwsi aby w czasie Wielkiego Postu zastąpić nim potrawy mięsne. Obecnie kulki znane są na całym świecie jako sybstytut mięsa, sprzedaje się je także na ulicznych stoiskach.
Słowo falafel może odnosić się do samych kulek, lub też do kanapek, które się nimi nadziewa. Niektóre źródła podają, że nazwa ta pochodzi od arabskiego słowa falāfil (ar.فلافل), liczby mnogiej słowa filfil (ar.فلفل), które oznacza "paprykę"— prawdopodobnie od słowa pippalī z Sanskrytu (पिप्पली), oznaczającego "długą paprykę". Niedawno pojawiły się sugestie, iż słowo "falafel" może mieć swe źródło w języku koptyjskim, w którym "Pha La Phel" "Φα Λα Φελ" oznacza "z wielu ziaren fasoli", jednakże pierwsze użycie tegoż słowa umiejscawia się raczej w Lewancie, aniżeli w Egipcie, gdzie falafel znany jest głównie pod nazwą ta'amiya (ar.طعمي). Kolokwialne arabskie słowo falāfil, używane w Lewancie, jest z punktu widzenia gramatycznego rzeczownikiem zbiorowym, który aby być rzeczownikiem policzalnym, musi być określony słowem(ar.حبة), oznaczającym "ziarno, kawałek" (tak, jak angielskie słowo "bread", oznaczające "chleb", aby być rzeczownikiem policzalnym, musi być określone słowem "loaf", oznaczającym "bochenek", lub słowem "slice", oznaczającym "kromkę").[1] Zatem pierwotnie, słowo "falafel" oznaczało "wałeczki, małe kulki". Zarówno słownictwo, gramatyka, jak i fonologia kolokwialnego języka arabskiego Lewantu, odzwierciedlają głęboki wpływ języka aramejskiego, z którym mieli kontakt mieszkańcy Lewantu po Muzułmańskim podboju Syrii w latach 634-638. Dlatego też aramejskie pochodzenie kolokwialnego określenia nie jest problematyczne, choć późne udokumentowanie użycia tego słowa w języku arabskim świadczy o tym, iż nie jest to w pełni potwierdzone, co stanowi problem przez który cierpi w równym stopniu nie tylko ta teoria, lecz także ta o pochodzeniu nieudokumentowanego określenia z języka Koptów. W związku z sugestiami dotyczącymi pochodzeniem słowa "falafel" z tradycji postnych Koptów, należy pamiętać, że już od czasów Apostołów, Lewant po dziś dzień cechuje się dużą populacją chrześcijańską, posługującą się językiem aramejskim, a później arabskim. Arabskie słowo falāfil zapożyczono w wielu innych językach, rozpowszechniło się ono na całym świecie jako nazwa dania. W języku angielskim użycie słowa "falafel" udokumentowano po raz pierwszy w 1941 roku.[2][3]
Falafel znany jest w Egipcie (poza Aleksandrią) pod nazwą ta'amiya (ar.|طعمية). Słowo to pochodzi od formy zdrobniałej arabskiego słowa ṭaʻām (ar.طعام), oznaczającego "pożywienie"; ta konkretna forma wskazuje na użycie części słowa (ar.ط ع م), co skutkuje powstaniem formy oznaczającej "mały kawałek jedzenia" lub "mały smakołyk".
Pochodzenie falafela jest nieznane i stanowi przedmiot sporów. Najbardziej znana teoria mówi, że falafel pochodzi z Egiptu, gdzie spożywany był przez Koptów w trakcie Wielkiego Postu jako substytut mięsa. Ponieważ Aleksandria to miasto portowe, możliwe że właśnie przez to doszło do rozpowszechnienia potrawy i jej nazwy w innych rejonach Bliskiego Wschodu. W późniejszych czasach potrawa dotarła na północ, do Lewantu, gdzie w procesie przygotowywania ciecierzyca zastąpiła bób. Istnieją także teorie, według których przepis na falafel powstał w czasach egipskich faraonów, lub na subkontynencie indyjskim.
Bliski Wschód
Falafel stał się typowym daniem typu fast food na Bliskim Wschodzie. Krokiety podawane są zazwyczaj jako część meze. W czasie Ramadanu, kulki falafela stanowią niekiedy część iftaru, posiłku spożywanego po całodziennym poście po zachodzie słońca. Falafel stał się daniem tak popularnym, że w niektórych krajach restauracje McDonald’s serwują kanapkę "McFalafel". Falafel utrzymuje również swą popularność wśród Koptów, którzy przygotowują duże ilości tego dania podczas świąt religijnych. Dyskusje na temat pochodzenia falafela przybierały niekiedy formę sporów politycznych dotyczących stosunków pomiędzy Arabami i Izraelitami. We współczesnych czasach falafel uznawany jest za narodową potrawę Egiptu,[4] Palestyny, oraz Izraela.[5] Palestyńczycy żywią urazę do Izraelitów za przywłaszczanie sobie praw do uznawania falafela jako dania narodowego. Ponadto, Stowarzyszenie Libańskich Przemysłowców (Lebanese Industrialists' Association) oskarża Izrael o piractwo medialne dotyczące falafela.
