Władysław Sak

Władysław Sak, ps. „Jan Sokół” (ur. 21 grudnia 1896 w Tarnowie, zm. 8 lipca 1982 tamże) – chorąży Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Władysław Sak

Jan Sokół

chorąży
Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1896 Tarnów
Data i miejsce śmierci	8 lipca 1982 Tarnów
Przebieg służby
Lata służby	1914–1947
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	14 Wileński Batalion Strzelców
Stanowiska	dowódca plutonu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa kampania włoska bitwa o Monte Cassino
Odznaczenia

Władysław Sak

Życiorys

Urodził się 21 grudnia 1896 w Tarnowie, w rodzinie Stanisława i Marii z domu Prząda^[1][2]. Jego ojciec był kolejarzem. W 1913 ukończył cztery klasy w c. k. Gimnazjum I w Tarnowie^[3][4][5]. W 1912 został członkiem Związku Strzeleckiego w Tarnowie i przybrał pseudonim „Jan Sokół”^[6].

W sierpniu 1914 wraz z tarnowską kompanią wyjechał do Krakowa, gdzie 16 sierpnia został wcielony do 16. kompanii 2 pułku piechoty^[7]. Pułk został wysłany na front w okolicach Marmaro-Sziget. 17 marca 1915 zwichnął nogę i został wysłany do szpitala w Segedynie^[7]. Po wyzdrowieniu wrócił w szeregi Legionów i został przydzielony do 3. oddziału karabinów maszynowych 4 pułku piechoty^[2]. 31 lipca 1915 został ranny w ramię prawe, w bitwie pod Jastkowem^[8][9]. Do 17 września przebywał w szpitalu, a następnie w domu rekonwalescentów w Kamieńsku^[9]. W 1915 był trzy razy awansowany na stopień: starszego legionisty (11 czerwca), kaprala (11 listopada) i plutonowego (21 grudnia)^[7]. Następnie brał udział w bitwie pod Kostiuchnówką. 6 lipca 1916 ogniem km osłaniał odwrót III batalionu 4 pp pod Optową. Trwał na posterunku do samego końca, został otoczony i wzięty do niewoli przez Rosjan^[10]. Zdaniem towarzyszy broni został zakuty bagnetami. 19 lutego 1918, po powrocie z niewoli, został internowany przez Austriaków w Witkowicach^[11]. 17 kwietnia 1918 został wcielony do armii austro-węgierskiej^[11].

W listopadzie 1918 wstąpił do tworzącego się Wojska Polskiego^[2]. Otrzymał przydział do 20 pułku piechoty. Brał udział w walkach z Ukraińcami i w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie pozostał w wojsku. W styczniu 1922 został przeniesiony do 39 pułku piechoty w Jarosławiu^[12]. Awansował na starszego sierżanta, a po 1931 na chorążego. 27 lutego 1925 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza^[12]. Służył kolejno w 14 batalionie granicznym w Borszczowie, 25 batalionie odwodowym w Czortkowie i batalionie KOP „Berezwecz” w Berezweczu^[12]. W 1934 w Czortkowie uzupełnił wykształcenie w zakresie klasy szóstej gimnazjum^[3]. W 1937 za postawę pod Optową odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. W marcu 1939 był dowódcą plutonu w szkolnej kompanii karabinów maszynowych batalionu KOP „Berezwecz”^[13].

W trakcie kampanii wrześniowej walczył jako dowódca plutonu przeciwpancernego batalionu KOP „Berezwecz” w składzie Armii „Kraków”. Po kapitulacji oddziałów pod bitwie pod Tomaszowem Lubelskim, uniknął niewoli. W trakcie próby przejścia do Generalnego Gubernatorstwa został aresztowany w Łapach przez NKWD i skazany na 5 lat łagrów. Po podpisaniu układu Sikorski-Majski wstąpił do Armii gen. Andersa. Otrzymał przydział do 14 wileńskiego batalionu strzelców. Uczestniczył w bitwie o Monte Casino.

W 1947 po demobilizacji powrócił do Polski. Był prześladowany przez tarnowski Urząd Bezpieczeństwa. Zatrudnił się jako robotnik magazynowy. Zmarł 8 lipca 1982 w Tarnowie i został pochowany na Starym Cmentarzu^[2].

Był żonaty z Heleną Młodzińską, z którą miał syna Jerzego (ur. 23 lipca 1926) i córkę Halinę (ur. 6 listopada 1930)^[2][3].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6287 – 17 maja 1922^{[14][15][16][2]}
• Krzyż Niepodległości – 7 lipca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[17][18][2]
• Brązowy Krzyż Zasługi^[19][2]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[19]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[19]
• Odznaka za Rany i Kontuzje z jedną gwiazdką^[20]
• Krzyż Legionowy^[20]
• Swastyka 4 Pułku Piechoty Legionów Polskich^[20]
• Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino nr 16712^[21]

Przypisy

1. Kolekcja ↓, s. 1, 4, 11.
2. Polak (red.) 1993 ↓, s. 186.
3. Kolekcja ↓, s. 2.
4. Sprawozdanie 1910 ↓, s. 87.
5. Sprawozdanie 1913 ↓, s. 62.
6. Kolekcja ↓, s. 3, 11.
7. Kolekcja ↓, s. 11.
8. Kolekcja ↓, s. 2, 11.
9. III Lista strat 1915 ↓, s. 27.
10. VII Lista strat 1916 ↓, s. 19.
11. Kolekcja ↓, s. 3, 4.
12. Kolekcja ↓, s. 4.
13. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 928.
14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 18, jako ś.p. plut. LP Sak Jan.
15. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1937, s. 56, sprostowanie.
16. Kolekcja ↓, s. 1.
17. M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227.
18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 374.
19. Kolekcja ↓, s. 3.
20. Kolekcja ↓, s. 1 foto.
21. 14 Wileński Batalion Strzelców "Żbików". Krzyż Monte Cassino. [dostęp 2023-02-03].

Bibliografia

• Sak (Sajdak) Władysław (Jan). [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.59-5029 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-03].
• Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Tarnowie za rok szkolny 1909/10. Tarnów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1910.
• Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I w Tarnowie za rok szkolny 1912/13. Tarnów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1913.
• Lista strat Legionu Polskiego od lipca do października 1915. Piotrków: Centralny Oddział Ewidencyjny Departamentu Wojskowego NKN, 1915-10-01.
• VII Lista strat Legionów Polskich. Piotrków: Centralny Urząd Ewidencyjny Legionów Polskich przy Departamencie Wojskowym NKN, 1916-10-01.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.