Falafel to tradycyjne danie kuchni izraelskiej. Mimo, iż nie jest to potrawa typowo żydowska, jadali ją Mizrachijczycy. Później, falafel przyjął się również wśród żydowskich emigrantów w Palestynie. Ponieważ falafel jest sporządzany wyłącznie na bazie roślin, uważany jest zgodnie z zasadami koszerności za danie "parwe" i może być spożywany wraz z potrawami mięsnymi i nabiałem.
Ameryka Północna
Do końca lat 60-tych XX wieku, falafel w Ameryce Północnej przygotowywano jedynie w restauracjach i w rodzinach pochodzenia bliskowschodniego i żydowskiego,[6] spożywany był również przez wegan jako substytut mięsa. Obecnie potrawa ta jest popularna w wielu miejscach Ameryki Północnej.
Wegetarianizm
Falafel stał się niezwykle popularny wśród wegetarian i wegan, którzy uznają go za alternatywę dla mięsnych dań typu fast food. Mieszanki do przygotowywania falafela można obecnie kupić w wielu sklepach ze zdrową żywnością. Kulki falafela, tradycyjnie wykorzystywane do przyrządzania wegetariańskich burgerów, używane są teraz w wielu innych daniach, gdyż coraz więcej ludzi spożywa je jako źródło białka. Dzięki możliwości zastosowania go w wielu daniach, falafel używany jest do przygotowywania wegetariańskich pieczeni, burgerów i spaghetti z klopsikami.
Falafel stał się daniem niezwykle popularnym i spożywanym na całym świecie.
Falafel przygotowuje się z bobu lub ciecierzycy, lub obu tych składników. Ciecierzycy używa się do przyrządzania falafela głównie w krajach Bliskiego Wschodu, np. w Izraelu, Jordanii, Libanie, Palestynie i Syrii. Ta wersja potrawy jest najbardziej popularna na zachodzie.
Ziaren ciecierzycy nie gotuje się przed użyciem, ponieważ mogłoby to powodować rozpadanie się kulek falafela, przez co niezbędne byłoby użycie mąki w celu zagęszczenia masy. Zamiast tego, ziarna moczy się przez noc (niekiedy z dodatkiem sody oczyszczonej), następnie mieli się je z innymi składnikami, takimi jak natka pietruszki, szalotki i czosnek. Aby wzbogacić smak ciecierzycy, do masy dodaje się przyprawy, np. kmin i kolendrę. Ziarna bobu, z powodów zdrowotnych muszą być wcześniej ugotowane. Gotową masę formuje się ręcznie, lub przy użyciu przyrządu "aleb falafel" w kulki lub kotleciki. Kulki można smażyć w głębokim tłuszczu, lub piec w piekarniku.
Jeśli falafel nie jest podawany jako samodzielne danie, często serwuje się go w plackach chlebowych lub w picie. Do falafela można również dodać pomidory, sałatę, ogórki i inne dodatki, często podaje się do niego również tahini.
Falafel ma zazwyczaj kształt kulek, jednak niekiedy formuje się go inaczej, głównie na kształt pączków. W środku kulki mogą mieć kolor zielony (od ziół - natki lub pietruszki), lub lekko brązowy.
Falafel sporządzony z ciecierzycy bogaty jest w białko, cukry złożone i błonnik. Ciecierzyca cechuje się niskim poziomem tłuszczu i soli, nie zawiera także cholesterolu. Ciecierzyca dostarcza organizmowi wiele składników odżywczych, takich jak wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, cynk, miedź, mangan, witaminę C, kwas pantotenowy, witaminy z grupy B, oraz kwas foliowy. Fitochemikalia zawarte w ciecierzycy, to między innymi beta-karoten. Falafel bogaty jest w błonnik rozpuszczalny, który przyczynia się do obniżania poziomu cholesterolu we krwi.
Aby obniżyć poziom tłuszczu, falafel można upiec. Mimo, iż pieczenie zmienia smak i konsystencję potrawy, przygotowanie falafela w ten sposób zaleca się osobom cierpiącym na różne schorzenia, np. cukrzycę.
Największa kulka falafela
Obecny rekord wagi pojedynczej kulki falafela, czyli 74.75 kg, ustanowiono 28 lipca 2012 roku w Ammanie, w Jordanii. Poprzedni rekord, który wynosił 23.94 kg, (kulka falafela miała 1.17 m obwodu, oraz 0.3 m wysokości), ustanowiono podczas Festiwalu Potraw i Kultury Żydowskiej w Santa Clarita Valley, w College of the Canyons w mieście Valencia w Kalifornii (USA), 15 maja 2011 roku.
Największa porcja falafela
Rekord w przyrządzeniu największej porcji falafela, tj. 5,173 kg, ustanowił kucharz Ramzi Choueiri wraz ze studentami Uniwersytetu Al-Kafaat University (Liban) w Bejrucie, 9 maja 2010 roku.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
